Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sufiyan döyüşü — Səfəvilər və Osmanlılar arasında Dekabrın 1605-ci ildə Təbriz Ətrafında Sufiyan Adlı Yerdə baş verən döyüş.
| Sufiyan döyüşü | |||
|---|---|---|---|
| Səfəvi-Osmanlı müharibələri | |||
| Tarix | Noyabrın 6-sı, 1605 | ||
| Yeri | Sufiyan, Təbriz bəylərbəyliyi, Cənubi Azərbaycan | ||
| Nəticəsi | Səfəvilərin parlaq qələbəsi •Səfəvi-Osmanlı müharibələrində ən böyük qələbə alındı •Sinan Paşa geri çəkildi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
Zəmin
I Abbas taxta çıxdıqdan sonra fəaliyyətinin əsas planını Osmanlı ilə müharibəyə həsr etmişdi. Orduda və dövlətin digər yerlərində islahaltarı etdikdən, özbəkləri məğlubiyyətə uğratdıqdan sonra o, Osmanlı ilə müharibəyə başladı. Müharibənin başlamasında Osmanlı sarayındakı qarışıqlıqlar, üsyanla və birbaşa Cənubi Azəraycan bölgəsindəki Osmanlı ordusu daxilindəki qarışıqlıqlar mühüm rol oynamışdı. Bu müharibənin birinci mərhələsinin həlledici döyüşü isə Sufiyan döyüşü oldu.
Döyüş
Güclü formada dəstək aldıqdan sonra Sinan paşa yenidən hücuma keçdi və Azərbaycana yürüş etdi. Nəhayət iki ordu Təbriz yaxınlığında Sufiyan adlı yerdə üz-üzə gəldilər. Osmanlı ordusunun sayı 100 min nəfər, qızılbaş ordusunun sayı isə 60 mindən bir az artıq idi. Bu say fərqini nəzərə alan məğlub olacağı halda qazandığı hər şeyi itirəcəyini bilirdi və buna görə döyüşə girməkdən çəkinir, Təbrizə çəkilmək istəyirdi. O, özünün ən yaxın sərkərdələri ilə birlikdə Osmanlı əsgərlərinin həqiqi sayını müəyyənləşdirmək üçün təpəyə çıxdı və bəlli oldu ki, kəşfiyyatçıların dediyi rəqəm doğrudur. Lakin fikrini dəyişdirən Abbas əmr etdi ki, qızılbaşlara rəqəmin az əhəmiyyət daşıdığı deyilsin. Bundan sonra tez-tez məsləhət aldığı, bibisi və Şah Təhmasibin qızı Zeynəb Bəyimin yanına getdi. Bibisi ona rəqəmlərdən çəkinməyib döyüşməyini tövsiyə etdi və bu tövsiyə şah tərəfindən qəbul edildi.
Sufiyan döyüşü 6 noyabr 1605-ci ildə baş tutdu. Elə həmin gün Qaraçaqay xan tərəfindən idarə edilən Səfəvi ordusunun bir hissəsi "döyüş meydanının ən hündür" yerinə çıxdı və bu onların Osmanlı ordusu tərəfindən görünməsini mümkün etdi. O, Abbasın böyük toqquşmadan çəkinmək barədə əmrini əsas tutaraq kiçik toqquşmalardan sonra geri çəkilməyə başladı. Osmanlı ordusunun komandanlarından biri olan Köse Səfər paşa bunu zəiflik əlaməti kimi dəyərləndirib onları təqib etməyə başladı. Halbuki Sinan paşa bunu qadağan etmişdi. Beləliklə, döyüş başladı. Abbas avanqard dəstələrini özü idarə edərkən, Allahverdi xana ordunun əsas dəstəsindən ayrılmış süvari birləşməsinə rəhbərlik etməsini tapşırmışdı. Döyüş zamanı Osmanlının çoxlu sayda mərkəzdəki süvari dəstəsi Səfəvi ordusuna hücum etdi, Abbas yüngül silahlı Səfəvi süvarilərinə cavab olaraq Osmanlı ordusunun sol cinahına hücum etməyi, hiyləgər şəkildə Osmanlı ordusunun arxasına keçməyi əmr etdi. Sinan paşa bu hücumun əsas Səfəvi hücumu olduğunu düşünüb irəliləyən dəstələrinin bir çox hissəsini bu hücumu qarşılamaq üçün oraya yönləndirdi. Hər iki ordunun böyük bir hissəsi bu yerdəyişən Osmanlı dəstələrinin qaçdığını düşündü və elə bu anda Abbas ordusunun əsas gücünü təşkil edən Qızılbaş süvariləri döyüşə atdı. Qızılbaş süvarilərinin amansız hücumuna tab gətirə bilməyən Osmanlı ordusu bütün istiqamətlərdə qaçmağa başladı. Səfəvi ordusu Osmanlı ordusu üzərində böyük qələbə qazandı.Osmanlı imperiyasının şəhərlərinin və bəylərbəyiliklərinin bir çox hakimi ya döyüş meydanında öldürüldü, ya da əsir götürüldü. Döyüşdən sonra şahın qəbuluna gətirilən "iri cüssəli bir Osmanlı əsiri" gizlətdiyi xəncərlə şahın üzərinə hücum etsə də, əlbəyaxa mübarizədə Abbas onu məğlub edib xəncəri yerə atmağa məcbur etdi. Həmin əsir öldürüldü. Sinan paşa ordusunun sağ qalmış hissəsi ilə Vana geri çəkildi. Vanda Hələb paşasını görən Sinan ondan ordusunu onun əmrinə verməsini tələb etdi, tələbi rədd edildikdən sonra isə Hələb paşası edam edildi. Bu edama cavab olaraq Hələbdəki paşanın oğlu Osmanlı hakimiyyətinə qarşı üsyan başlatdı. Buradan da Diyarbəkirə doğru geri çəkilən Sinan paşa məğlubiyyətin verdiyi acıya tab gətirə bilməyib öldü. Bəzi mənbələr onun intihar etdiyini də yazmaqdadır.
