Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Türkiyədə kənd təsərrüfatı — məşğulluq, ixracat və milli gəlirə etdiyi faydaları ilə əhəmiyyətli bir sektordur. Kənd təsərrüfatı sektoru ölkənin iqtisadi fəaliyyətində 62,7 milyard dollarlıq gəlir və 6,1 milyon nəfərin məşğulluq payına sahibdir (2011). Türkiyə 2014-cü ildə 190 ölkəyə 18,7 milyard dollar dəyərində 1707 növ kənd təsərrüfatı məhsulu ixrac etmişdir.
Ərazi və iqlim şərtləri
77,9 milyon hektar Türkiyə ərazisinin 26,3 milyonu əkinçilikdə istifadə edilir. Türkiyə ərazisinin 55,9 %-i 1000 metrdən çox olan yüksəkliyə malikdir. 15 %-dən çox ölçüyə sahib sahələr ölkə torpaqlarının 62,5 %-ini təşkil edir. 1-ci, 2-ci və 3-ü sinif keyfiyyətli torpaqlar 24,5 % nisbətindədir və bu ərazilərin 90 %-i əkinçilik arazisidir.
Türkiyədə dənizə görə mövqe, enlik və yüksəkliyə bağlı üç əsas iqlim tipi vardır:
- ;
- Aralıq dənizi iqlimi;
- .
Bu iqlim tipləri bölgələr daxilində dəyişikliyə malikdir və ona görə də alt tiplərə ayrılır. Məsələn; Daxili Anadolu, Şərqi Anadolu və Cənub-Şərqi Anadolu bölgələrində görünən Kontinental iqlim tipi bir-birindən qismən fərqlidir. Bu iqlim müxtəlifliyi Türkiyədə bir çox fərqli məhsulun yetişməsinə imkan vermişdir. Aralıq dənizi bölgəsində meyvə-tərəvəz, ixtixana, sitrus bitkiləri, Ege bölgəsində zeytun, tütün, sitrus bitkiləri, Trakiyada günəbaxan, Cənubi Mərmərədə tərəvəz-meyvə, Qaradənizdə fındıq, çay, tütün, Daxili Anadolu bölgəsində dənli bitkilər və şəkər çuğunduru, Cənub-Şərqi Anadoluda isə pambıq və taxıl əkilir.
Statisik göstəricilər
| Əsas məlumatlar | Türkiyə (2002) | Kənd təsərrüfatı (2002) | Kənd təsərrüfatının payı (%-lə) (2002) | Türkiyə (2011) | Kənd təsərrüfatı (2011) | Kənd təsərrüfatının payı (%-lə) (2011) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Əhalinin sayı (milyon) | 69,3 | 23,7 | 34,2 | 74,7 | 17,3 | 23,2 |
| Məşğulluq (milyon) | 21,3 | 7,4 | 34,9 | 24,1 | 6,1 | 25,5 |
| Milli gəlir (milyard $) | 230,5 | 23,7 | 10,3 | 772,3 | 62,7 | 8,1 |
| Adambaşına gəlir ($) | 3492 | 1064 | 28,6 | 10444 | 3653 | 35,0 |
| İxracat (milyard $) | 36,0 | 4,0 | 11,2 | 134,9 | 15,3 | 11,3 |
| İdxalat (milyard $) | 51,5 | 3,9 | 7,7 | 240,8 | 17,6 | 7,3 |
Problemlər
Türkiyə kənd təsərrüfatının xroniki problemləri səmərəsizliyə səbəb olmaqdadır. Kənd təsərrüfatı torpaqlarının miras yolu ilə kiçilməsi, sulamanın genişləndirilməməsi, təbii şərtlərə uyğun əkinçiliyin aparılmaması, texniki avadanlıq və maşın istifadəsinin qeyri-kafiliyi bu problemlərin bəziləridir. Xərclərin yüksək olması, yeni texniki və texnologiyalara uyğunlaşma problemləri, cütçünün təhsilsizliyi, dəstəklərin təsirsiz və səmərəsiz olması, istehsalçı-istehlakçı arasındakı vasitəçilərin çox olması, kənd təsərrüfatı məlumatlarının nizamlı toplanmaması bu sahədəki digər problemlərdir.
