Tağ bəndi

əsas məqalə: Su bəndləri

Tağ bəndi — çayın yuxarı istiqamətinə doğru əyilmiş beton bəndidir. Tağ bəndi elə qurulmuşdur ki, suyun ona qarşı olan, yəni hidrostatik təzyiq kimi tanınan su qüvvəsi tağın üzərinə təzyiq göstərərkən, tağın bir qədər düzləşməsinə və təməli və ya dayaqları istiqamətində itələnərkən strukturun daha da möhkəmlənməsinə səbəb olur. Tağ bəndi, strukturu və gərginliyi dəstəkləmək üçün dözümlü və dik qaya divarlarına malik olan dar kanyonlar və ya dərələr üçün ən müvafiqdir. Hər hansı digər bənd tipindən daha incə olduqları üçün tağ bəndi az tikinti materialı tələb edir, bu da onları ucqar ərazilərdə daha qənaətcil və praktik edir.

• Tağ bəndin yaxından görünüşü
• Katse tağ bəndi, Lesoto, Afrika
• Şah Abbas tağ bəndi. Dünyanın ən nazik tağ bəndidir və Asiyanın ən qədim tağ bəndlərindən biridir.
• İnquri SES, Gürcüstan
• Salmon Creek bəndin üstü 1,2 metr enində yuxarı hissədə piyada keçidi
• Salmon Creek bəndi Sentyabr, 2011
• Zambiada Kariba tağ bəndin 6 qapalı axın yolu (tikilib 1959)

Tağ bəndin yuxarı axın əyrisi suyun təkanını ya birbaşa vadinin kənarlarına, ya da dolayısı ilə beton dayaqlar vasitəsilə ötürür. Gücünün tamamilə dayaqlarındakı effektiv dayaqdan asılı olduğunu nəzərə alsaq, tağ bəndləri üçün yalnız səs daşını təmin edən əlverişli yerlər uyğun gəlir. Teorik olaraq, V-şəkilli vadidə ideal sabit bucaqlı tağ 133° əyrilik mərkəzi bucağına malikdir. Bu faktdan birinci 1913–14-cü illərdə Alyaskada ^ing-də tikilmiş "sabit bucaqlı" (və ya dəyişən radiuslu) tağ bəndində istifadə olunur.

Tağ bəndləri digər bənd növlərindən nisbətən uğursuzluğa qarşı daha çox müqavimət göstərir. Yenə də axın yolu güclü yağış və ya daşqın hadisələrini qarşılamaq üçün vacib olaraq qalır. Tağ bəndləri ilə, bəndin zirvəsindən bir qədər aşağıda, tağın strukturunda qapalı axın yolu boşluqlarını qurmaq rahatdır, su axınların aşağı istiqamətə aydın şəkildə düşməsini təmin edir. Zambiya ilə Zimbabve sərhədində Zambezi çayı üzərindəki Kariba bəndinin layihələndirilməsində altı belə qapalı axın yoldan ibarət xətt istifadə olunur. Tağ bəndinə xas olan böyük güc ehtiyatları 1963-cü ildə İtaliyadakı Vaiont bəndinin ^ing arxasındakı su anbarı torpaq sürüşməsi nəticəsində faktiki olaraq məhv edildikdə dramatik şəkildə nümayiş olundu. O vaxtda dünyanın ikinci ən hündür bəndi olan Vaiont, əhəngdaşı təməllər üzərində dar bir dərə üzərində qurulmuşdu ki, vadinin dibindən 262 metr (858 fut) hündürlükdə olan təpənin uzunluğu cəmi 190 metr (623 fut) idi. 9 oktyabr 1963-cü ildə təxminən 240 milyon kubmetr (314 milyon kub yard) torpaq və qaya anbara sürüşərək böyük miqdarda suyu sıxışdırdı. Nəticədə su bəndi aşıb və vadidən aşağı qalxaraq bir neçə kəndi dağıdıb və böyük insan tələfatına səbəb olub. Yenə də zirvəsindən təxminən 3,4 metr qalınlığında olan bəndə yalnız səthi ziyan dəymişdir.

İstinadlar

1. "Types of Dam". The British Dam Society (BDS) britishdams.org. 23-Fev-2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2-Avg-2024.
2. "Основы гидроэнергетики. Арочные плотины". Rushydro. 11-Noyabr-2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30-Iyul-2024.
3. "Dam Basics". Arch Dam: Forces. 5-May-2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30-Iyul-2024.
4. Engineering and Design Arch Dam Design (PDF) (ingilis). Washington, DC. 1994. ISBN . (#first_missing_last)
5. "Key Developments in the History of Arch Dams". Cracking Dams. 23-Oct-2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30-Iyul-2024.
6. "Design and Construction of Arch Dams". ASDSO Dam Safety Toolbox. 2-Avg-2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2-Avg-2024.
7. "Arch Dam: Types, advantages and disadvantages". Housing News. 1-Iyun-2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2-Avg-2024.
8. "Arch dam Engineering". Encyclopedia Britannica. 13 Jun 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2-Avg-2024.
9. "GeoHack - Salmon Creek Dam". geohack.toolforge.org. İstifadə tarixi: 2024-08-02.
10. "History of the Salmon Creek Dam" (PDF). Trail Map (broşür). 30-Iyun-2024 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2-Aug-2024.
11. "Salmon Creek Trail". Alaska.org. 30-Yan-2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2-Aug-2024.
12. "Salmon Creek Emergency Action Plan". AEL&P. 17-Apr-2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2-Aug-2024.
13. "Arch Dams". sciencedirect. 25-Yan-2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2-Avg-2024.
14. Fəlakətli nəticələr, beton divarların strukturunun vaxtla məhv edilməsi, korroziya və digərləri.
15. "Kariba Dam Rehabilitation Project (KDRP)". International Partnerships. 2-Avg-2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2-Avg-2024.
16. "Engineering services for rehabilitation of the Kariba Dam". Studio Pietrangeli. 28-Noy-2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2-Avg-2024.
17. "Build the largest dam in the world to generate hydroelectricity for Zambia and Zimbabwe". Institution of Civil Engineers (ICE). 28-Fev-2024. tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2-Avg-2024.
18. "GeoHack - Kariba Dam". geohack.toolforge.org. İstifadə tarixi: 2024-08-02.
19. Melissa, Petruzzello. "Vaiont Dam". Encyclopedia Britannica. 6-Iyun-2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2-Avg-2024.
20. 1963