Abbasın hərbi istedadı döyüşün sonunu müəyyən etməkdə həlledici rol oynayır. Bütün əməliyyatlara şəxsən rəhbərlik edən şah əsas və ehtiyat qüvvələri elə bölüşdürür ki, rəqibin üstün saylı ordusunun öhdəsindən gələ bilsin. Bundan başqa o, gözlənilməz hərbi fəndlər işlədir. Bütün bunların sayəsində həddən artıq qənimət, o cümlədən 100-ə qədər ağır top ələ keçirilir.
Sufiyan döyüşündə alçaldıcı məğlubiyyətə uğrayan Osmanlı imperiyası dərhal Səfəvi imperiyası ilə sülhə nail olmaq istəyir və bunun üçün fərqli yol seçir. Osmanlı sultanının anası şahı sülhə razı salmaq üçün ona Zeynəb Bəyim vasitəsiylə yaxınlaşmaq istəyir və vasitəçi olaraq İstanbulda əsir olaraq saxlanılan gürcü kralının arvadı Gülsarəni seçir. O, Gülsarəyə əgər cəhdlərinin uğurlu ola biləcəyi təqdirdə onun ərini azadlığa buraxağını söz verir. Gülsarənin vasitəçiliyi ilə Zeynəb Bəyimə məktub yazan sultanın anası ondan şahı sülhə razı salmağı xahiş edir və bildirir ki, müharibənin davam etməsi müsəlmanların bir-birinə daha da ziyan verməsi ilə nəticələnəcəkdir. Gülsarə tərəfindən ona gətirilən məktubu oxuduqdan sonra Zeynəb Bəyim cavabında sülh üçün əlindən gələni edəcəyini bildirir. Lakin şahın sülhlə bağlı düşüncələri qəti idi və bildirirdi ki, sülhün bərqərar olması üçün Şah İsmayılın atının dəydiyi bütün torpaqlar ona qaytarılmalı idi. Bu tələb Osmanlı imperiyasının sülh üçün itirməyə hazır olduğundan daha yüksək tələb idi.
Nəticə
Sufiyan döyüşündən sonra Abbas ordusuna qısamüddətli bir istirahət verdi və 3 ay sonra, yəni qışın sonlarına yaxın Araz çayını keçərək Gəncəyə hücum etdi. 6 ay davam edən mühasirədən sonra Gəncə qalası ələ keçirildi. Gəncə ələ keçirildikdən sonra Tiflisə doğru hücum edildi və ora da ələ keçirildi. Hüseyn xan Mühasib Qacarın yerinə Qarabağ hakimi təyin olunur. Bundan sonra Abbas qoşunları Lori, Basarkeçər və Gürcüstanı ələ keçirir. 1606-cı ilin qışında Şirvanı ələ keçirən Abbas ordunun hücumun davam etdirilməsi məsələsində müxalifəti ilə qarşılaşdı. Ordudakı zabitlər uzun müddətdir yürüşlərin olmasına və zəif yemləməyə görə ordudakı atların ya ölüb, ya da zəifləməsindən, döyüşçülərin təminatının zəifliyindən şikayətlənirdilər. Həqiqətən də, Osmanlı ordusu körpüyü uçurtduğuna görə buz parçalarının üzdüyü Kürü keçməyə çalışarkən qızılbaş ordusundakı heyvanların bir çoxu tələf olmuşdu. Bu barədə müzakirələr gedərkən qızılbaş ordusu Şirvan bölgəsinin paytaxtı hesab edilən Şamaxını mühasirəyə almışdı və mühasirə zamanı 2 ay demək olar ki heç durmadan yağan yağışlar ordunun düşərgəsini bataqlığa çevirmişdi. Lakin bu dövr ərzində Xəzər dənizinin sahilində yerləşən və mühüm şəhərlər hesab edilən Dərbənddə, Bakıda səfəvipərəst üsyanlar qalxdı. Üsyanların qalib gəlməsindən sonra şəhər qızılbaşlara təslim edildi.Şamaxı qalasıda toplarla uçurduldu və hücumla şəhər ələ keçirildi. Şirvan bölgəsinin də geri qaytarılması ilə Abbas demək olar ki, 1590-cı il müqaviləsi ilə itirilmiş bütün Səfəvi torpaqlarını geri qaytarmağı bacardı və 1555-ci ildə imzalanmış Amasya sülh müqaviləsinin müəyyən etdiyi sərhədlər yenidən bərpa edildi.
