Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Səsvermə — debatlardan, müzakirələrdən və seçki kompaniyalarından sonra bir məsələ barədə seçicilərin və ya hər hansısa qrupun fikrini və ya qərarını bildirmə metodu. Müəyyən edilmiş yerdə yaşayan şəxslər əvvəlcədən qeydiyyata alınır və müəyyən bir məsələnin səsverməsində iştirak edir. Bu şəxslər "seçici" adlanır. Demokratiyalarda səsvermələrin müxtəlif sistemləri mövcuddur.
Siyasətdə
Demokratik dövlətlərdə hökumət səsvermələr vasitəsilə seçilir və qannuna görə birdən çox namizədin olması mütləqdir.Nümayəndəli demokratiyalarda seçicilər hökumətdəki nümayəndələrini səsvermə vasitsilə müəyyən edirlər. Birbaşa demokratiyalarda isə səsvermə xalqın birbaşa səsvermələr vasitəsilə özünün qanunlar qəbul etməsində istifadə edilir.
Səsvermə fərdin hər hansıa bir şeyi seçməsi və ya hər hansısa bir şeyə qarşı olmasının ifadəsidir. bu şeylər təklif oluann qətnamə, müəyyən namizəd, təklif olunan məsələlər, seçilmiş namizədlər və ya siyasi partiya və s. ola bilər. Bir çox ölkə seçici məhrəmiyyətini qorumaq və ya siyasi seçimlərini gizli saxlamaq üçün gizli səsvermələrdən istifadə edir.
Səsvermə daha çox seçki məntəqələrində keçirilir. Bəzi ölkələrdə könüllü, bəzi ölkələrdə isə ( məsələn Avstraliya) məcburidir.
Seçki sistemləri
Müxtəlif səsvermə sistemlərində müxtəlif seçki tiplərindən istifadə olunur. Majoritar seçki sistemində qalib olmaq üçün çoxluğun səsin qazanmağa və ya ümumi səslərin 50 faizindən çox toplamağa ehtiyac yoxdur. Bəzi seçki sistemində 2 namizəd yarışır və sonda qalib gələn ümumi səslərin 50 faizindən çox toplamalı olur.
Tək səs sisteminin yan təsiri odur ki, bu səs bölünməsinə səbəb olur. Nəticədə namizədlər mərkəzçiliyi dəstəkləmir və iki partiyalı sistem ortaya çıxır. Bu sistemə alternativ "qəbul edilmiş səsvermə"dir.
Tək səs sisteminin niyə mərkəzçi namizədlərin daha az sevilməsinə səbəb olduğunu başa düşmək üçün sadə təcrübəni yada salmaq lazımdır. Sinif uşaqları arasında onların ən sevimli mərmərini seçmək üçün namizəd olaraq 5 mərmər götürək. Bu mərmərlərin 3-nü yaşıl, 1-ni qırmızı, 1-ni isə göy olaraq rəngləyək. Keçirilən səsvermədə yaşıl rənglə rənglənənlərdən 1-nin qalib gəlməsi çox nadir hallarda olur. Səbəb odur ki, 3 yaşıl mərmərin olması yaşıl mərməri sevənlərin səslərinin bölünməsinə səbəb olur. Bu nümunədə yaşıl mərmərin qalib gəlməsi üçün ən azı seçicilərin 60 faizi yaşıl mərmərə səs verməlidir. Fərz edək ki, hər üç rəngə olan mərmər eyni səs faizi almışdır. Belə olan halda hərəsində 33 faiz olacaq. Lakin yaşıl mərmər tərəfdarlarının səsləri 3 yerə bölündüyünə görə ( çünki yaşıl rəngdə olan mərmər 3 ədəddir) hər yaşıl mərməri 11 faiz səs toplayacaq. Bu isə onu xeyli geri mövqeyə düşməsinə səbəb olur. Bu təcrübəni digər rənglərdə də tətbiq etsək yenə eyni nəticə ilə qarşılaşacağıq. Bu tamamilə riyazi bir şeydir. Yəni tək səs sistemində bir şeyin (ideologiyanın, təlimin, siyasi cərəyanın) namizədi çox olarsa bu həmin icmaanın səslərinin bölünməsinə səbəb olur.
Tək səs sisteminin inkişafı iki mərhələli seçki sisteminə gətirib çıxarmışdır. Bu sistem dünyada ən çox yayılmış seçki sistemidir. Bir çox hallarda qaliblər çoxluğun səsini toplayır və bu seçicilərin yarısından çox olmalıdır. Və əgər birinci mərhələdə səslərin 50 faizdən çoxunu heç bir namizəd toplaya bilmirsə, onda birinci mərhələdə ən çox səs toplayan iki namizəd ikinci mərhələdə yenidən seçkilərdə iştirak edir və onlardan biri qalib gəlir.
