Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Budda (sanskr. गौतमबुद्धः सिद्धार्थ शाक्यमुनि; ən tezi VII əsr və ən geci V əsr – ən tezi VI əsr və ən geci IV əsr) — Buddizmdə ən müdrik varlıq. Buddizmə görə mütləq kamilliyə çatmış və başqalarına dini nicat yolunu göstərməyə qadir olan şəxs, Buddizm dininin banisi.
| Qautama Budda | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | ən tezi VII əsr və ən geci V əsr |
| Vəfat tarixi | ən tezi VI əsr və ən geci IV əsr |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Adı tarixdə 100 ən nüfuzlu şəxs siyahısında 4-cü, tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısına 67-ci şəxs olaraq daxil edilib.
Həyatı
Budda Himalaya ölkəsinin zadəgan, kral ailəsində doğulub. Hələ uşaq ikən Asita adında yaşlı və hikmətli bir adam sarayı ziyarət edir. Ruhani bir insan olan Asita Buddanın atasına oğlunun bəşəriyyətin xilaskarı olacağını müjdələyir.
Sonradan Budda Şahzadə Qautama adını alır. Atası sevimli oğlu üçün hər cür həyat şəraitini, rahatlığı təmin edir. Oğlunun yaxşı bir kral olmasını istəyirdi. Amma Qautama (Budda) dünyəvi zövqün rifah mənbəyi üçün yetərsiz olduğunu anlayırdı. Bir gün yaşlı sonra xəstə və daha sonra ölən bir insanı görür. O anda anlayır ki, insan oğlu bu dünyada əzablar çəkir və sonda ölür. Başa düşür ki, mənəvi rahatlığın əldə olunması üçün digər insanları xoşbəxt etmək lazımdır. Budda həqiqi mənəviyyatı araşdırmaq üçün evini, həyat yoldaşını və uşağını tərk edir. Əvvəlcə, uzaq bir meşəyə gedərək özünü yemək və komfortdan məhrum edir. Amma bu ona kömək olmur. Anlayır ki, bədən zəif düşəndə ağıl gücü də zəifləyir. Hindistanda Budhi ağacının altında ikən Budda qəlbinin aydınlandığını hiss edir (hansı ki, biz buna vəhy, Allahla əlaqə deyirik) və o gündən insan oğlunu iztirablardan xilas etmək üçün Missiyasına başlayır. İnsanlara ruh və düşüncələrini təmizləmələrini, ehtiras və pisliklərdən uzaqlaşmağı, iztirab dolu bu dünyanı mənəvi şadlıq və xoşbəxtlik üçün bir hazırlanma yeri olduğunu deyirdi.
O şər qüvvəyə adını vermişdi, nəfsin pis istəklərinin üzərində qalibiyyət Mara üzərində qalibiyyət idi. Budda ideyasına görə "Əgər zalımlığı görmürəmsə, eşitmirəmsə və barədə heç nə danışmıramsa, mən ondan qorunuram" (見ざる mi-dzaru), (聞かざる kika-dzaru), (言わざる iva-dzaru) .
