Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Suriya sarımsaqiyli qurbağası (lat. Pelobates syriacus) — quyruqsuzlar dəstəsindən suda-quruda yaşayanlar növü. Nadir tapılan və sayı getdikcə azalmaqda olan növdür. Qafqaz endemikidir.
| Suriya sarımsaqiyli qurbağası | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Suriya sarımsaqiyli qurbağası | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Qısa təsviri
Bədənin uzunluğu 90 mm-ə çatır. Gözlərinin arasında alnı yastıdır. Gözləri çox iri və qabarıqdır, qızılı rəngli şaquli bəbəyə malikdir. Arxa ayaqlarının barmaqlarını birləşdirən qabarlar sarımtıl rəngdədir. Dərisi hamardır, rəngi üst tərəfdən zeytuni-boz, bəzən sarımtıl rəngdə, düzgün olmayan formalı tünd yaşıl xalları vardır. Qarın ağımtıl, xalsızdır. Arxa ətraflarının barmaqları arasındakı pərdənin dərin kəsikləri vardır. Erkəklər dişilərdən kiçikdir.
Yayılması
Arealı şimaldan Balkan yarımadasından Yuqoslaviya və Ruminiyaya qədər, cənubda Ön Asiyadan İsrailə qədər, şərqdə İrana qədər çatır. Keçmiş SSRİ-də Cənubi Qafqazda rast gəlinir. Bu yaxınlarda Dağıstan Respublikasının cənubunda (Samurçayın deltasında) tapılmışdır. Azərbaycanda Xəzər dənizi sahilboyu cənub-şərqdə (Astaradan Salyana qədər), şimal-şərqdə (Şabrandan Xaçmaza qədər) və Naxçıvanda rast gəlinir. Azərbaycanın cənub şərqində və Naxçıvan MR-də yayılmışdır.
Yaşayış yeri
Yarımsəhra zonasında və bəzən dağ düzlərində, daimi və müvəqqəti su mənbələrinin sahilləri boyunca yaşayır. Başlı-başına buraxılmış kanallarda da müşahidə edilir. Yumşaq torpaq sahələrinə üstünlük verir. Bəzən daşlıq torpağı olan yerlərdə yaşaya bilir.
Sayı
Lazımi dərəcədə öyrənilməmişdir.
Ekologiyası
Quraqlıq iqlimi olan bölgələrdə, yarımsəhralarda yaşayır. Axar və durğun sahillərində tapılır. Yumşaq torpaqlara üstünlük verərək, qazıcı həyat tərzi keçirir, ancaq bərk daşlıq yerlərdə də yaşaya bilir (Naxçıvan MR). Xəzər dənizinin sahillərindəki qum təpələrində və onların ətrafında rast gəlinir. Gecə və toranlıqda gizli həyat tərzi keçirir. Gündüz daşların və ağac kötüklərinin altında, gəmiricilərin yuvalarında və ya torpaqda qazdıqları yuvalarda (10-25 sm-ə qədər) gizlənir. Daimi sığınacaqları yoxdur. Səhər olduğu yeri arxa ətrafları ilə qazaraq, şaquli şəkildə torpağa girir. Kürütökmə martın sonundan iyulun əvvəlinə qədər qurumayan su hövzələrində baş verir. Mayalanması xaricidir. Bu vaxt erkəklərin çiynində ovalşəkilli vəzilər əmələ gəlir. Dişilər uzunluğu 3 m-ə qədər olan kürü qaytanları bitkilərin üzərinə, ya da su hövzələrinin dibinə qoyurlar. Kürünün sayı 1800-6000-ə qədər olur. Kürünün inkişafı 7-10 gün çəkir. Bədən uzunluğu 165 mm-ə çatan çox iri çömçəquyruqlar 70-85 gün inkişaf edirlər. Bəzən onlar qışlayırlar. Bir yaşında bədənin uzunuluğu 25-35 mm-ə çatır. Qışlamaya oktyabr-noyabrda gedir. Qışlamaq üçün torpaqda dərinliyi 40-70 sm olan yuva qazır, ya da daşların və ağac kötüklərinin altında gizlənir. Əsasən quruda yaşayan cücülərlə (düzqanadlılar və sərtqanadlılar), molyuskalarla, soxulcanlarla və başqa onurğasızlarla qidalanır.
