Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Thích Quanq Dık (釋廣德, 1897 – 11 iyun 1963, Sayqon, Cənubi Vyetnam) — 11 iyun 1963-cü ildə Sayqonda yol kəsişməsində özünü yandıraraq ölən Vyetnam Mahayana Buddist rahib idi. Dık ABŞ-ın dəstəklədiyi Cənubi Vyetnam hökumətinin qatı roma katoliki olan Nqo Din Zyem tərəfindən buddistlərə edilən təqiblərə qarşı çıxırdı. Onun özünü yandırması ilə bağlı fotoşəkillər bütün dünyada yayılaraq Diem hökumətinin siyasətinə diqqət çəkdi. Con Kennedi bir fotoşəkil haqqında dedi: "Tarixdə heç bir şəkli dünyada bu qədər emosiya yaratmamışdır." Malkolm Braun rahibin ölümünü əks etdirən fotoya görə "İlin Dünya Mətbuat Fotosu" mükafatını qazanıb.
| Thik Quanq Dık | |
|---|---|
| vyet. Thích Quảng Đức | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Hoi Khanh, Amman, Fransız Hind-Çini |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | Özünü yandırma |
| Fəaliyyəti | bhikşu |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Quanq Dıkın bu hərəkəti Din üzərində beynəlxalq təzyiqi artırdı və onu Buddistləri sakitləşdirmək niyyəti ilə islahatlar elan etməyə vadar etdi. Lakin vəd edilən islahatlar həyata keçirilmədi və bu, mübahisənin pisləşməsinə səbəb oldu. Etirazlar davam edərkən, Dının qardaşı Niqo Dinh Nhuya sadiq Xüsusi Təyinatlı Qüvvələri Cənubi Vyetnamda Buddist paqodalarına basqınlar edilmiş və bunun nəticəsi kimi yeni ölümlərə və dağıntılar baş vermişdir. Buna cavab olaraq, bir neçə Buddist rahib Quanq Dıkdan nümunə götürərək özlərini də yandırdılar. Nəhayət, ABŞ-ın dəstəklədiyi hərbi çevriliş nəticəsində 2 noyabr 1963-cü il tarixində prezident Diem qiyamçılar tərəfindən öldürülmüşdü
Bioqrafiya
Quanq Dıkın həyatı haqqında məlumatlar Buddist təşkilatları tərəfindən yayılan məlumatlardan əldə edilir. O, mərkəzi Vyetnamın Khan Noa əyalətinin Vạn Ninh rayonundakı Hoi Khanh kəndində anadan olub. Doğulandan sonra ona Lam Van Tuk adı verilmişdi Yeddi yaşında Buddizmi öyrənmək üçün əmisinin yanına getdi. Əmisi və eyni zamanda ruhani müəllimi olan Thík Hoang Tam onu oğul kimi böyütmüşdü. 15 yaşında o, samanera (öyrənən) andını içdi və 20 yaşında Thík Quanq Dık dharma adı ilə rahib təyin edildi. Təyinatdan sonra o, Ninh Hoa yaxınlığındakı dağa getdi və üç il tək Buddizmi tətbiq edən zahid həyatı yaşamağa söz verdi. O, sonrakı illərdə dağdakı sığınacaq yerində Thien Lok paqodasını açmaq üçün geri qayıtdı.
Özü-özünə tətbiq etdiyi təcrid başa çatdıqdan sonra o, dharmanı təbliğ etmək məqsədilə mərkəzi Vyetnama səfər etdi. İki ildən sonra Nha Trang yaxınlığındakı Sac Tu Thien An paqodasında zahidlik həyatı sürməyə başladı. 1932-ci ildə o, doğma Khánh Hoa əyalətində rahiblərin müfəttişi olmamışdan əvvəl Ninh Hoadakı Buddist Dərnəyinin müfəttişi təyin edildi. Mərkəzi Vyetnamda bu dövrdə 14 məbədin tikintisinə cavabdeh idi. 1934-cü ildə o, Vyetnamın cənubuna köçdü və Buddist təlimlərini yaymaqla əyalətləri səfər etdi. Cənubi Vyetnamda olduğu müddətdə o, iki il Kambocada da Theravada Buddist təlimlərini daha dərindən öyrəndi.