İki mərhələli səsvermə sisteminin alternativi tək mərhələli alternativ səsvermə sistemidir. Bu sistemdən Avstraliya, İrlandiya və ABŞ-da bəzi seçkilərdə istifadə olunur. Bu sistemə görə, seçicilər namizədləri öz istəklərinə görə ilk sıradan son sıraya doğru sıralayır. Və səsvermənin sonunda heç bir namizəd 50 faizdən çox səs toplaya bilmirsə ən az səs toplayan namizədin yığdığı səslər digərləri arasında bölünür. Bu proses bir namizədin 50 faizdən çox səs toplamasına qədər davam edir. Bu sistemin də əsası tək səs sistemi kimi seçilən namizədin 50 faizdən çox səs toplamasına əsaslanır.
Bir neçə səs verilə bilən ssəvermə sistemində seçici namizədlərin bir neçəsinə səs verə bilər. Yəni, seçici məsələn Əhməd, Gülnar və Mahirəyə səs verdiyi halda, Rəcəbin və Elnurun əleyhinə səs verə bilər.
Dərəcəli səsvermə sistemində seçicilər namizədləri müxtəlif dərəcələr üzrə seçirlər. Məsələn, onlar Əhmədi birinci sırada seçirlər, sonrakı sıralara isə digər namizədlər istədiyi dərəcələrə uyğun düzə bilər. Bu sistem Avstraliyada xeyli məşhurdur.
Qiymətli səsvermə sistemində seçicilər namizədlərə 1–10 arası qiymət verir (bu dəyişə bilər).
Referendumlar
Dövlətlər çox zaman seçiciləri seçkilərdə iştirak etmək üçün çağırır. Lakin seçkilər referendumlar üçün də keçirilir. XVIII əsrin sonlarından günümüzə qədər dünyada 500-dən çox referendum keçirilmişdir. Bunlardan 300-ü İsveçrədə keçirilmişdir. İsveçrə referendum keçirmə sayında dünyada birici yerdədir. İkinci yerdə isə onlarla referendum keçirən Avstraliya gəlir.
Ədalətli səsvermə
Səsvermələrin nəticəsi qarışılığa, ən pis halda şiddətə və hətta vətəndaş müharibəsinə belə gətirib çıxara bilər. Xeyli alternativlər ola bilsin ki, insanlar tərəfindən nə rədd edilməz, nə də qəbul edilməz.
Ədalətli səsvermə və səsvermələrdə saxtalaşdırmaların qarşısını almaq üçün Tvitter xüsusi proqram hazırlamışdır. Seçicilər Tvitterdə onları aldatmaq və yanış yönləndirmək istəyən materialları bu proqam vasitəsilə şikayət edə bilərlər. Bu proqramın hazırlanmasının elanı Hindistanda və digər bəzi ölkələrdə seçkilərin keçirildiyi ərəfədə olmuşdu.
Neqativ səsvermə
Neqativ səsvermə bir namizədin qəbul edilməməsi üçün keçirilən səsvermədir. Məsələn, fərz edək ki, bir səsvermə sistemində neqativ səsvermə üsulundan istifadə olunur. Bu sistemdə yalnız bir namizədin əleyhinə və ya lehinə səs verməyə icazə veriləcəkdir. Bu səsvermədə hər pozitiv (müsbət) səs namizədə 1 səs qazandırarkən, bir neqativ (mənfi) səs isə onun topladığı səslərdən birini aparır. Sonda ən çox pozitiv səs toplayan namizəd qalib olur. Bu cür səsvermə sistemlərində hətta 0 səs ilə belə (rəqiblərin neqativ (mənfi) səs toplaması halında) qalib gəlmək mümkündür. əgər 2 namizəd varsa neqativ səsvermənin bu baxımdan pozitiv səsvermədən heç bir fərqi yoxdur. 3 və daha çox namizəd olduğu təqdirdə isə bir namizədə verilən mənfi səs digər namizəd üçün müsbət hesab edilir.
Bu misala nəzər salaq: 3 namizəd eyni yer uğrunda yarışır. Pozitiv və neqativ səsvermə sistemləri əsasında iki səsvermə nəticəsi verilmişdir. Göstəricilər 100 faizlik sistem üzərindən əks edilmişdir.
| Namizəd | Partiya | Səslər |
|---|---|---|
| A | I partiya | 40% |
| B | II partiya | 30% |
| C | III partiya | 30% |
| Namizədlər | A seçiciləri | B seçiciləri | C seçiciləri | Xalis nəticə |
|---|---|---|---|---|
| A | +40 | +15 | 0 | +55 |
| B | 0 | 0 | 0 | 0 |
| C | 0 | +15 | +30 | +45 |
| Namizədlər | A seçiciləri | B seçiciləri | C seçiciləri | Xalis nəticə |
|---|---|---|---|---|
| A | +40 | −15 | −30 | −5 |
| B | 0 | 0 | 0 | 0 |
| C | 0 | −15 | 0 | -15 |
Pozitiv səsvermənin seçki nəticələri: A-nın seçiciləri 40 faizlik gösətrici ilə aşkar üstün vəziyyətdədir. B-nin seçiciləri öz namizədlərinin şanslarından əmin deyillər. Ona görə də onun seçicilərinin yarisi A-a, yarısı isə C-ə səs verir. Nəticədə A 55 faiz, C 45 faiz, B isə 0 faiz səs toplayır. Seçkinin qalibi isə A olur.