Təlimi
Budda öz mənəvi təlimləri ilə milyonlarla insanın ruhani məziyyətlər əldə etməsinə kömək etdi. Buddanın dövründə ölkəsinin xalqı Tanrı mövzusunda bir-biri ilə münaqişə edirdi. Onlar üçün bir çox qadın və kişi, Tanrı və Tanrıçalar var idi. Budda deyirdi ki, Allaha gedən yol Onun Məzhərini (Elçisini) tanımaqdan keçir. Xalqın Tanrı mövzusunda münaqişə etməsini istəməzdi. O ağıllı bir insan idi. Tanrı mövzusunda münaqişələrdən qaçmaq üçün çox vaxt susdu, amma insanlara Allah Elçilərinə, itaətin vacibliyini xatırladırdı. Bu şəkildə milyonlarla insanı birləşdirməyi bacardı. O belə deyirdi: " Heç kim və ya olaraq doğmaz. İnsan davranışları ilə və olar." (Yəni insan yüksək mənəvi səviyyədə doğulmaz, bu məqama əməlləri ilə çatar) Onun bu dünyanı tərk etməsindən azacıq əvvəl dininin yavaş-yavaş yox olacağından qorxan ardıcıllarına vəd verərək belə dedi: "Yer üzünə gələn ilk Budda olmadığım kimi sonuncusu da deyiləm. Vaxt yetişəndə, insanlara yol göstərmək üçün, müqəddəs, ehtişamlı, aydınladılmış, dünyanı bilən, insan oğlunun bənzərsiz rəhbəri (yol göstərəni), mələklərin və ölülərin Hökmdarı olan başqa bir Budda yer üzündə zühur edəcəkdir. O, mənim sizlərə öyrətdiyim əbədi həqiqətlərin eynisini öyrədəcəkdir. Dini sizlərə təməlində, zirvəsində, məqsədlərində, ruh və sözlərində ehtişamlı (izzətli) olaraq var edəcəkdir. İndi mənim, dinimi açıqladığım kimi, müqəddəs, mükəmməl və təmiz olan dinini açıqlayacaqdır. Mənim möminlərim yüzlərcədirsə, onunkilər minlərlə olacaqdır"
Bu vəd, Budda ardıcıllarına yer üzündə yalnız qalmayacaqlarını və başqa bir qüdrətli Budda (yəni yeni zühur) tapacaqları ümidini verdi.
Nəsihət və kəlamları
1. Ağlınla və sağlam zehninlə uzlaşmayan heç bir şeyə inanma, onu mən demiş olsam belə.
2. Başqalarının qüsurları asanca görülər, amma öz qüsurumuz görülməz; adam qonşusunun qüsurlarını ayırd edər, öz qüsurlarını isə qumarda hiylə ilə pərdə saxlayırmış kimi saxlayar.
3. Bir adamın öz özünü məğlub edərək qazandığı zəfər, bir başqasının döyüşdə min adamı min dəfə məğlub edərək qazandığı zəfərdən daha yaxşıdır.
4. Bizdən nifrət edənlərdən nifrət etmədən yaşayaq. Gəlin, bizdən nifrət edənlər arasında nifrətdən xilas olmuş olaraq yaşayaq.
5. Bir dərdin varsa, dərman tapmağa çalış, tapa bilmirsənsə də, onu dərd etmə.
6. Budda dənizinin sahilləri yoxdur.
7. Bu dünyanı yaradan, zehninizdir. Göydən qızıl yağsa insanın arzuları bitməz.
8. İstəyin kiçik bir zövq verdiyini və əslində ağrıya səbəb olduğunu bilən adam, müdrik adamdır.
9. Hirsiniz üzündən cəzalandırılmayacaqsınız, hirsiniz tərəfindən cəzalandırılacaqsınız.
10. Nifrət heç bir zaman nifrətlə yox edilə bilməz. Nifrət sevgiylə yox edilər, bu ölümsüz qanundur.
11. Keçmişdə kim olduğunu bilmək istəyirsənsə, bu an kim olduğuna bax. Kim olacağını bilmək istəyirsənsə, nə etdiyinə bax.
12. Kin saxlamaq yanan bir kömür parçasını başqasına atmaq üçün əlinə almaq kimidir. Yalnız özünü yandırarsan.
13. Necə ki oxçu oxların düz olmasına diqqət göstərər, usta da dağınıq düşüncələrini elə yığışdırıb istiqamətləndirər.
14. Nə ana, nə ata , nə də hər hansı bir qohum insana yaxşı idarə olunan bir ağıldan daha çox faydalı ola bilər.
15. Sizi özünüzdən başqa heç kim qurtara bilməz. Öz özünüzə işıq olun.
16. Tərifləmək və ya tənqid etmək müdrik adamın tarazlığını poza bilməz.
17. Varlığın o biri sahilinə çatdığında əvvəl, sonra və ortada olandan imtina et.
18. Yaxşı bir iş, yaxşı bir düşüncədən daha yaxşıdır.
19. Yaşayan varlıqların hamısı; zəif, güclü, uzun, qısa, böyük, orta və ya kiçik görünən, görünməyən; doğulmuş olan və ya doğulmaqda olan, hamısı xoşbəxt olsun!