Kambocadan qayıtdıqdan sonra o, cənubda yaşadığı müddətdə daha 17 yeni məbədin tikintisinə nəzarət etdi. Tikintisinə cavabdeh olduğu 31 yeni məbədin sonuncusu Sayqonun kənarındakı Gia Anh əyalətinin Phú Nhuận rayonundakı Quan The Am paqodası idi. Məbədin dayandığı küçə daha sonra 1975-ci ildə Quanq Dık küçəsi adlandırıldı. Məbədin tikintisi mərhələsindən sonra Quanq Dık Vyetnam Rahibləri İcmasının Mərasim Ayinləri üzrə Panelin sədri və Buddist Araşdırmalar Assosiasiyasının ilkin yerləşdiyi yeri olan Fuok Hoa paqodasının abbatı vəzifəsinə təyin edildi. Assoasiyanın ofisi Sayqonun əsas paqodası olan Xá Lợi Paqodasına köçürüldükdə Quanq Dık tutduğu vəzifədən istefa verdi.
Özünü yandırma
Dini gərginliklər
Dini tərkibinə görə əhalinin 70–90 faizi buddist olduğu təxmin etdiyi bir ölkədə Prezident Diem katolik azlığına aid idi və ayrı-seçkilik siyasəti yürüdürdü. Dövlət qulluğunda və hərbi vəzifələrdə katoliklərə üstünlük verilirdi, həmçinin onlara torpaqların ayrılması, biznesin qurulması və vergi sahəsində bir çox güzəştlər verilirdi. Diem bir dəfə yüksək rütbəli zabitə zabitin buddist ailədən olduğunu unudaraq dedi: "Katolik zabitlərinizi vacib yerlərə qoyun. Onlara etibar etmək olar". Vyetnam Respublikası Ordusunda bir çox zabitlər hərbi karyeralarını inkişaf etdirmək üçün katolik məzhəbini qəbul etməyə məcbur olurdular. Bundan əlavə, kənd özünümüdafiə dəstələrinə odlu silahların paylanması zamanı yalnız katoliklərinə ilk növbədə üstünlük verilirdi. Orduda olan Buddist əsilli hərbçilərin katolik məzhəbini qəbul etmədiyi təqdirdə hər hansı karyera yüksəlişinə imtina olunurdu.
Bəzi katolik dini xadimləri özlərinin şəxsi ordularına malik idilər. Hökumətin göz yumduğu bəzi ərazilərdə məcburən dinin dəyişdirilməsi, talanlar və paqodaların sökülməsi baş verirdi. Bəzi Buddist kəndləri yardım almaq və ya Diệm rejimi tərəfindən zorla köçürülməmək üçün kütləvi dinlərini dəyişirdilər. Fransızlar tərəfindən Buddizmə tətbiq edilən və ictimai Buddist fəaliyyətlərini həyata keçirmək istəyənlərin rəsmi icazə almasını tələb edən "özəl" status Diem tərəfindən ləğv edilmədi. Katoliklər də hökumətin bütün vətəndaşları yerinə yetirməyə məcbur etdiyi mükəlləfiyyət əməyindən de-fakto azad edilmişdi. Amerika Birləşmiş Ştatları tərəfindən göndərilən yardım Diem rejimi tərəfindən əsasən katoliklərin çoxluq təşkil etdiyi kəndlərə şəkildə paylanırdı.
Katolik kilsəsi ölkənin ən böyük torpaq mülkiyyətçisi idi və əmlakın əldə edilməsində xüsusi güzəştlərdən istifadə edirdi. Katolik kilsəsinə məxsus torpaqlar torpaq islahatından azad edilmişdi. Ağ və qızıl Vatikan bayrağı müntəzəm olaraq Cənubi Vyetnamdakı bütün böyük ictimai tədbirlərdə dalğalanırdı.