Neqativ səsvermənin seçki nəticələri: A seçiciləri 40 faizlik göstərici ilə yenə də açıq aşkar üstün tərəfdir. B seçiciləri isə özləri tərəfindən ən az sevilən namizədə neqativ səs verirlər, çünki bu neqativ səslər digər iki namizədə pozitiv səslər olaraq qeyd edilir. C seçiciləri A əleyhinə neqativ səs vermək qərarına gəlirlər. Çünki oxşar nəticələrə sahibdirlər. Nəticədə B 0 göstərici ilə qalib gəlir. A namizədinin 40 faizlik səsi neqativ səslər hesabına silinərək −5 faiz olur, o, −45 faizlik səsləri B və C seçiciləri tərəfindən slır. C namizədi isə seçkini −15 faiz göstərici ilə bitirir.
Nümayəndəli səsvermə
Bu səsvermə sistemində qeydiyyatda olan seçici öz səsvermə hüququnu digər seçiciyə və ya elektorata qanuni yolla ötürə bilər.
Anti-səsvermə
Cənubi Afrikada kasib əhali tərəfindən yürüdülən üclü anti-səsvermə kompaniyası mövcuddur. Onlar bunu onunla əsaslandırırlar ki, heç bir siyasi partiya həqiqətən onları təmsil etmir. Bu kompaniya ölkənin gündəminə çox təsir etmişdir. Bu kompaniya Cənubi Afrikada bu günə qədər keçirilmiş kompaniyalar içində ən böyük 3 kompaniyadan biridir.
Digər bu yöndəki sosial hərəkatlarda da oxşar səbəblər olmuşdur. Bunlara misal olaraq nu və müxtəlif anarxist hərəkatları göstərmək olar.
Səsvemə və informasiya
Müasir siyasi elmlər orta hallı vətəndaşın səs verə bilmək üçün yetərli informasiyaya sahib olub-olmamasını sorğulayır. Miçiqan Universitetindən 1950 və 1960-cı illərdə aparılan seriya araşdırmalardan sonra bu qənaətə gəlmişdilər ki, seçicilər səs verə bilmək üçün lazım olan bilik və informasiyaya sahib deyillər. Onlar gündəmdəki məsələlər, ideoloji fərqləri və ideoloji dilemmaları yetəri qədər dərk edə bilmirlər.
Digər bəzi inistitutlar tərəfindən aparılmış araşdırmalara görə seçicilərin bir şəxsə səs verməsinə səbəb olan şeylərdən ən əsası onun fiziki görünüşüdür.
Dini görüşlər
lar, Yehovanın Şahidləri, Amişlər, Rastafari hərəkatı, və s. dini qruplar səsvermə vasitəsilə siyasətə qarışmağı qadağan edir. Bütün yəhudi məzhəblərindən hahamlar isə səsverməni təbliğ edir, hətta bəzilərinə görə səsvermələrdə iştirak dini məcburiyyətdir.
Mitinqlər və toplantılar
İnsanlar hamının razılaşdığı qərarı verə bilməyəndə, qərara gəlməyin ən sülhpərvər yolu səsvermədir. Səsvermə hüququ bəzən bəzi şəxslərə aid edilmir. buna misal olaraq cəmiyyətin bəzi üzvlərini, bəzi klub üzvlərini və ya şirkətin səhmdarlarını göstərmək olar. Lakin səsvermə yolu ilə məmurları seçmək, qanunları qəbul etmək, dəyişdirmək olar. Hakimlər komitəsi səsvermə ilə son qərar verə bilər, dostlar və ya bir ailənin üzvləri səsvermə vasitəsilə hansı filmin izlənəcəyini müəyyən edə bilər.
Seçkinin əsası
General "Rules of Order" kitabına əsasən parlamentar prosedürda səsvermənin qəbul edilməsinin 2 elementi mövcuddur. I-i seçicilərin faiz göstəriciləridir. Bu göstəricilərdən hər hansısa bir şeyin qəbulunda, ləğvində, bir şəxsin hansısa vəzifəyə seçilməsində v s. məsələlərdə istifadə edilir. Yəni, Henry Robertə görə seçilmək üçün ümümi səslərin yarısından çoxunu, 2/3-ni, 3/4-nü toplamaq lazımdır. II-i isə müraciət edənlərin sayı (yəni üzvlərin sayı və səs verənlərin sayı).
Səsvermənin nəticəsi sadəcə daha çox səs yığanın qalib gəlməsi ilə də ola bilər. Həmçinin, səs birliyi ilə, rəsmi səsvermə keçirilmədən də hansısa nəticəyə gəlmək olar.
