Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tənbur — şərq, eləcə də türkdilli xalqlar arasında ən geniş yayılmış simli musiqi alətlərindən biridir. İki simli bu alət Şirvan aləti sayılır. Amma Təbriz sakinləri tənburu çox sevdikləri üçün buna Şirvan-Təbriz tənburu adını veriblər. Tənburun digər simli alətlərdən başlıca fərqi mizrabla deyil, barmaqla — baş və şəhadət barmaqları ilə çalınmasıdır. Özünəməxsus səs ahəngi var. XIX əsrin ikinci yarısınadək Azərbaycanda geniş istifadə olunub.
| Tənbur | |
|---|---|
 | |
| Hornbostel–Zaks təsnifatı | 321.321 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Etimologiya
Uzaq Şərqdən Qərb ölkələrinə qədər böyük bir coğrafi ərazidə müxtəlif formaları, müxtəlif adlarla yayılmışdır. Orta Asiya türk xalqları tərəfindən geniş istifadə edilməkdədir. Qazaxlarda "dombra", qırğızlarda "dombura", özbəklərdə "dombrak", türkmənlərdə "danbura", osmanlı türklərinə yaxın olan türklərdə "tanbur"a, bir çox Qərb xalqları arasında "domra" adı ilə yayılmış bu alət Azərbaycanda tarixən tənbur adı ilə çox məşhur olmuşdur.
Tarixçə
Nizami Gəncəvinin, Məhəmməd Füzulinin, Qətran Təbrizinin və bir çox orta əsr klassiklərimizin əsərlərində tənbur haqqında maraqlı məlumatlar var. Orta əsr miniatür sənəti əsərlərində bir sıra musiqi alətləri ilə yanaşı tənburun da geniş təsviri verilmişdir. 1530-cu ildə ustad Soltan Məhəmmədin çəkdiyi Zöhhakın edamı rəsmində yerdə oturub iki telli, qısa qollu Şirvan tənburu çalan musiqiçinin təsviri verilmişdir.
Bəzi mənbələr, məsələn, Ə.Fərabinin "Kitab ül-musiqiyi-kəbir" kitabı tənburun yunan filosofu Pifaqor tərəfindən eramızdan əvvəl VI əsrdə icad edildiyini göstərir. Sənətşünaslıq namizədi Aslan Məmmədov isə Cənubi Azərbaycanın Cığamış şəhərindən tapılmış saxsı qaba istinadən, alətdən eramızdan əvvəl VI minillikdə Urmiya bölgəsində istifadə edildiyini bildirir.
Orta əsrlərin musiqişünas-alimi Dərviş Əli tənburu "bütün musiqi alətlərinin müəllimi" hesab edirdi. Füzuli "" poemasında "Sitar ilə söhbət" başlığında yazır:
Rəğbət elə tənbura, müğənni, gəl ürəkdən,
Rəğbət açarı ilə ona da bir qapı aç sən.
Aç bir qapı ki, zahir olub nəşələr ondan,
Qəlblər gülərək daim olar gül kimi xəndan.
Quruluşu
Tənbur növlərinə görə müxtəlifdir. Gövdəsi tut və ərik, üzü şam, qolu isə qoz ağacından hazırlanır. Qədimliyi ilə bir çox müsiqi alətlərindən fərqlənən tənbur musiqi alətinin təsvirinə hələ miniatür rəsminin bir o qədər təşəkkül tapmadığı dövrlərdən əvvəl rast gəlmək olar. Yaxın Şərqdə qazıntılar zamanı tapılmış XI əsrə aid bir çini boşqab üzərində iki simli tənbur çalan varsağın təsviri verilmişdir. Bundan başqa, XII–XIII əsrlərə aid edilən bir çox saxsı qablar üzərində tənburun təsviri verilib. Orta əsrə aid musiqi alətlərinin təsvirində tənbur ilə yanaşı qopuz, dütar, uzan və başqa alətlərin təsviri var. Ümumiyyətlə, bir çox musiqişünaslar, , setar, , qopuz və onlara bənzər simli musiqi alətlərini tənburun növlərindən hesab edirlər.
Müasir tənbur armudvari olub kiçik çanaqdan və uzun qoldan ibarətdir. Bu qola 16-dək pərdə bağlanır. Simlərin sayı beşdən çox olmur. Baş və orta barmaqla çalınır.
Növləri
Tənburun bir sıra növləri var: , Şirvan tənburu, dütar, setar, , , , , dambur və s. Türk tənburu Şirvan tənburundan kasasının və səthinin kiçikliyi ilə fərqlənib.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Qədim musiqi alətlərimiz zəngin mədəni tariximizi əks etdirir". 2022-03-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-04-30.