Buddistlərin narazılığı mayın əvvəlində Qautama Buddanın doğum günü olan Vesakda Hue şəhərində Buddist bayrağının dalğalanmasının qadağan edilməsindən sonra yaranıb. Bir neçə gün əvvəl katoliklər Diemin böyük qardaşı Hue arxiyepiskopu Ngo Dınh Thụk üçün keçirilən bayram tədbirində Vatikan bayrağını dalğalandırmağa təşviq edilmişdilər. Buddistlərin böyük bir izdihamı Buddistlərin müqəddəs Vesak günündə Buddist bayraqlarını dalğalandıraraq və hökumət yayım stansiyasına yürüş edərək hökumətə meydan oxuyaraq qadağaya etiraz ediblər. Hökumət qüvvələri etirazçılara atəş açmış və nəticədə, 9 nəfər həlak oldu. Diệm-in məsuliyyəti öz üzərinə götürməkdən imtina etdi. O, ölümlərdə Vyet Konq-u günahlandırdı.
Yandırılma günü
10 iyun 1963-cü ildə ABŞ müxbirlərinə xəbər verildi ki, ertəsi gün səhər Kambocanın Sayqondakı səfirliyinin qarşısındakı yolda "vacib bir şey" baş verəcək. Jurnalistlərin çoxu mesaja məhəl qoymadılar, çünki buddist böhranı o vaxt bir aydan çox davam edirdi və ertəsi gün The New York Times- dan David Halberstam və Associated Press (AP) agentliyinin Sayqon bürosunun rəhbəri Malkolm Braun da daxil olmaqla yalnız bir neçə jurnalist gəldi. Quanq Dık yaxınlıqdakı paqodada başlayan yürüşün içtirakçısı kimi ora gəldi. Təxminən 350 rahib və rahibə bu yürüşdə iştirak etdi. Onlar Diệm hökumətini və onun buddistlərə qarşı siyasətini pisləyib, ondan dini bərabərlik vədlərini yerinə yetirməsini tələb ediblər.
Hadisə Prezident Sarayından bir neçə məhəllə cənub-qərbdə və Van Duyet küçəsinin kəsişməsində baş verib. Quanq Dık digər iki rahiblə birlikdə maşından çıxdı. Biri yola yastıq qoydu, ikincisi isə baqajı açıb beş qallonluq benzin qabını çıxardı. Yürüş iştirakçıları onun ətrafında dairə qurarkən Quanq Dık yastıqda ənənəvi Buddist meditativ lotus mövqeyində oturdu. Bir həmkarı benzin qabının içindəkiləri Quanq Dık-in başı üzərindən boşaltdı. Quanq Dık (" Amitabha Buddhaya hörmət")sözlərini oxudu . Bundan sonra kibriti yandıraraq və üstünə atdı. Alov onun paltarını və bədənini yandırmağa başladı və yanan bədənindən qara yağlı tüstü çıxırdı.
Quanq Dıkin özünü yandırmazdan əvvəl söylədiyi son sözləri onun tərk etdiyi məktubda sənədləşdirilmişdir:
"Gözlərimi yummazdan və Buddanı görməzdən əvvəl mən Prezident Nqo Din Zyemdən hörmətlə xahiş edirəm ki, ölkə xalqına mərhəmət göstərsin və vətənin gücünü əbədi olaraq qorumaq üçün dini bərabərliyi həyata keçirsin. Mən hörmətli, möhtərəm sanqa üzvlərinə və adi Buddistlərə səslənirəm. Buddizmin müdafiəsi üçün qurbanlar vermək üçün birləşin.".
David Halberstam yazırdı:
"Oraya yenidən baxmaq lazım idi, amma bir dəfə kifayət etdi. Alov adamın üzərində yandı, yavaş-yavaş quruyub büzüşdü, başı qaraldı və kömürə döndü. Yanan insan əti qoxusu gəlirdi, insanlar təəccüblü dərəcədə tez yanır. Arxamda yığılan vyetnamlıların hıçqırıqlarını eşitdim. Şokda olduğum üçün ağlaya bilmirdim, çaşqınlıqdan nə yaza bilirdim, nə də sual verə bilirdim, mat qaldığım üçün düşünə də bilmirdim… O, nə bir əzələ hərəkət etdirdi, nə yanan zaman səs çıxartdı. Onun açıq-aşkar özünü idarə etməsi ətrafdakı hönkür-hönkür ağlayan insanlardan fərqlənirdi."