Deliberativ assambleyalarda səsvermə metodları
Qərar qəbul etmək üçün özlərinin daxili qaydaları olan deliberativ assambleyalarda hər hansısa şey barədə qərar qəbul etmək üçün səsvermədən istifadə edilir. Yəni, müəyyən təklif bir qrup və ya şəxs tərəfindən təklif edilir və digərləri tərəfindən müəyyən qaydalara və üsula əsaslanaraq səsverməyə qoyuralaraq ya qəbul edilir, ya da rədd edilir. Müxtəlif strukturlarda müxtəlif səsvermə sistemləri mövcuddur. Səslər isə bülletenlə, sözlə, əl qaldırmaqla və s. yollarla verilir. Assambleya qanunvericilik təşəbbüsü ilə çıxış edərək səsvermə sistemini dəyişdirə bilər. Qanunverici orqanların müxtəlif səsvermə metodları vardır.
Səsvermə metodları
Sənəd əsaslı səsvermə
Ən geniş yayılmış səsvermə metodu sənəd və ya kağız üzərində seçicinin öz fikrini əks etdirməsidir. Bu zaman seçici dəstəklədiyi namizədin və ya partiyanın adını həmin sənədə və ya kağıza qeyd etməli ya da həmin namizədin (partiyanın) yanından işarə qoymalıdır. Əgər adlar yoxdursa onda dəstəklədiyi namizədin adını ora yazmalıdır. Alternativ sənəd əsaslı səsvermə sistemi vardır. Bu sistemdən İsraildə və Latviyada istifadə edilir.
Maşın səsverməsi
Maşın səsverməsində səsvermə maşınlarından istifadə olunur. Bu maşınlar əllə idarə olunan və ya elektronik ola bilər. Belə səsvermə metodundan Braziliyada istifadə olunur. Beləki seçici səs verərkən ekrana gələn namizədinin şəklinin üstünə klikləyir və ona səs verir.
Onlayn səsvermə
Bəzi ölkələrdə onlayn formada səs verməyə icazə verilir. Bunu ilk tətbiq edən ölkələrdən biri Estoniyadır. Bu üsuldan ilk dəfə 2005-ci ildə məhəlli seçkilərdə istifadə olunmuşdur.
Poçt səsverməsi
Bəzi ölkələrdə müxtəlif növ səsvermələrdə poçt vasitəsilə səsvermələrdə iştirak edilməsinə icazə verilir. Bu üsulda səsvermə vərəqələri poçt vasitəsilə göndərilir və qəbul edilir.
Açıq bülleten
Gizli səsvermənin əksinə olaraq aıq bülleten səsverməsində səsvermə açıq şkildə keçirilir və kimə və ya nəyə səs verildiyi əl qaldırılması yolu ilə bildirilir. Bu üsuldan İsveçrədə istifadə edilir və Landsgemeinde sistemi adlandırılır. Bu üsuldan hələ də İsveçrənin , , və Şvis kantonlarında istifadə edilir.
Digər metodlar
Qambiyada səsvermələrdə mərmər lövhələrdən istifadə olunur. Bu üsuldan ilk dəfə 1965-ci ildə istifadə edilmişdir və insanların oxuma-yazma bacarığının çox aşağı olmasına görə istifadəyə verilmişdir. Səsvermə məntəqələrində seçicilərə üzərində namizədlərin şəkli və partiyanın simvolu olan lövhə verilir. Seçici istədiyi namizədin lövhəsini səsvermə qutusuna saldığı zaman səs çıxır. Bu o deməkdir ki, səsvermə qeydə alındı. Bu səsvermələrdə qarışıqlığa mane olmaq üçün seçki məntəqələri yaxınlığında velosiped sürmək qadağan edilir. Əgər lövhələr səsvermə qutusuna salınmaq əvəzinə üstünə qoyularsa həmin səs keçərsiz hesab edilir.
Oxşar sistemdən sosial klublarda da istifadə edilir. Orada nəsə səsverməyə qoyulanda razı olanlar ağ top, əleyhinə olanlar isə qara top qaldırır. Bu "blackballing" termininin yaranmasına səbəb olmuşdur.
Həmçinin bax
İstinadlar
- R.M.Qarayev. Azərbaycanca - Rusca - İngiliscə Hüquq Lüğəti. Bakı. 2013. səh. 270.
- "Voting - GOV.UK" (ing. ). 19 iyun 2019 tarixində .
- Mark Fey. (PDF). Department of Political Science University of Rochester. 2002.
- Bruno S. Frey et Claudia Frey Marti. L'approche économique. Presses polytechniques et universitaires romandes. 2013. ISBN .
- "Twitter adds feature for users to report content that misleads voters" (ing. ). 19 iyun tarixində .
- "The 'No Land, No House, No Vote' campaign still on for 2009" (ing. ). 19 iyun 2019 tarixində .
- (ing. ). 2014-03-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- "Lupia and McCubbins: The Democratic Dilemma" (ing. ). 19 iyun 2019 tarixində .
- Kesten C. Greene və J. Scott Armstrong and Randall J. Jones, Jr., and Malcolm Wright (2010). 'Predicting Elections from Politicians' Faces. 2010.