Çoxalması
Kürülərini martın ikinci yarısından mayın axırına qədər tökür. İyunun ortalarında respublikanın cənub-şərq rayonlarında iri çömçəquyruqlara (80-165 mm) rast gəlmək olar. İnkişaf 70-85 gün ərzində gedir. Hərdən çömçəquyruqlar qışlayırlar.
Düşmənləri
Adi və suilanı.
Sayının dəyişilmə səbəbləri
İnsan fəaliyyətinin təsiri nəticəsində təbii yaşayış yerlərinin qurudulması və şumlanması.
Qorunması üçün zəruri tədbirlər
Xüsusi tədbirlər hazırlanmamışdır
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2005.
- Dufresnes C., Strachinis I., Tzoras E., Litvinchuk S. N., Denoël M. Call a spade a spade: taxonomy and distribution of Pelobates, with description of a new Balkan endemic (ing.). // ZooKeys / T. L. Erwin Sofia: Pensoft Publishers, 2019. Vol. 859, Iss. 859. P. 131–158. ISSN 1313-2989; 1313-2970 doi:10.3897/ZOOKEYS.859.33634 PMID:31327926
- Azərbaycanın Qırmızı Kitabı, II cild, Bakı, 2013
- Azərbaycanın heyvanlar aləmi. III cild, Onurğalılar. Bakı: Elm, 2004, s. 172 - 173;
- Ананьева Н.Б., Боркин Л.Я., Даревский И.С., Орлов Н.Л.. Земноводные и пресмыкающиеся. Энциклопедия природы России. М.: ABF, 1998, с. 64 - 66.
Ədəbiyyat
- Azərbaycanın Qırmızı Kitabı, II cild, Bakı, 2013
- Azərbaycanın heyvanlar aləmi. III cild, Onurğalılar. Bakı: Elm, 2004, s. 172 - 173;
- Алекперов А.М. Земноводные и пресмыкающиеся Азербайджана. Баку: Элм, 1978, с. 19 - 20;
- Ананьева Н.Б., Боркин Л.Я., Даревский И.С., Орлов Н.Л.. Земноводные и пресмыкающиеся. Энциклопедия природы России. М.: ABF, 1998, с. 64 - 66.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Suriya sarimsaqiyli qurbagasi lat Pelobates syriacus quyruqsuzlar destesinden suda quruda yasayanlar novu Nadir tapilan ve sayi getdikce azalmaqda olan novdur Qafqaz endemikidir Suriya sarimsaqiyli qurbagasiElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir Suriya sarimsaqiyli qurbagasiBeynelxalq elmi adiPelobates syriacus Oskar Boettger 1889Sekil axtarisiITIS 664731NCBI 233776EOL 1048335Qisa tesviriBedenin uzunlugu 90 mm e catir Gozlerinin arasinda alni yastidir Gozleri cox iri ve qabariqdir qizili rengli saquli bebeye malikdir Arxa ayaqlarinin barmaqlarini birlesdiren qabarlar sarimtil rengdedir Derisi hamardir rengi ust terefden zeytuni boz bezen sarimtil rengde duzgun olmayan formali tund yasil xallari vardir Qarin agimtil xalsizdir Arxa etraflarinin barmaqlari arasindaki perdenin derin kesikleri vardir Erkekler disilerden kicikdir YayilmasiAreali simaldan Balkan yarimadasindan Yuqoslaviya ve Ruminiyaya qeder cenubda On Asiyadan Israile qeder serqde Irana qeder catir Kecmis SSRI de Cenubi Qafqazda rast gelinir Bu yaxinlarda Dagistan Respublikasinin cenubunda Samurcayin deltasinda tapilmisdir Azerbaycanda Xezer denizi sahilboyu cenub serqde Astaradan Salyana qeder simal serqde Sabrandan Xacmaza qeder ve Naxcivanda rast gelinir Azerbaycanin cenub serqinde ve Naxcivan MR de yayilmisdir Yasayis yeriYarimsehra zonasinda ve bezen dag duzlerinde daimi ve muveqqeti su