Tamaşaçılar əsasən sükut içində qaldılar, lakin bəziləri fəryad etdi və bir neçəsi dua etməyə başladı. Rahiblərin və rahibələrin çoxu, eləcə də şoka düşən bəzi insanlar yanan rahibə səcdə etdilər. Hətta toplaşan izdihamı idarə etmək əmri alan bəzi polislər də onun qarşısında səcdə etdilər.
İngilis və Vyetnam dillərində bir rahib mikrofona təkrarladı: "Buddist keşiş özünü yandıraraq öldürür. Buddist keşiş şəhid olur." Təxminən 10 dəqiqədən sonra Quanq Dıkın cəsədi tamamilə yandırıldı və nəticədə o, arxaya doğru aşdı. Yanğın söndükdən sonra bir qrup rahib tüstülənən cənazəni sarı paltarla örtüb onu götürüb tabuta sığdırmağa çalışsa da, bədəni oraya yerləşdirə bilmədi. Onu Sayqonun mərkəzində yerləşən Xa Loi paqodasına aparan zaman qollarından biri tabutdan düşmüşdü.
Təxminən günorta saat 13:30-da 1000-ə yaxın rahib yığıncaq keçirmək üçün içəri toplaşmışdı, kənarda isə Buddist tərəfdarı olan tələbələrin böyük bir izdihamı onun ətrafında insan səddi yaratmışdı. Yığıncaq tezliklə başa çatdı və 100 rahibdən başqa hamısı yavaş-yavaş kompleksi tərk etdi. Təxminən 1000 rahib, sadə insanların müşayiəti ilə kremasiya yerinə qayıtdı. Polis yaxınlıqda qaldı. Saat 18:00 radələrində otuz rahibə və altı rahib küçədə dua mərasimi keçirdikləri üçün həbs edildi.
Dəfn və sonrakı hadisələr
Özünü yandırandan sonra ABŞ, pozulmuş müqavilə ilə bağlı danışıqları yenidən başlamaq üçün Diem-ə daha çox təzyiq göstərdi. Diệm Buddist böhranını müzakirə etmək üçün fövqəladə iclası 11 iyun saat 11:30-a təyin etdi . Quanq Dıkın ölümündən sonra Diem görüşü ləğv etdi və nazirləri ilə təkbətək görüşdü. ABŞ-ın Cənubi Vyetnamdakı səfiri vəzifəsini icra edən Villiam Truehart, Diem'in dövlət katibi Nguyen Dınh Thuan vəziyyətin "təhlükəli şəkildə qırılma nöqtəsinə yaxın olduğunu" və Diemin Buddistlərin beş bəndlik manifestinə müsbət cavab verəcəyini gözlədiyini bildirdi. Amerika Birləşmiş Ştatlarının Dövlət Katibi Din Rusk Sayqon səfirliyinə xəbərdarlıq etdi ki, əgər bu baş verməsə, Ağ Ev artıq bu rejimlə "özünün hər hansı əlaqəsinin olmadığını" açıq şəkildə elan edəcək. Birgə Kommunike və Buddistlərə güzəştlər iyunun 16-da imzalandı.
Dəfn mərasimi üçün 15 iyun təyin edildi və həmin gün 4000 insan Xá Lợi paqodasının qarşısında toplandı, yalnız mərasim təxirə salındı. İyunun 19-da onun qalıqları yenidən kremasiya və dəfn mərasimi üçün Xa Lợi'dən şəhərdən 16 kilometr (9.9 mil) cənubdakı qəbiristanlığa aparıldı. Birgə Kommunikenin imzalanmasından sonra Buddist liderlər və polis arasında razılaşmaya əsasən dəfn mərasimində təxminən 500 rahiblə məhdudlaşdırıldı.
Diemin reaksiyası
O dövrdə Cənubi Vyetnamın birinci xanımı hesab edilən (Dın subay olduğu üçün) Madam Nhu (Buddizmdən olan katolik dinini qəbul etmiş və Diemin kiçik qardaşı və baş məsləhətçisi Nqo Dinh Nhunun arvadı) "başqa bir rahibin barbekyu şousuna baxacağı halda yalnı ona əl çalacağını" söylədi. Həmin ayın sonunda Dın hökuməti Quanq Dıkın intihar edərək ölməyə məcbur edilməzdən əvvəl narkotik aldığını iddia etdi. Rejim həmçinin Braunu Quanq Dıka özünü yandırmaq üçün rüşvət verməkdə ittiham edib.