- Andreas Graefe & J. Scott Armstrong. Predicting Elections from Biographical Information about Candidates. 2010.
- JACOB LEIBENLUFT. "Why Don't Jehovah's Witnesses Vote?" (ing. ). 19 iyun 2019 tarixində .
- "Statement of Doctrine" (ing. ). 19 iyun 2019 tarixində .
- "Ask the Rabbis // Voting" (ing. ). 19 iyun 2019 tarixində .
- Henry M. Robert. Rules of Order. Philadelphia: PA: Da Capo Press. 2011. səh. 402. ISBN .
- "Making their mark" (ing. ). 19 iyun 2019 tarixində .
- "Voting methods in Estonia: Statistics about Internet Voting in Estonia" (ing. ). 19 iyun 2019 tarixində .
- "Gambians vote with their marbles" (ing. ). 19 iyun 2019 tarixində .
- (ing. ). 2019-06-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
Xarici keçidlər
- A history of voting in the United States from the Smithsonian Institution.
- A New Nation Votes: American Elections Returns 1787–1825 2008-07-25 at the Wayback Machine
- Can I Vote?—a nonpartisan US resource for registering to vote and finding your polling place from the National Association of Secretaries of State.
- Kanada Sivilizasiya Muzeyi — Kanadada səsvermə tarixi.
![image]()
Kisholm, Hyu, redaktorVote // Britannika Ensiklopediyası. 28 (XI). Cambridge University Press. 1911. 216–217. Qədim Yunanıstanın səsvermə tarixi barədə.]
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sesverme debatlardan muzakirelerden ve secki kompaniyalarindan sonra bir mesele barede secicilerin ve ya her hansisa qrupun fikrini ve ya qerarini bildirme metodu Mueyyen edilmis yerde yasayan sexsler evvelceden qeydiyyata alinir ve mueyyen bir meselenin sesvermesinde istirak edir Bu sexsler secici adlanir Demokratiyalarda sesvermelerin muxtelif sistemleri movcuddur SiyasetdeDemokratik dovletlerde hokumet sesvermeler vasitesile secilir ve qannuna gore birden cox namizedin olmasi mutleqdir Numayendeli demokratiyalarda seciciler hokumetdeki numayendelerini sesverme vasitsile mueyyen edirler Birbasa demokratiyalarda ise sesverme xalqin birbasa sesvermeler vasitesile ozunun qanunlar qebul etmesinde istifade edilir Sesverme ferdin her hansia bir seyi secmesi ve ya her hansisa bir seye qarsi olmasinin ifadesidir bu seyler teklif oluann qetname mueyyen namized teklif olunan meseleler secilmis namizedler ve ya siyasi partiya ve s ola biler Bir cox olke secici mehremiyyetini qorumaq ve ya siyasi secimlerini gizli saxlamaq ucun gizli sesvermelerden istifade edir Sesverme daha cox secki menteqelerinde kecirilir Bezi olkelerde konullu bezi olkelerde ise meselen Avstraliya mecburidir Secki sistemleri Muxtelif sesverme sistemlerinde muxtelif secki tiplerinden istifade olunur Majoritar secki sisteminde qalib olmaq ucun coxlugun sesin qazanmaga ve ya umumi seslerin 50 faizinden cox toplamaga ehtiyac yoxdur Bezi secki sisteminde 2 namized yarisir ve sonda qalib gelen umumi seslerin 50 faizinden cox toplamali olur Tek ses sisteminin yan tesiri odur ki bu ses bolunmesine sebeb olur Neticede namizedler merkezciliyi desteklemir ve iki partiyali sistem ortaya cixir Bu sisteme alternativ qebul edilmis sesverme dir Tek ses sisteminin niye merkezci namizedlerin daha az sevilmesine sebeb oldugunu basa dusmek ucun sade tecrubeni yada salmaq lazimdir Sinif usaqlari arasinda onlarin en sevimli mermerini secmek ucun namized olaraq 5 mermer goturek Bu mermerlerin 3 nu yasil 1 ni qirmizi 1 ni ise goy olaraq rengleyek Kecirilen sesvermede yasil rengle renglenenlerden 1 nin qalib gelmesi cox nadir hallarda olur Sebeb odur ki 3 yasil mermerin olmasi yasil mermeri sevenlerin seslerinin bolunmesine sebeb olur Bu numunede yasil mermerin qalib gelmesi ucun en azi secicilerin 60 faizi yasil mermere ses vermelidir Ferz edek ki her uc renge olan mermer eyni ses faizi almisdir Bele olan halda heresinde 33 faiz olacaq Lakin yasil mermer terefdarlarinin sesleri 3 yere bolunduyune gore cunki yasil rengde olan mermer 3 ededdir her yasil mermeri 11 faiz ses toplayacaq Bu ise onu xeyli geri movqeye dusmesine sebeb olur Bu tecrubeni diger renglerde de tetbiq etsek yene eyni netice ile qarsilasacagiq Bu tamamile riyazi bir seydir Yeni tek ses sisteminde bir seyin ideologiyanin telimin siyasi