Sığorta
Bu sahəsində olan risklərə təminatın verilməsi, riskin ən yaxşı şərtlərdə transferi üçün əlverişli mühitin yaradılması, meydana gələcək zərərlərdə təzminatın tək mərkəzdən ödənməsi və kənd təsərrüfatı sığortalarının inkişaf etdirilməsi, yayılması məqsədləri üçün "Sığorta hovuzu" (türk. Tarım Sigortaları Havuzu – TARSİM) qurulmuşdur. Bu Hovuza bağlı bütün iş və əməliyyatlar, hovuza qoşulan sığorta şirkətlərinin bərabər hissələrlə ortaq olduqları "Tarım Sigortaları Havuz İşletmesi" A.Ş. tərəfindən icra edilməkdədir. Sığorta şirkətləri sığorta polislərini öz adlarından verə bilirlər, ancaq riskin və mükafatın 100%-ni məcburi olaraq Hovuza təhvil verirlər. Həm də ixtiyari olaraq hovuzda yaranan riskdən təkrarsığorta yolu ilə pay ala bilmək haqqları vardır. Bu sistemdə dövlət sığorta haqlarının ödənilməsində fermerə yardım da göstərir. Yardımın miqdarı hər il üçün məhsul, risk, bölgə və fermer təsərrüfatının böyüklüyü nəzərə alınaraq ölkənin Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə təyin olunur.
İstinadlar
- Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı. 2014 Faaliyet Raporu 2016-04-27 at the Wayback Machine. 2015, tarim.gov.tr (türk.)
- TÜRKİYE TARIM SEKTÖRÜ RAPORU 2016-03-04 at the Wayback Machine, 2013, tobb.org.tr (türk.)
- TAŞYÜREK, Serdar. Tarım Raporu 2016-03-04 at the Wayback Machine, esagev.org (türk.)
- Tarım Sigortaları Havuzu'nun web sitesi: tarsim.gov.tr[ölü keçid]
Xarici keçidlər
- Kənd təsərrüfatı. milliiqtisadimodel.com (az.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Turkiyede kend teserrufati mesgulluq ixracat ve milli gelire etdiyi faydalari ile ehemiyyetli bir sektordur Kend teserrufati sektoru olkenin iqtisadi fealiyyetinde 62 7 milyard dollarliq gelir ve 6 1 milyon neferin mesgulluq payina sahibdir 2011 Turkiye 2014 cu ilde 190 olkeye 18 7 milyard dollar deyerinde 1707 nov kend teserrufati mehsulu ixrac etmisdir Osmaniyede suvarma sistemiErazi ve iqlim sertleriAnkaranin 90 km de duyu saheleri 77 9 milyon hektar Turkiye erazisinin 26 3 milyonu ekincilikde istifade edilir Turkiye erazisinin 55 9 i 1000 metrden cox olan yuksekliye malikdir 15 den cox olcuye sahib saheler olke torpaqlarinin 62 5 ini teskil edir 1 ci 2 ci ve 3 u sinif keyfiyyetli torpaqlar 24 5 nisbetindedir ve bu erazilerin 90 i ekincilik arazisidir Turkiyede denize gore movqe enlik ve yuksekliye bagli uc esas iqlim tipi vardir Araliq denizi iqlimi Bu iqlim tipleri bolgeler daxilinde deyisikliye malikdir ve ona gore de alt tiplere ayrilir Meselen Daxili Anadolu Serqi Anadolu ve Cenub Serqi Anadolu bolgelerinde gorunen Kontinental iqlim tipi bir birinden qismen ferqlidir Bu iqlim muxtelifliyi Turkiyede bir cox ferqli mehsulun yetismesine imkan vermisdir Araliq denizi bolgesinde meyve terevez ixtixana sitrus bitkileri Ege