Osmanlı tarixçisi yazırdı:
 | Beləliklə, İslam döyüşçülərinin 10–12 ildə əldə etdikləri hər şey itirildi. Bu allahsız şah ikicə ildə hər şeyi döyüşlə əlimizdən aldı." |  |
Rover Savoryə görə, Sufiyanda "sayca və atəş gücü baxımından Osmanlılardan daha aşağı olan qüvvələrini ehtiyatla idarə edən və kritik anda ehtiyatını işə salan, özünü mükəmməl qabiliyyətə malik bir general kimi göstərdi".
Osmanlı imperiyası üzərində böyük qələbəsinə ithafən Abbas 1607-ci ilin sentyabrında İmam Rzanın Məşhəd şəhərində yerləşən məqbərəsini ziyarət etdi. O, öz hakimiyyətini getdikcə daha çox İmam Rza ilə əlaqələndirirdi. Həmçinin İmam Rza vəqfi ilə birlikdə, öz əcdadlarının uyuduğu Ərdəbil vəqfinə də böyük məbləğ də ianə etdi. Məşhəddəki vəqfə edilən ianə Məhəmməd peyğəmbər, onun qızı Fatimə və 12 şiə imam, yəni Əhli-Beyt adına edilmişdi. Edilən ianə Abbasın şəxsi mülklərindən, İsfahanda yeni tikdirdiyi karvansaraylardan, dükanlardan və hamamlardan gələn gəlirlərdən toplanmışdı və Abbas ianə edərkən, bu məbləğin idari xərclərə, burada işləyənlərin ehtiyaclarına xərclənməsini şərt qoymuşdu. Həmçinin bu məbləğdən buranı ziyarətə gələn zəvvarlara, burada yaşayan tələbələrə, alimlərə, qonşu məhəllədə yaşayanlara da yardımlar edilməli idi. O, özünün ərəbcə yazılmış və əsasən teologiya barədə olan kitablar kolleksiyasını da buraya hədiyyə etdi. Buraya Quranın nüsxələri, Quran üzərinə yazılmış təfsirlər, Şiə yurisdiksiyası, İmamların və peyğəmbərin həyatı barədə olan kitablar daxil idi. Bunlar dini hüquq baxımından mühüm kitablar hesab edilirdi. Səfəvi sülaləsinin Ərdəbildəki vəqfinə isə, o, farsca yazılmış bütün kitablarını hədiyyə etdi. Bu kitablar əsasən dünyəvi mahiyyətdə idi və farsca ədəbiyyat, tarix barədə yazılmışdı. O, həmçinin özünün məşhur çini qablar kolleksiyasını da buraya hədiyyə etdi. Mal-mülkdən isə sürülərlə at, eşşək, dəvə, qızıl-gümüş, qiymətli daş-qaş da Ərdəbildəki Şeyx Səfi vəqfinə ianə edildi. Digər bir əmrlə isə, Şeyx Səfi məqbərəsiin əsaslı təmirinə başlanıldı. Bu iki vəqfə ianə Abbasın hakimiyyətinin legitimliyinin iki sütununu təşkil edirdi — Ərdəbil vəqfi sülalə, İmam Rza isə dini legitimliyi. Həmçinin o da əlamətdar ki, Abbasın bütün bu yürüşləri zamanı onu müşayət edən, şahlıq münşiliyinin katibi və rəsmi tarixçisi olan İsgəndər bəy Münşi onun qələbələrini Əmir Teymurun zəfərləri ilə müqayisə etmişdir. Abbasın özü də Əmir Teymurla assosiasiya edilməyi xoşlayırdı. Bu da Böyük Moğol imperatorları ilə ortaq legitimlik demək idi.