İstinadlar
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Thich Quanq Dik 釋廣德 1897 11 iyun 1963 Sayqon Cenubi Vyetnam 11 iyun 1963 cu ilde Sayqonda yol kesismesinde ozunu yandiraraq olen Vyetnam Mahayana Buddist rahib idi Dik ABS in desteklediyi Cenubi Vyetnam hokumetinin qati roma katoliki olan Nqo Din Zyem terefinden buddistlere edilen teqiblere qarsi cixirdi Onun ozunu yandirmasi ile bagli fotosekiller butun dunyada yayilaraq Diem hokumetinin siyasetine diqqet cekdi Con Kennedi bir fotosekil haqqinda dedi Tarixde hec bir sekli dunyada bu qeder emosiya yaratmamisdir Malkolm Braun rahibin olumunu eks etdiren fotoya gore Ilin Dunya Metbuat Fotosu mukafatini qazanib Thik Quanq Dikvyet Thich Quảng ĐứcDogum tarixi 1897Dogum yeri Hoi Khanh Amman Fransiz Hind CiniVefat tarixi 1963Vefat yeri Sayqon Cenubi VyetnamVefat sebebi Ozunu yandirmaFealiyyeti bhiksu Vikianbarda elaqeli mediafayllar Quanq Dikin bu hereketi Din uzerinde beynelxalq tezyiqi artirdi ve onu Buddistleri sakitlesdirmek niyyeti ile islahatlar elan etmeye vadar etdi Lakin ved edilen islahatlar heyata kecirilmedi ve bu mubahisenin pislesmesine sebeb oldu Etirazlar davam ederken Dinin qardasi Niqo Dinh Nhuya sadiq Xususi Teyinatli Quvveleri Cenubi Vyetnamda Buddist paqodalarina basqinlar edilmis ve bunun neticesi kimi yeni olumlere ve dagintilar bas vermisdir Buna cavab olaraq bir nece Buddist rahib Quanq Dikdan numune goturerek ozlerini de yandirdilar Nehayet ABS in desteklediyi herbi cevrilis neticesinde 2 noyabr 1963 cu il tarixinde prezident Diem qiyamcilar terefinden oldurulmusduBioqrafiyaCenubi Vyetnam hokumetinin buddistlere qarsi aparilan ayri seckilik siyasetine etiraz elameti olaraq ozunu yandiran rahib Quanq Dikin heyati haqqinda melumatlar Buddist teskilatlari terefinden yayilan melumatlardan elde edilir O merkezi Vyetnamin Khan Noa eyaletinin Vạn Ninh rayonundaki Hoi Khanh kendinde anadan olub Dogulandan sonra ona Lam Van Tuk adi verilmisdi Yeddi yasinda Buddizmi oyrenmek ucun emisinin yanina getdi Emisi ve eyni zamanda ruhani muellimi olan Thik Hoang Tam onu ogul kimi boyutmusdu 15 yasinda o samanera oyrenen andini icdi ve 20 yasinda Thik Quanq Dik dharma adi ile rahib teyin edildi Teyinatdan sonra o Ninh Hoa yaxinligindaki daga getdi ve uc il tek Buddizmi tetbiq eden zahid heyati yasamaga soz verdi O sonraki illerde dagdaki siginacaq yerinde Thien Lok paqodasini acmaq ucun geri qayitdi Ozu ozune tetbiq etdiyi tecrid basa catdiqdan sonra o dharmani teblig etmek meqsedile merkezi Vyetnama sefer etdi Iki ilden sonra Nha Trang yaxinligindaki Sac Tu Thien An paqodasinda zahidlik heyati surmeye basladi 1932 ci ilde o dogma Khanh Hoa eyaletinde rahiblerin mufettisi olmamisdan evvel Ninh Hoadaki Buddist Derneyinin mufettisi teyin edildi Merkezi Vyetnamda bu dovrde 14 mebedin tikintisine cavabdeh idi 1934 cu ilde o Vyetnamin cenubuna kocdu ve Buddist telimlerini yaymaqla eyaletleri sefer etdi Cenubi Vyetnamda oldugu muddetde o iki il Kambocada da Theravada Buddist telimlerini daha derinden oyrendi Kambocadan qayitdiqdan sonra o cenubda yasadigi