bolgesinde zeytun tutun sitrus bitkileri Trakiyada gunebaxan Cenubi Mermerede terevez meyve Qaradenizde findiq cay tutun Daxili Anadolu bolgesinde denli bitkiler ve seker cugunduru Cenub Serqi Anadoluda ise pambiq ve taxil ekilir Statisik gostericiler2002 2011 illeri ucun Turkiyenin kend teserrufati melumatlari Esas melumatlar Turkiye 2002 Kend teserrufati 2002 Kend teserrufatinin payi le 2002 Turkiye 2011 Kend teserrufati 2011 Kend teserrufatinin payi le 2011 Ehalinin sayi milyon 69 3 23 7 34 2 74 7 17 3 23 2Mesgulluq milyon 21 3 7 4 34 9 24 1 6 1 25 5Milli gelir milyard 230 5 23 7 10 3 772 3 62 7 8 1Adambasina gelir 3492 1064 28 6 10444 3653 35 0Ixracat milyard 36 0 4 0 11 2 134 9 15 3 11 3Idxalat milyard 51 5 3 9 7 7 240 8 17 6 7 3ProblemlerTurkiye kend teserrufatinin xroniki problemleri semeresizliye sebeb olmaqdadir Kend teserrufati torpaqlarinin miras yolu ile kicilmesi sulamanin genislendirilmemesi tebii sertlere uygun ekinciliyin aparilmamasi texniki avadanliq ve masin istifadesinin qeyri kafiliyi bu problemlerin bezileridir Xerclerin yuksek olmasi yeni texniki ve texnologiyalara uygunlasma problemleri cutcunun tehsilsizliyi desteklerin tesirsiz ve semeresiz olmasi istehsalci istehlakci arasindaki vasitecilerin cox olmasi kend teserrufati melumatlarinin nizamli toplanmamasi bu sahedeki diger problemlerdir SigortaBu sahesinde olan risklere teminatin verilmesi riskin en yaxsi sertlerde transferi ucun elverisli muhitin yaradilmasi meydana gelecek zererlerde tezminatin tek merkezden odenmesi ve kend teserrufati sigortalarinin inkisaf etdirilmesi yayilmasi meqsedleri ucun Sigorta hovuzu turk Tarim Sigortalari Havuzu TARSIM qurulmusdur Bu Hovuza bagli butun is ve emeliyyatlar hovuza qosulan sigorta sirketlerinin beraber hisselerle ortaq olduqlari Tarim Sigortalari Havuz Isletmesi A S terefinden icra edilmekdedir Sigorta sirketleri sigorta polislerini oz adlarindan vere bilirler ancaq riskin ve mukafatin 100 ni mecburi olaraq Hovuza tehvil verirler Hem de ixtiyari olaraq hovuzda yaranan riskden tekrarsigorta yolu ile pay ala bilmek haqqlari vardir Bu sistemde dovlet sigorta haqlarinin odenilmesinde fermere yardim da gosterir Yardimin miqdari her il ucun mehsul risk bolge ve fermer teserrufatinin boyukluyu nezere alinaraq olkenin Nazirler Kabinetinin qerari ile teyin olunur IstinadlarGida Tarim ve Hayvancilik Bakanligi 2014 Faaliyet Raporu 2016 04 27 at the Wayback Machine 2015 tarim gov tr turk TURKIYE TARIM SEKTORU RAPORU 2016 03 04 at the Wayback Machine 2013 tobb org tr turk TASYUREK Serdar Tarim Raporu 2016 03 04 at the Wayback Machine esagev org turk Tarim Sigortalari Havuzu nun web sitesi tarsim gov tr olu kecid Xarici kecidlerVikianbarda Turkiyede kend teserrufati ile elaqeli mediafayllar var Kend teserrufati milliiqtisadimodel com az