cereyanin namizedi cox olarsa bu hemin icmaanin seslerinin bolunmesine sebeb olur Tek ses sisteminin inkisafi iki merheleli secki sistemine getirib cixarmisdir Bu sistem dunyada en cox yayilmis secki sistemidir Bir cox hallarda qalibler coxlugun sesini toplayir ve bu secicilerin yarisindan cox olmalidir Ve eger birinci merhelede seslerin 50 faizden coxunu hec bir namized toplaya bilmirse onda birinci merhelede en cox ses toplayan iki namized ikinci merhelede yeniden seckilerde istirak edir ve onlardan biri qalib gelir Iki merheleli sesverme sisteminin alternativi tek merheleli alternativ sesverme sistemidir Bu sistemden Avstraliya Irlandiya ve ABS da bezi seckilerde istifade olunur Bu sisteme gore seciciler namizedleri oz isteklerine gore ilk siradan son siraya dogru siralayir Ve sesvermenin sonunda hec bir namized 50 faizden cox ses toplaya bilmirse en az ses toplayan namizedin yigdigi sesler digerleri arasinda bolunur Bu proses bir namizedin 50 faizden cox ses toplamasina qeder davam edir Bu sistemin de esasi tek ses sistemi kimi secilen namizedin 50 faizden cox ses toplamasina esaslanir Bir nece ses verile bilen sseverme sisteminde secici namizedlerin bir necesine ses vere biler Yeni secici meselen Ehmed Gulnar ve Mahireye ses verdiyi halda Recebin ve Elnurun eleyhine ses vere biler Dereceli sesverme sisteminde seciciler namizedleri muxtelif dereceler uzre secirler Meselen onlar Ehmedi birinci sirada secirler sonraki siralara ise diger namizedler istediyi derecelere uygun duze biler Bu sistem Avstraliyada xeyli meshurdur Qiymetli sesverme sisteminde seciciler namizedlere 1 10 arasi qiymet verir bu deyise biler Referendumlar Dovletler cox zaman secicileri seckilerde istirak etmek ucun cagirir Lakin seckiler referendumlar ucun de kecirilir XVIII esrin sonlarindan gunumuze qeder dunyada 500 den cox referendum kecirilmisdir Bunlardan 300 u Isvecrede kecirilmisdir Isvecre referendum kecirme sayinda dunyada birici yerdedir Ikinci yerde ise onlarla referendum keciren Avstraliya gelir Edaletli sesverme Sesvermelerin neticesi qarisiliga en pis halda siddete ve hetta vetendas muharibesine bele getirib cixara biler Xeyli alternativler ola bilsin ki insanlar terefinden ne redd edilmez ne de qebul edilmez Edaletli sesverme ve sesvermelerde saxtalasdirmalarin qarsisini almaq ucun Tvitter xususi proqram hazirlamisdir Seciciler Tvitterde onlari aldatmaq ve yanis yonlendirmek isteyen materiallari bu proqam vasitesile sikayet ede bilerler Bu proqramin hazirlanmasinin elani Hindistanda ve diger bezi olkelerde seckilerin kecirildiyi erefede olmusdu Neqativ sesverme Neqativ sesverme bir namizedin qebul edilmemesi ucun kecirilen sesvermedir Meselen ferz edek ki bir sesverme sisteminde neqativ sesverme usulundan istifade olunur Bu sistemde yalniz bir namizedin eleyhine ve ya lehine ses vermeye icaze verilecekdir Bu sesvermede her pozitiv musbet ses namizede 1 ses qazandirarken bir neqativ menfi ses ise onun topladigi seslerden birini aparir Sonda en cox pozitiv ses toplayan namized qalib olur Bu cur sesverme sistemlerinde hetta 0 ses ile bele reqiblerin neqativ menfi ses toplamasi halinda qalib gelmek mumkundur eger 2 namized varsa neqativ sesvermenin bu baximdan pozitiv sesvermeden hec bir ferqi yoxdur 3 ve daha cox namized oldugu teqdirde ise bir namizede verilen menfi ses diger namized ucun musbet hesab edilir Bu misala nezer salaq 3 namized eyni yer ugrunda yarisir Pozitiv ve neqativ sesverme sistemleri esasinda iki sesverme neticesi verilmisdir Gostericiler 100 faizlik sistem uzerinden eks edilmisdir Anketlerdeki movcud veziyyet Namized Partiya SeslerA I partiya 40 B II partiya 30 C III partiya 30 Pozitiv sesvermeden sonra secki neticeleri Namizedler A secicileri B secicileri C secicileri Xalis neticeA 40 15 0 55B 0 0 0 0C 0 15 30 45Neqativ sesvermeden sonra secki neticeleri Namizedler A secicileri B secicileri C secicileri Xalis neticeA 40 15 30 5B 0 0 0 0C 0 15 0 15 Pozitiv sesvermenin secki neticeleri A nin secicileri 40 faizlik gosetrici ile askar ustun veziyyetdedir B nin secicileri oz namizedlerinin sanslarindan emin deyiller Ona gore de onun secicilerinin yarisi A a yarisi