muddetde daha 17 yeni mebedin tikintisine nezaret etdi Tikintisine cavabdeh oldugu 31 yeni mebedin sonuncusu Sayqonun kenarindaki Gia Anh eyaletinin Phu Nhuận rayonundaki Quan The Am paqodasi idi Mebedin dayandigi kuce daha sonra 1975 ci ilde Quanq Dik kucesi adlandirildi Mebedin tikintisi merhelesinden sonra Quanq Dik Vyetnam Rahibleri Icmasinin Merasim Ayinleri uzre Panelin sedri ve Buddist Arasdirmalar Assosiasiyasinin ilkin yerlesdiyi yeri olan Fuok Hoa paqodasinin abbati vezifesine teyin edildi Assoasiyanin ofisi Sayqonun esas paqodasi olan Xa Lợi Paqodasina kocuruldukde Quanq Dik tutdugu vezifeden istefa verdi Ozunu yandirmaDini gerginlikler Quanq Dikin olum yerinde ucaldilmis memorial abide Dini terkibine gore ehalinin 70 90 faizi buddist oldugu texmin etdiyi bir olkede Prezident Diem katolik azligina aid idi ve ayri seckilik siyaseti yurudurdu Dovlet qullugunda ve herbi vezifelerde katoliklere ustunluk verilirdi hemcinin onlara torpaqlarin ayrilmasi biznesin qurulmasi ve vergi sahesinde bir cox guzestler verilirdi Diem bir defe yuksek rutbeli zabite zabitin buddist aileden oldugunu unudaraq dedi Katolik zabitlerinizi vacib yerlere qoyun Onlara etibar etmek olar Vyetnam Respublikasi Ordusunda bir cox zabitler herbi karyeralarini inkisaf etdirmek ucun katolik mezhebini qebul etmeye mecbur olurdular Bundan elave kend ozunumudafie destelerine odlu silahlarin paylanmasi zamani yalniz katoliklerine ilk novbede ustunluk verilirdi Orduda olan Buddist esilli herbcilerin katolik mezhebini qebul etmediyi teqdirde her hansi karyera yukselisine imtina olunurdu Bezi katolik dini xadimleri ozlerinin sexsi ordularina malik idiler Hokumetin goz yumdugu bezi erazilerde mecburen dinin deyisdirilmesi talanlar ve paqodalarin sokulmesi bas verirdi Bezi Buddist kendleri yardim almaq ve ya Diệm rejimi terefinden zorla kocurulmemek ucun kutlevi dinlerini deyisirdiler Fransizlar terefinden Buddizme tetbiq edilen ve ictimai Buddist fealiyyetlerini heyata kecirmek isteyenlerin resmi icaze almasini teleb eden ozel status Diem terefinden legv edilmedi Katolikler de hokumetin butun vetendaslari yerine yetirmeye mecbur etdiyi mukellefiyyet emeyinden de fakto azad edilmisdi Amerika Birlesmis Statlari terefinden gonderilen yardim Diem rejimi terefinden esasen katoliklerin coxluq teskil etdiyi kendlere sekilde paylanirdi Katolik kilsesi olkenin en boyuk torpaq mulkiyyetcisi idi ve emlakin elde edilmesinde xususi guzestlerden istifade edirdi Katolik kilsesine mexsus torpaqlar torpaq islahatindan azad edilmisdi Ag ve qizil Vatikan bayragi muntezem olaraq Cenubi Vyetnamdaki butun boyuk ictimai tedbirlerde dalgalanirdi Buddistlerin naraziligi mayin evvelinde Qautama Buddanin dogum gunu olan Vesakda Hue seherinde Buddist bayraginin dalgalanmasinin qadagan edilmesinden sonra yaranib Bir nece gun evvel katolikler Diemin boyuk qardasi Hue arxiyepiskopu Ngo Dinh Thụk ucun kecirilen bayram tedbirinde Vatikan bayragini dalgalandirmaga tesviq edilmisdiler Buddistlerin boyuk bir izdihami Buddistlerin muqeddes Vesak gununde Buddist bayraqlarini