Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əmir Teymurun (1336–1405) hakimiyyəti dövründə İranda bu oyun oynanılıb. Bəzi mənbələr bildirirlər ki, oyunu Teymur özü icad edib, amma bu mütləq şəkildə həqiqətə uyğun deyil. "Teymur şahmatı" ilkin şahmatın böyük lövhədəki versiyası kimi təqdim edilir.
Lövhə
Lövhə 112 xanadan ibarət olur: on bir sətir, on sütün və əlavə iki xana. Bu iki xanadan biri soldan 9-cu sətirdə, digəri isə sağdan ikinci sətirdə yerləşir. Bu iki əlavə xanalar qala adlanır və oyunda mühüm rol oynayır.
Fiqurlar
Hər bir oyunçunun aşağıdakı fiqurları var: şah, vəzir, iki at, iki top, iki fil, iki dəvə, iki hərbi maşın, on bir piyada, general, iki zürafə, iki .
Piyada, öz növbəsində, bir-birindən fərqlənir: kral piyadası, vəzir piyadası, general piyadası və s. var. Həmçinin piyada piyadası da var.
Başlanğıc düzülüşü
Üçüncü sətiri təşkil edən balaca fiqurlar — piyadalar özlərinə uyğun olan fiqurların balaca formasıdır.
Yuxarı sətirdə fiqurların düzülüşü (soldan sağa): piyada piyadası, hərbi maşın piyadası, dəvə piyadası, fil piyadası, general piyadası, şah piyadası, vəzir piyadası, zürafə piyadası, qarovul piyadası, at piyadası, top piyadası.
İkinci sətirdə fiqurların düzülüşü: top, at, qarovul, zürafə, general, şah, vəzir, zürafə, qarovol, at, top.
Birinci sətirdə isə ağların düzülüşü: fil, dəvə, hərbi maşın, hərbi maşın, dəvə, fil.
Fiqurların hərəkəti
Şah, at və top klassik şahmatdakı kimi hərəkət edir.
General diaqonal üzrə bir xana gedir.
Vəzir şaquli və üfüqi bir xana gedir.
Zürafənin hərəkəti atın hərəkətini xatırladır. Zürafə diaqonal üzrə bir xana, irəli 3, 4, 5 və bir neçə xana hərəkət edə bilər. Fiqurların üzərindən tullana bilmir. Məsələn, zürafə a1 xanasındadırsa, b5, b6, b7 və başqa xanalara hərəkət edə bilər, amma əgər b2, b3, b4 xanaları boşdursa.
Qarovul adi fil kimi hərəkət edir, amma fildən fərqli olara ikinci xanadan başlamalıdır. Fiqruların üzərindən tullana bilmir.
Fil diaqonal üzrə iki xana tullana bilər, bir şərtlə ki, birinci xanada fiqur olmasın.
Dəvənin gedişi adi at kimidir. Məsələn, dəvə a1 xanasındadırsa, b4 xanasına gələ bilər. Dəvələr tullana bilirlər.
Hərbi maşınlar şaquli və üfüqi iki xana hərəkər edə bilər. İstəsələr fiqurların üzərindən tullana da bilərlər.
Piyadalar müasir piyadalar kimi hərəkət edirlər. Ancaq bir fərqi var. İki xana birdən hərəkət edə bilmirlər.
Çevrilmə qaydaları
Çevrilmə qaydaları şah piyadası və piyada piyadası istisna olmaqla, bütün piyada üçün sadədir. Yəni lövhənin sonuna çatdıqda aid olduqları fiqura çevrilirlər. Beləliklə, top piyadası topa, dəvə piyadası dəvəyə və s. çevrilir. Şah piyadası şahzadəyə çevrilir. Şahzadə şah kimi hərəkət edir və uduş üçün rəqib tərəfdən götürülməli və ya ona mat verilməlidir.
Piyada piyadası sonuncu xanaya çatdıqda olduğu kimi qalır və oyuncu onu istədiyi xanaya qoya bilər. Oyunçu onu lövhənin yalnız şah tutduğu xanadan başqa, hətta bu xanada başqa fiqur olsa da, istənilən digər xanasına qoya bilər. Burada o, eyni zamanda iki fiqur üçün və ya gediş edə bilməyən fiqur üçün təhlükə yaradacaq. Xana tutan fiqur lövhədən götürülür. Bundan sonra piyada piyadası adi piyada kimi hərəkət edir. Əgər o yenə axırıncı xanaya gəlsə, onda o şahın əvvəldə dayandığı yerə gedir (f3 və ya f8).
Əgər piyada piyadası 3-cü dəfə yenə sonuncu xanaya çatsa, onda əlavə şah kimi qalır. O, adi şah kimi hərəkət edir və uduş üçün mat verməlidir.
Qala
Əgər oyunçunun şahı rəqbinin qalasının yerini tutursa, oyun heç-heçə bitir. Şahdan başqa fiqur rəqibin qalasına soxula bilməz. Rəqibin qalanı tutmasına icazə verməməsi üçün əlavə şah öz qalasına daxil ola bilər.
Digər qaydalar
Oyun müddətində şah öz yerini digər fiqrularla bir dəfə dəyişə bilər.