ise C e ses verir Neticede A 55 faiz C 45 faiz B ise 0 faiz ses toplayir Seckinin qalibi ise A olur Neqativ sesvermenin secki neticeleri A secicileri 40 faizlik gosterici ile yene de aciq askar ustun terefdir B secicileri ise ozleri terefinden en az sevilen namizede neqativ ses verirler cunki bu neqativ sesler diger iki namizede pozitiv sesler olaraq qeyd edilir C secicileri A eleyhine neqativ ses vermek qerarina gelirler Cunki oxsar neticelere sahibdirler Neticede B 0 gosterici ile qalib gelir A namizedinin 40 faizlik sesi neqativ sesler hesabina silinerek 5 faiz olur o 45 faizlik sesleri B ve C secicileri terefinden slir C namizedi ise seckini 15 faiz gosterici ile bitirir IsrailNumayendeli sesverme Bu sesverme sisteminde qeydiyyatda olan secici oz sesverme huququnu diger seciciye ve ya elektorata qanuni yolla oture biler Anti sesverme Cenubi Afrikada kasib ehali terefinden yurudulen uclu anti sesverme kompaniyasi movcuddur Onlar bunu onunla esaslandirirlar ki hec bir siyasi partiya heqiqeten onlari temsil etmir Bu kompaniya olkenin gundemine cox tesir etmisdir Bu kompaniya Cenubi Afrikada bu gune qeder kecirilmis kompaniyalar icinde en boyuk 3 kompaniyadan biridir Diger bu yondeki sosial herekatlarda da oxsar sebebler olmusdur Bunlara misal olaraq nu ve muxtelif anarxist herekatlari gostermek olar Sesveme ve informasiya Muasir siyasi elmler orta halli vetendasin ses vere bilmek ucun yeterli informasiyaya sahib olub olmamasini sorgulayir Miciqan Universitetinden 1950 ve 1960 ci illerde aparilan seriya arasdirmalardan sonra bu qenaete gelmisdiler ki seciciler ses vere bilmek ucun lazim olan bilik ve informasiyaya sahib deyiller Onlar gundemdeki meseleler ideoloji ferqleri ve ideoloji dilemmalari yeteri qeder derk ede bilmirler Diger bezi inistitutlar terefinden aparilmis arasdirmalara gore secicilerin bir sexse ses vermesine sebeb olan seylerden en esasi onun fiziki gorunusudur Dini gorusler lar Yehovanin Sahidleri Amisler Rastafari herekati ve s dini qruplar sesverme vasitesile siyasete qarismagi qadagan edir Butun yehudi mezheblerinden hahamlar ise sesvermeni teblig edir hetta bezilerine gore sesvermelerde istirak dini mecburiyyetdir Mitinqler ve toplantilarInsanlar haminin razilasdigi qerari vere bilmeyende qerara gelmeyin en sulhperver yolu sesvermedir Sesverme huququ bezen bezi sexslere aid edilmir buna misal olaraq cemiyyetin bezi uzvlerini bezi klub uzvlerini ve ya sirketin sehmdarlarini gostermek olar Lakin sesverme yolu ile memurlari secmek qanunlari qebul etmek deyisdirmek olar Hakimler komitesi sesverme ile son qerar vere biler dostlar ve ya bir ailenin uzvleri sesverme vasitesile hansi filmin izleneceyini mueyyen ede biler Seckinin esasi General Rules of Order kitabina esasen parlamentar prosedurda sesvermenin qebul edilmesinin 2 elementi movcuddur I i secicilerin faiz gostericileridir Bu gostericilerden her hansisa bir seyin qebulunda legvinde bir sexsin hansisa vezifeye secilmesinde v s meselelerde istifade edilir Yeni Henry Roberte gore secilmek ucun umumi seslerin yarisindan coxunu 2 3 ni 3 4 nu toplamaq lazimdir II i ise muraciet edenlerin sayi yeni uzvlerin sayi ve ses verenlerin sayi Sesvermenin neticesi sadece daha cox ses yiganin qalib gelmesi ile de ola biler Hemcinin ses birliyi ile resmi sesverme kecirilmeden de hansisa neticeye gelmek olar Deliberativ assambleyalarda sesverme metodlariQerar qebul etmek ucun ozlerinin daxili qaydalari olan deliberativ assambleyalarda her hansisa sey barede qerar qebul etmek ucun sesvermeden istifade edilir Yeni mueyyen teklif bir qrup ve ya sexs terefinden teklif edilir ve digerleri terefinden mueyyen qaydalara ve usula esaslanaraq sesvermeye qoyuralaraq ya qebul edilir ya da redd edilir Muxtelif strukturlarda muxtelif sesverme sistemleri movcuddur Sesler ise bulletenle sozle el qaldirmaqla ve s yollarla verilir Assambleya qanunvericilik tesebbusu ile cixis ederek sesverme sistemini deyisdire biler Qanunverici orqanlarin muxtelif sesverme metodlari vardir Sesverme metodlariSened esasli sesverme En genis yayilmis sesverme metodu sened ve ya kagiz uzerinde secicinin oz fikrini eks etdirmesidir Bu zaman