dalgalandiraraq ve hokumet yayim stansiyasina yurus ederek hokumete meydan oxuyaraq qadagaya etiraz edibler Hokumet quvveleri etirazcilara ates acmis ve neticede 9 nefer helak oldu Diệm in mesuliyyeti oz uzerine goturmekden imtina etdi O olumlerde Vyet Konq u gunahlandirdi Yandirilma gunu Jurnalist Malkolm Braunun Quanq Dikin ozunu yandirmasi zamani cekdiyi fotosekil Bu fotosekil 1963 cu ilde Ilin Dunya Metbuat Fotosu mukafatini qazandi Broun terefinden cekilen basqa bir fotosekiliQuanq Dik ozunu yandirmaq ucun getdiyi avtomobil Hue Thien Mụ Paqodasi 10 iyun 1963 cu ilde ABS muxbirlerine xeber verildi ki ertesi gun seher Kambocanin Sayqondaki sefirliyinin qarsisindaki yolda vacib bir sey bas verecek Jurnalistlerin coxu mesaja mehel qoymadilar cunki buddist bohrani o vaxt bir aydan cox davam edirdi ve ertesi gun The New York Times dan David Halberstam ve Associated Press AP agentliyinin Sayqon burosunun rehberi Malkolm Braun da daxil olmaqla yalniz bir nece jurnalist geldi Quanq Dik yaxinliqdaki paqodada baslayan yurusun ictirakcisi kimi ora geldi Texminen 350 rahib ve rahibe bu yurusde istirak etdi Onlar Diệm hokumetini ve onun buddistlere qarsi siyasetini pisleyib ondan dini beraberlik vedlerini yerine yetirmesini teleb edibler Hadise Prezident Sarayindan bir nece mehelle cenub qerbde ve Van Duyet kucesinin kesismesinde bas verib Quanq Dik diger iki rahible birlikde masindan cixdi Biri yola yastiq qoydu ikincisi ise baqaji acib bes qallonluq benzin qabini cixardi Yurus istirakcilari onun etrafinda daire qurarken Quanq Dik yastiqda enenevi Buddist meditativ lotus movqeyinde oturdu Bir hemkari benzin qabinin icindekileri Quanq Dik in basi uzerinden bosaltdi Quanq Dik Amitabha Buddhaya hormet sozlerini oxudu Bundan sonra kibriti yandiraraq ve ustune atdi Alov onun paltarini ve bedenini yandirmaga basladi ve yanan bedeninden qara yagli tustu cixirdi Quanq Dikin ozunu yandirmazdan evvel soylediyi son sozleri onun terk etdiyi mektubda senedlesdirilmisdir Gozlerimi yummazdan ve Buddani gormezden evvel men Prezident Nqo Din Zyemden hormetle xahis edirem ki olke xalqina merhemet gostersin ve vetenin gucunu ebedi olaraq qorumaq ucun dini beraberliyi heyata kecirsin Men hormetli mohterem sanqa uzvlerine ve adi Buddistlere seslenirem Buddizmin mudafiesi ucun qurbanlar vermek ucun birlesin David Halberstam yazirdi Oraya yeniden baxmaq lazim idi amma bir defe kifayet etdi Alov adamin uzerinde yandi yavas yavas quruyub buzusdu basi qaraldi ve komure dondu Yanan insan eti qoxusu gelirdi insanlar teeccublu derecede tez yanir Arxamda yigilan vyetnamlilarin hicqiriqlarini esitdim Sokda oldugum ucun aglaya bilmirdim casqinliqdan ne yaza bilirdim ne de sual vere bilirdim mat qaldigim ucun dusune de bilmirdim O ne bir ezele hereket etdirdi ne yanan zaman ses cixartdi Onun aciq askar ozunu idare etmesi etrafdaki honkur honkur aglayan insanlardan ferqlenirdi Tamasacilar esasen sukut icinde qaldilar lakin bezileri feryad etdi ve bir necesi dua etmeye basladi Rahiblerin ve rahibelerin coxu elece de soka dusen bezi insanlar yanan rahibe secde