Əgər əlavə şah, şahzadə varsa, əsas şah vurula bilər. Bu halda şahın rolunu şahzadə və ya əlavə şah oynayır (əgər əlavə şah qaladadırsa, o öz yerini hər hansı bir boş xanaya dəyişməlidir.).
Əgər şah mat olubsa, oyunçu məğlub olur (əgər əlavə şah və şahzadə yoxdursa).
Mənbə
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Emir Teymurun 1336 1405 hakimiyyeti dovrunde Iranda bu oyun oynanilib Bezi menbeler bildirirler ki oyunu Teymur ozu icad edib amma bu mutleq sekilde heqiqete uygun deyil Teymur sahmati ilkin sahmatin boyuk lovhedeki versiyasi kimi teqdim edilir Teymur sahmati LovheLovhe 112 xanadan ibaret olur on bir setir on sutun ve elave iki xana Bu iki xanadan biri soldan 9 cu setirde digeri ise sagdan ikinci setirde yerlesir Bu iki elave xanalar qala adlanir ve oyunda muhum rol oynayir FiqurlarHer bir oyuncunun asagidaki fiqurlari var sah vezir iki at iki top iki fil iki deve iki herbi masin on bir piyada general iki zurafe iki Piyada oz novbesinde bir birinden ferqlenir kral piyadasi vezir piyadasi general piyadasi ve s var Hemcinin piyada piyadasi da var Baslangic duzulusuUcuncu setiri teskil eden balaca fiqurlar piyadalar ozlerine uygun olan fiqurlarin balaca formasidir Yuxari setirde fiqurlarin duzulusu soldan saga piyada piyadasi herbi masin piyadasi deve piyadasi fil piyadasi general piyadasi sah piyadasi vezir piyadasi zurafe piyadasi qarovul piyadasi at piyadasi top piyadasi Ikinci setirde fiqurlarin duzulusu top at qarovul zurafe general sah vezir zurafe qarovol at top Birinci setirde ise aglarin duzulusu fil deve herbi masin herbi masin deve fil Fiqurlarin hereketiSah at ve top klassik sahmatdaki kimi hereket edir General diaqonal uzre bir xana gedir Vezir saquli ve ufuqi bir xana gedir Zurafenin hereketi atin hereketini xatirladir Zurafe diaqonal uzre bir xana ireli 3 4 5 ve bir nece xana hereket ede biler Fiqurlarin uzerinden tullana bilmir Meselen zurafe a1 xanasindadirsa b5 b6 b7 ve basqa xanalara hereket ede biler amma eger b2 b3 b4 xanalari bosdursa Qarovul adi fil kimi hereket edir amma filden ferqli olara ikinci xanadan baslamalidir Fiqrularin uzerinden tullana bilmir Fil diaqonal uzre iki xana tullana biler bir sertle ki birinci xanada fiqur olmasin Devenin gedisi adi at kimidir Meselen deve a1 xanasindadirsa b4 xanasina gele biler Develer tullana bilirler Herbi masinlar saquli ve ufuqi iki xana hereker ede biler Isteseler fiqurlarin uzerinden tullana da bilerler Piyadalar muasir piyadalar kimi hereket edirler Ancaq bir ferqi var Iki xana birden hereket ede bilmirler Cevrilme qaydalariCevrilme qaydalari sah piyadasi ve piyada piyadasi istisna olmaqla butun piyada ucun sadedir Yeni lovhenin sonuna catdiqda aid olduqlari fiqura cevrilirler Belelikle top piyadasi topa deve piyadasi deveye ve s cevrilir Sah piyadasi sahzadeye cevrilir Sahzade sah kimi hereket edir ve udus ucun reqib terefden goturulmeli ve ya ona mat verilmelidir Piyada piyadasi sonuncu xanaya catdiqda oldugu kimi qalir ve oyuncu onu istediyi xanaya qoya biler Oyuncu onu lovhenin yalniz sah tutdugu xanadan basqa hetta bu xanada basqa fiqur olsa da istenilen diger xanasina qoya biler Burada o eyni zamanda iki fiqur ucun ve ya gedis ede bilmeyen fiqur ucun tehluke yaradacaq Xana tutan fiqur lovheden goturulur Bundan sonra piyada piyadasi adi piyada kimi hereket edir Eger o yene axirinci xanaya gelse onda o sahin evvelde dayandigi yere gedir f3 ve ya f8 Eger piyada piyadasi 3 cu defe yene sonuncu xanaya catsa onda elave sah kimi qalir O adi sah kimi hereket edir ve udus ucun mat vermelidir QalaEger oyuncunun sahi reqbinin qalasinin yerini tutursa oyun hec hece bitir Sahdan basqa fiqur reqibin qalasina soxula bilmez Reqibin qalani tutmasina icaze vermemesi ucun elave sah oz qalasina daxil ola biler Diger qaydalarOyun muddetinde sah oz yerini diger fiqrularla bir defe deyise biler Eger elave sah sahzade varsa esas sah vurula biler Bu halda sahin rolunu sahzade ve ya elave sah oynayir eger elave sah qaladadirsa o oz yerini her hansi bir bos xanaya deyismelidir Eger sah mat olubsa oyuncu meglub olur eger elave sah ve sahzade yoxdursa Menbehttp vvvvv narod ru Chess TamerlaneChess html