secici desteklediyi namizedin ve ya partiyanin adini hemin senede ve ya kagiza qeyd etmeli ya da hemin namizedin partiyanin yanindan isare qoymalidir Eger adlar yoxdursa onda desteklediyi namizedin adini ora yazmalidir Alternativ sened esasli sesverme sistemi vardir Bu sistemden Israilde ve Latviyada istifade edilir Masin sesvermesi Masin sesvermesinde sesverme masinlarindan istifade olunur Bu masinlar elle idare olunan ve ya elektronik ola biler Bele sesverme metodundan Braziliyada istifade olunur Beleki secici ses vererken ekrana gelen namizedinin seklinin ustune klikleyir ve ona ses verir Onlayn sesverme Bezi olkelerde onlayn formada ses vermeye icaze verilir Bunu ilk tetbiq eden olkelerden biri Estoniyadir Bu usuldan ilk defe 2005 ci ilde mehelli seckilerde istifade olunmusdur Poct sesvermesi Bezi olkelerde muxtelif nov sesvermelerde poct vasitesile sesvermelerde istirak edilmesine icaze verilir Bu usulda sesverme vereqeleri poct vasitesile gonderilir ve qebul edilir Aciq bulleten Gizli sesvermenin eksine olaraq aiq bulleten sesvermesinde sesverme aciq skilde kecirilir ve kime ve ya neye ses verildiyi el qaldirilmasi yolu ile bildirilir Bu usuldan Isvecrede istifade edilir ve Landsgemeinde sistemi adlandirilir Bu usuldan hele de Isvecrenin ve Svis kantonlarinda istifade edilir Diger metodlar Qambiyada sesvermelerde mermer lovhelerden istifade olunur Bu usuldan ilk defe 1965 ci ilde istifade edilmisdir ve insanlarin oxuma yazma bacariginin cox asagi olmasina gore istifadeye verilmisdir Sesverme menteqelerinde secicilere uzerinde namizedlerin sekli ve partiyanin simvolu olan lovhe verilir Secici istediyi namizedin lovhesini sesverme qutusuna saldigi zaman ses cixir Bu o demekdir ki sesverme qeyde alindi Bu sesvermelerde qarisiqliga mane olmaq ucun secki menteqeleri yaxinliginda velosiped surmek qadagan edilir Eger lovheler sesverme qutusuna salinmaq evezine ustune qoyularsa hemin ses kecersiz hesab edilir Oxsar sistemden sosial klublarda da istifade edilir Orada nese sesvermeye qoyulanda razi olanlar ag top eleyhine olanlar ise qara top qaldirir Bu blackballing termininin yaranmasina sebeb olmusdur Hemcinin baxSecki huququ Umumi secki huququ VotumIstinadlarR M Qarayev Azerbaycanca Rusca Ingilisce Huquq Lugeti Baki 2013 seh 270 Voting GOV UK ing 19 iyun 2019 tarixinde Mark Fey PDF Department of Political Science University of Rochester 2002 Bruno S Frey et Claudia Frey Marti L approche economique Presses polytechniques et universitaires romandes 2013 ISBN 978 2 88915 010 6 Twitter adds feature for users to report content that misleads voters ing 19 iyun tarixinde The No Land No House No Vote campaign still on for 2009 ing 19 iyun 2019 tarixinde ing 2014 03 06 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Lupia and McCubbins The Democratic Dilemma ing 19 iyun 2019 tarixinde Kesten C Greene ve J Scott Armstrong and Randall J Jones Jr and Malcolm Wright 2010 Predicting Elections from Politicians Faces 2010 Andreas Graefe amp J Scott Armstrong Predicting Elections from Biographical Information about Candidates 2010 JACOB LEIBENLUFT Why Don t Jehovah s Witnesses Vote ing 19 iyun 2019 tarixinde Statement of Doctrine ing 19 iyun 2019 tarixinde Ask the Rabbis Voting ing 19 iyun 2019 tarixinde Henry M Robert Rules of Order Philadelphia PA Da Capo Press 2011 seh 402 ISBN 978 0 306 82020 5 Making their mark ing 19 iyun 2019 tarixinde Voting methods in Estonia Statistics about Internet Voting in Estonia ing 19 iyun 2019 tarixinde Gambians vote with their marbles ing 19 iyun 2019 tarixinde ing 2019 06 19 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Xarici kecidlerA history of voting in the United States from the Smithsonian Institution A New Nation Votes American Elections Returns 1787 1825 2008 07 25 at the Wayback Machine Can I Vote a nonpartisan US resource for registering to vote and finding your polling place from the National Association of Secretaries of State Kanada Sivilizasiya Muzeyi Kanadada sesverme tarixi Kisholm Hyu redaktorVote Britannika Ensiklopediyasi 28 XI Cambridge University Press 1911 216 217 Qedim Yunanistanin sesverme tarixi barede