etdiler Hetta toplasan izdihami idare etmek emri alan bezi polisler de onun qarsisinda secde etdiler Ingilis ve Vyetnam dillerinde bir rahib mikrofona tekrarladi Buddist kesis ozunu yandiraraq oldurur Buddist kesis sehid olur Texminen 10 deqiqeden sonra Quanq Dikin cesedi tamamile yandirildi ve neticede o arxaya dogru asdi Yangin sondukden sonra bir qrup rahib tustulenen cenazeni sari paltarla ortub onu goturub tabuta sigdirmaga calissa da bedeni oraya yerlesdire bilmedi Onu Sayqonun merkezinde yerlesen Xa Loi paqodasina aparan zaman qollarindan biri tabutdan dusmusdu Texminen gunorta saat 13 30 da 1000 e yaxin rahib yigincaq kecirmek ucun iceri toplasmisdi kenarda ise Buddist terefdari olan telebelerin boyuk bir izdihami onun etrafinda insan seddi yaratmisdi Yigincaq tezlikle basa catdi ve 100 rahibden basqa hamisi yavas yavas kompleksi terk etdi Texminen 1000 rahib sade insanlarin musayieti ile kremasiya yerine qayitdi Polis yaxinliqda qaldi Saat 18 00 radelerinde otuz rahibe ve alti rahib kucede dua merasimi kecirdikleri ucun hebs edildi Defn ve sonraki hadiseler Ozunu yandirandan sonra ABS pozulmus muqavile ile bagli danisiqlari yeniden baslamaq ucun Diem e daha cox tezyiq gosterdi Diệm Buddist bohranini muzakire etmek ucun fovqelade iclasi 11 iyun saat 11 30 a teyin etdi Quanq Dikin olumunden sonra Diem gorusu legv etdi ve nazirleri ile tekbetek gorusdu ABS in Cenubi Vyetnamdaki sefiri vezifesini icra eden Villiam Truehart Diem in dovlet katibi Nguyen Dinh Thuan veziyyetin tehlukeli sekilde qirilma noqtesine yaxin oldugunu ve Diemin Buddistlerin bes bendlik manifestine musbet cavab vereceyini gozlediyini bildirdi Amerika Birlesmis Statlarinin Dovlet Katibi Din Rusk Sayqon sefirliyine xeberdarliq etdi ki eger bu bas vermese Ag Ev artiq bu rejimle ozunun her hansi elaqesinin olmadigini aciq sekilde elan edecek Birge Kommunike ve Buddistlere guzestler iyunun 16 da imzalandi Defn merasimi ucun 15 iyun teyin edildi ve hemin gun 4000 insan Xa Lợi paqodasinin qarsisinda toplandi yalniz merasim texire salindi Iyunun 19 da onun qaliqlari yeniden kremasiya ve defn merasimi ucun Xa Lợi den seherden 16 kilometr 9 9 mil cenubdaki qebiristanliga aparildi Birge Kommunikenin imzalanmasindan sonra Buddist liderler ve polis arasinda razilasmaya esasen defn merasiminde texminen 500 rahible mehdudlasdirildi Diemin reaksiyasi Nqo Din Zyem O dovrde Cenubi Vyetnamin birinci xanimi hesab edilen Din subay oldugu ucun Madam Nhu Buddizmden olan katolik dinini qebul etmis ve Diemin kicik qardasi ve bas meslehetcisi Nqo Dinh Nhunun arvadi basqa bir rahibin barbekyu sousuna baxacagi halda yalni ona el calacagini soyledi Hemin ayin sonunda Din hokumeti Quanq Dikin intihar ederek olmeye mecbur edilmezden evvel narkotik aldigini iddia etdi Rejim hemcinin Braunu Quanq Dika ozunu yandirmaq ucun rusvet vermekde ittiham edib IstinadlarHuỳnh Minh 2006 Thich Nguyen Tạng 2005 Fall 1963 Buttinger 1967 Karnow 1997 Jacobs 2006 Buttinger 1967 Browne 1963 Jacobs 2006 Karnow 1997 Jones 2003 Jones 2003 Hammer 1987 Jones 2003 Prochnau 1995 Xarici kecidler