20. Kimsə kimsəni aldatmasın, kimsə kimsəni kiçik hesab etməsin, kimsə kimsəyə hirs ilə, incinmə ilə zərər vermək istəməsin.
İstinadlar
- Lopez D. S. Buddha // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Nəriman Seyidəliyev Dini terminlər lüğəti, Bakı, "Bilik", 1996, səh. 96
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Budda sanskr ग तमब द ध स द ध र थ श क यम न en tezi VII esr ve en geci V esr en tezi VI esr ve en geci IV esr Buddizmde en mudrik varliq Buddizme gore mutleq kamilliye catmis ve basqalarina dini nicat yolunu gostermeye qadir olan sexs Buddizm dininin banisi Qautama BuddaDogum tarixi en tezi VII esr ve en geci V esrVefat tarixi en tezi VI esr ve en geci IV esr Vikianbarda elaqeli mediafayllar Adi tarixde 100 en nufuzlu sexs siyahisinda 4 cu tarixde 100 en cox oyrenilmis sexsiyyetler siyahisina 67 ci sexs olaraq daxil edilib HeyatiBudda Himalaya olkesinin zadegan kral ailesinde dogulub Hele usaq iken Asita adinda yasli ve hikmetli bir adam sarayi ziyaret edir Ruhani bir insan olan Asita Buddanin atasina oglunun beseriyyetin xilaskari olacagini mujdeleyir Qautama Budda bizim eranin I esri Qandhara Sonradan Budda Sahzade Qautama adini alir Atasi sevimli oglu ucun her cur heyat seraitini rahatligi temin edir Oglunun yaxsi bir kral olmasini isteyirdi Amma Qautama Budda dunyevi zovqun rifah menbeyi ucun yetersiz oldugunu anlayirdi Bir gun yasli sonra xeste ve daha sonra olen bir insani gorur O anda anlayir ki insan oglu bu dunyada ezablar cekir ve sonda olur Basa dusur ki menevi rahatligin elde olunmasi ucun diger insanlari xosbext etmek lazimdir Budda heqiqi meneviyyati arasdirmaq ucun evini heyat yoldasini ve usagini terk edir Evvelce uzaq bir meseye gederek ozunu yemek ve komfortdan mehrum edir Amma bu ona komek olmur Anlayir ki beden zeif dusende agil gucu de zeifleyir Hindistanda Budhi agacinin altinda iken Budda qelbinin aydinlandigini hiss edir hansi ki biz buna vehy Allahla elaqe deyirik ve o gunden insan oglunu iztirablardan xilas etmek ucun Missiyasina baslayir Insanlara ruh ve dusuncelerini temizlemelerini ehtiras ve pisliklerden uzaqlasmagi iztirab dolu bu dunyani menevi sadliq ve xosbextlik ucun bir hazirlanma yeri oldugunu deyirdi O ser quvveye adini vermisdi nefsin pis isteklerinin uzerinde qalibiyyet Mara uzerinde qalibiyyet idi Budda ideyasina gore Eger zalimligi gormuremse esitmiremse ve barede hec ne danismiramsa men ondan qorunuram 見ざる mi dzaru 聞かざる kika dzaru 言わざる iva dzaru TelimiBudda oz menevi telimleri ile milyonlarla insanin ruhani meziyyetler elde etmesine komek etdi Buddanin dovrunde olkesinin xalqi Tanri movzusunda bir biri ile munaqise edirdi Onlar ucun bir cox qadin ve kisi Tanri ve Tanricalar var idi Budda deyirdi ki Allaha geden yol Onun Mezherini Elcisini tanimaqdan kecir Xalqin Tanri movzusunda munaqise etmesini istemezdi O agilli bir insan idi Tanri movzusunda munaqiselerden qacmaq ucun cox vaxt susdu amma insanlara Allah Elcilerine itaetin vacibliyini xatirladirdi Bu sekilde milyonlarla insani birlesdirmeyi bacardi O bele deyirdi Hec kim ve ya olaraq dogmaz Insan davranislari