Xarici keçidlər
- Məcnun Kərimov. Tənbur və onun müxtəlif növləri
- Qədim musiqi alətlərimiz [ölü keçid]
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tenbur serq elece de turkdilli xalqlar arasinda en genis yayilmis simli musiqi aletlerinden biridir Iki simli bu alet Sirvan aleti sayilir Amma Tebriz sakinleri tenburu cox sevdikleri ucun buna Sirvan Tebriz tenburu adini veribler Tenburun diger simli aletlerden baslica ferqi mizrabla deyil barmaqla bas ve sehadet barmaqlari ile calinmasidir Ozunemexsus ses ahengi var XIX esrin ikinci yarisinadek Azerbaycanda genis istifade olunub TenburHornbostel Zaks tesnifati 321 321 Vikianbarda elaqeli mediafayllarDombraEtimologiyaUzaq Serqden Qerb olkelerine qeder boyuk bir cografi erazide muxtelif formalari muxtelif adlarla yayilmisdir Orta Asiya turk xalqlari terefinden genis istifade edilmekdedir Qazaxlarda dombra qirgizlarda dombura ozbeklerde dombrak turkmenlerde danbura osmanli turklerine yaxin olan turklerde tanbur a bir cox Qerb xalqlari arasinda domra adi ile yayilmis bu alet Azerbaycanda tarixen tenbur adi ile cox meshur olmusdur TarixceNizami Gencevinin Mehemmed Fuzulinin Qetran Tebrizinin ve bir cox orta esr klassiklerimizin eserlerinde tenbur haqqinda maraqli melumatlar var Orta esr miniatur seneti eserlerinde bir sira musiqi aletleri ile yanasi tenburun da genis tesviri verilmisdir 1530 cu ilde ustad Soltan Mehemmedin cekdiyi Zohhakin edami resminde yerde oturub iki telli qisa qollu Sirvan tenburu calan musiqicinin tesviri verilmisdir Domra Bezi menbeler meselen E Ferabinin Kitab ul musiqiyi kebir kitabi tenburun yunan filosofu Pifaqor terefinden eramizdan evvel VI esrde icad edildiyini gosterir Senetsunasliq namizedi Aslan Memmedov ise Cenubi Azerbaycanin Cigamis seherinden tapilmis saxsi qaba istinaden aletden eramizdan evvel VI minillikde Urmiya bolgesinde istifade edildiyini bildirir Orta esrlerin musiqisunas alimi Dervis Eli tenburu butun musiqi aletlerinin muellimi hesab edirdi Fuzuli poemasinda Sitar ile sohbet basliginda yazir Regbet ele tenbura mugenni gel urekden Regbet acari ile ona da bir qapi ac sen Ac bir qapi ki zahir olub neseler ondan Qelbler gulerek daim olar gul kimi xendan QurulusuTenbur novlerine gore muxtelifdir Govdesi tut ve erik uzu sam qolu ise qoz agacindan hazirlanir Qedimliyi ile bir cox musiqi aletlerinden ferqlenen tenbur musiqi aletinin tesvirine hele miniatur resminin bir o qeder tesekkul tapmadigi dovrlerden evvel rast gelmek olar Yaxin Serqde qazintilar zamani tapilmis XI esre aid bir cini bosqab uzerinde iki simli tenbur calan varsagin tesviri verilmisdir Bundan basqa XII XIII esrlere aid edilen bir cox saxsi qablar uzerinde tenburun tesviri verilib Orta esre aid musiqi aletlerinin tesvirinde tenbur ile yanasi qopuz dutar uzan ve basqa aletlerin tesviri var Umumiyyetle bir cox musiqisunaslar setar qopuz ve onlara benzer simli musiqi aletlerini tenburun novlerinden hesab edirler Poct markasi 1997 Muasir tenbur armudvari olub kicik canaqdan ve uzun qoldan ibaretdir Bu qola 16 dek perde baglanir Simlerin sayi besden cox olmur Bas ve orta barmaqla calinir NovleriTenburun bir sira novleri var Sirvan tenburu dutar setar dambur ve s Turk tenburu Sirvan tenburundan kasasinin ve sethinin kicikliyi ile ferqlenib Hemcinin baxDamburIstinadlar Qedim musiqi aletlerimiz zengin medeni tariximizi eks etdirir 2022 03 25 tarixinde Istifade tarixi 2015 04 30 Xarici kecidlerMecnun Kerimov Tenbur ve onun muxtelif novleri Qedim musiqi aletlerimiz olu kecid