menbelerinin sahilleri boyunca yasayir Basli basina buraxilmis kanallarda da musahide edilir Yumsaq torpaq sahelerine ustunluk verir Bezen dasliq torpagi olan yerlerde yasaya bilir SayiLazimi derecede oyrenilmemisdir EkologiyasiQuraqliq iqlimi olan bolgelerde yarimsehralarda yasayir Axar ve durgun sahillerinde tapilir Yumsaq torpaqlara ustunluk vererek qazici heyat terzi kecirir ancaq berk dasliq yerlerde de yasaya bilir Naxcivan MR Xezer denizinin sahillerindeki qum tepelerinde ve onlarin etrafinda rast gelinir Gece ve toranliqda gizli heyat terzi kecirir Gunduz daslarin ve agac kotuklerinin altinda gemiricilerin yuvalarinda ve ya torpaqda qazdiqlari yuvalarda 10 25 sm e qeder gizlenir Daimi siginacaqlari yoxdur Seher oldugu yeri arxa etraflari ile qazaraq saquli sekilde torpaga girir Kurutokme martin sonundan iyulun evveline qeder qurumayan su hovzelerinde bas verir Mayalanmasi xaricidir Bu vaxt erkeklerin ciyninde ovalsekilli veziler emele gelir Disiler uzunlugu 3 m e qeder olan kuru qaytanlari bitkilerin uzerine ya da su hovzelerinin dibine qoyurlar Kurunun sayi 1800 6000 e qeder olur Kurunun inkisafi 7 10 gun cekir Beden uzunlugu 165 mm e catan cox iri comcequyruqlar 70 85 gun inkisaf edirler Bezen onlar qislayirlar Bir yasinda bedenin uzunulugu 25 35 mm e catir Qislamaya oktyabr noyabrda gedir Qislamaq ucun torpaqda derinliyi 40 70 sm olan yuva qazir ya da daslarin ve agac kotuklerinin altinda gizlenir Esasen quruda yasayan cuculerle duzqanadlilar ve sertqanadlilar molyuskalarla soxulcanlarla ve basqa onurgasizlarla qidalanir CoxalmasiKurulerini martin ikinci yarisindan mayin axirina qeder tokur Iyunun ortalarinda respublikanin cenub serq rayonlarinda iri comcequyruqlara 80 165 mm rast gelmek olar Inkisaf 70 85 gun erzinde gedir Herden comcequyruqlar qislayirlar DusmenleriAdi ve suilani Sayinin deyisilme sebebleriInsan fealiyyetinin tesiri neticesinde tebii yasayis yerlerinin qurudulmasi ve sumlanmasi Qorunmasi ucun zeruri tedbirlerXususi tedbirler hazirlanmamisdirIstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 2005 Dufresnes C Strachinis I Tzoras E Litvinchuk S N Denoel M Call a spade a spade taxonomy and distribution of Pelobates with description of a new Balkan endemic ing ZooKeys T L Erwin Sofia Pensoft Publishers 2019 Vol 859 Iss 859 P 131 158 ISSN 1313 2989 1313 2970 doi 10 3897 ZOOKEYS 859 33634 PMID 31327926 Azerbaycanin Qirmizi Kitabi II cild Baki 2013 Azerbaycanin heyvanlar alemi III cild Onurgalilar Baki Elm 2004 s 172 173 Ananeva N B Borkin L Ya Darevskij I S Orlov N L Zemnovodnye i presmykayushiesya Enciklopediya prirody Rossii M ABF 1998 s 64 66 EdebiyyatAzerbaycanin Qirmizi Kitabi II cild Baki 2013 Azerbaycanin heyvanlar alemi III cild Onurgalilar Baki Elm 2004 s 172 173 Alekperov A M Zemnovodnye i presmykayushiesya Azerbajdzhana Baku Elm 1978 s 19 20 Ananeva N B Borkin L Ya Darevskij I S Orlov N L Zemnovodnye i presmykayushiesya Enciklopediya prirody Rossii M ABF 1998 s 64 66 Xarici kecidler