ile ve olar Yeni insan yuksek menevi seviyyede dogulmaz bu meqama emelleri ile catar Onun bu dunyani terk etmesinden azaciq evvel dininin yavas yavas yox olacagindan qorxan ardicillarina ved vererek bele dedi Yer uzune gelen ilk Budda olmadigim kimi sonuncusu da deyilem Vaxt yetisende insanlara yol gostermek ucun muqeddes ehtisamli aydinladilmis dunyani bilen insan oglunun benzersiz rehberi yol gostereni meleklerin ve olulerin Hokmdari olan basqa bir Budda yer uzunde zuhur edecekdir O menim sizlere oyretdiyim ebedi heqiqetlerin eynisini oyredecekdir Dini sizlere temelinde zirvesinde meqsedlerinde ruh ve sozlerinde ehtisamli izzetli olaraq var edecekdir Indi menim dinimi aciqladigim kimi muqeddes mukemmel ve temiz olan dinini aciqlayacaqdir Menim mominlerim yuzlercedirse onunkiler minlerle olacaqdir Bu ved Budda ardicillarina yer uzunde yalniz qalmayacaqlarini ve basqa bir qudretli Budda yeni yeni zuhur tapacaqlari umidini verdi Nesihet ve kelamlari1 Aglinla ve saglam zehninle uzlasmayan hec bir seye inanma onu men demis olsam bele 2 Basqalarinin qusurlari asanca goruler amma oz qusurumuz gorulmez adam qonsusunun qusurlarini ayird eder oz qusurlarini ise qumarda hiyle ile perde saxlayirmis kimi saxlayar 3 Bir adamin oz ozunu meglub ederek qazandigi zefer bir basqasinin doyusde min adami min defe meglub ederek qazandigi zeferden daha yaxsidir 4 Bizden nifret edenlerden nifret etmeden yasayaq Gelin bizden nifret edenler arasinda nifretden xilas olmus olaraq yasayaq 5 Bir derdin varsa derman tapmaga calis tapa bilmirsense de onu derd etme 6 Budda denizinin sahilleri yoxdur 7 Bu dunyani yaradan zehninizdir Goyden qizil yagsa insanin arzulari bitmez 8 Isteyin kicik bir zovq verdiyini ve eslinde agriya sebeb oldugunu bilen adam mudrik adamdir 9 Hirsiniz uzunden cezalandirilmayacaqsiniz hirsiniz terefinden cezalandirilacaqsiniz 10 Nifret hec bir zaman nifretle yox edile bilmez Nifret sevgiyle yox ediler bu olumsuz qanundur 11 Kecmisde kim oldugunu bilmek isteyirsense bu an kim olduguna bax Kim olacagini bilmek isteyirsense ne etdiyine bax 12 Kin saxlamaq yanan bir komur parcasini basqasina atmaq ucun eline almaq kimidir Yalniz ozunu yandirarsan 13 Nece ki oxcu oxlarin duz olmasina diqqet gosterer usta da daginiq dusuncelerini ele yigisdirib istiqametlendirer 14 Ne ana ne ata ne de her hansi bir qohum insana yaxsi idare olunan bir agildan daha cox faydali ola biler 15 Sizi ozunuzden basqa hec kim qurtara bilmez Oz ozunuze isiq olun 16 Teriflemek ve ya tenqid etmek mudrik adamin tarazligini poza bilmez 17 Varligin o biri sahiline catdiginda evvel sonra ve ortada olandan imtina et 18 Yaxsi bir is yaxsi bir dusunceden daha yaxsidir 19 Yasayan varliqlarin hamisi zeif guclu uzun qisa boyuk orta ve ya kicik gorunen gorunmeyen dogulmus olan ve ya dogulmaqda olan hamisi xosbext olsun 20 Kimse kimseni aldatmasin kimse kimseni kicik hesab etmesin kimse kimseye hirs ile incinme ile zerer vermek istemesin IstinadlarLopez D S Buddha Encyclopaedia Britannica ing Neriman Seyideliyev Dini terminler lugeti Baki Bilik 1996 seh 96Hemcinin baxBuddizm