İsgəndər bəy Münşi yazırdı:
| | Teymurun dönəmindən etibarən keçən 250 il ərzində heç bir hökmdar öz ordusunu 5 il fasiləsiz döyüş meydanında tutub belə fasiləsiz qələbələr qazanmamışdır. | |
Bunları etdikdən sonra Abbas uzun müddətdir olmadığı İsfahana gəldi və burada qazanılmış qələbələr bir neçə gün fasiləsiz şəkildə qeyd edildi.
Osmanlılar itirdikləri ərazilərin əldən çıxması ilə barışmaq istəmir və 1590-cı il müqaviləsinə qayıtmaq tələbi qoyurdular. Bu isə 1612-ci ildə bağlanmış yeni sülh sazişi imzalanana qədər fasiləsiz müharibələrə gətirib çıxarır.
İstinadlar
- Blow, 2009. səh. 79
- Blow, 2009. səh. 79, 81
- Sykes, 1915. səh. 262
- Blow, 2009. səh. 81
- Imber, 2012. səh. 92
- Imber, 2012. səh. 96
- Kia, 2017. səh. 101
- Imber, 2012. səh. 97
- Blow, 2009. səh. 81-82
- Aydoğmuşoğlu, 2011. səh. 138
- Blow, 2009. səh. 82
- Pazuki, 1317. səh. 326-327
- Münşi, 2010. səh. 734
- Blow, 2009. səh. 82-83
- Imber, 2012. səh. 98
- Savory, 1982
- "Arxivlənmiş surət". 2017-10-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-03-26.
- Blow, 2009. səh. 83-84
Mənbə
- David Blow. Shah Abbas: The Ruthless King Who Became an Iranian Legend. I.B. Tauris. 2009. 288. ISBN .
- Sir Percy Sykes (1915). A History of Persia. MacMillan.[6]. A History of Persia. London: MacMillan. 1915.
- Colin Imber. The Battle of Sufiyan, 1605: A Symptom of Ottoman Military Decline? - In Floor, Willem; Herzig, Edmund (eds.). Iran and the World in the Safavid Age. I.B. Tauris. 2012. ISBN .
- Mehrdad Kia. The Ottoman Empire: A Historical Encyclopedia. I. ABC-CLIO. 2017. ISBN .
- Rıza Pazuki. Târih-i İran (Ez Moğol Tâ Afşâriyye). Tehran: Şirket-i Çaphâne-i Ferheng. 1317.
- Cihat Aydoğmuşoğlu. Şah Abbas ve Zamanı (1587-1629). Ankara: BERİKAN YAYINEVİ. 2011.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sufiyan doyusu Sefeviler ve Osmanlilar arasinda Dekabrin 1605 ci ilde Tebriz Etrafinda Sufiyan Adli Yerde bas veren doyus Sufiyan doyusuSefevi Osmanli muharibeleriTarix Noyabrin 6 si 1605Yeri Sufiyan Tebriz beylerbeyliyi Cenubi AzerbaycanNeticesi Sefevilerin parlaq qelebesi Sefevi Osmanli muharibelerinde en boyuk qelebe alindi Sinan Pasa geri cekildiMunaqise terefleriSefeviler Imperiyasi Osmanli ImperiyasiKomandan lar I Sah Abbas Allahverdi xan Qaracaqay xan Cigalizade Yusif Senan Pasa Tekeli Mehmed Pasa Qaraqas Pasa Qacar Mehmed PasaTereflerin quvvesi60 000 100 000 hemcinin coxlu sayda yeniceri ZeminI Abbas taxta cixdiqdan sonra fealiyyetinin esas planini Osmanli ile muharibeye hesr etmisdi Orduda ve dovletin diger yerlerinde islahaltari etdikden ozbekleri meglubiyyete ugratdiqdan sonra o Osmanli ile muharibeye basladi Muharibenin baslamasinda Osmanli sarayindaki qarisiqliqlar usyanla ve birbasa Cenubi Azeraycan bolgesindeki Osmanli ordusu daxilindeki qarisiqliqlar muhum rol oynamisdi Bu muharibenin birinci merhelesinin helledici doyusu ise Sufiyan doyusu oldu DoyusGuclu formada destek aldiqdan sonra Sinan pasa yeniden hucuma kecdi ve Azerbaycana yurus etdi Nehayet iki ordu Tebriz yaxinliginda Sufiyan adli yerde uz uze geldiler Osmanli ordusunun sayi 100 min nefer qizilbas ordusunun sayi ise 60 minden bir az artiq idi Bu say ferqini nezere alan meglub olacagi halda qazandigi her seyi itireceyini bilirdi ve buna gore doyuse girmekden cekinir Tebrize cekilmek isteyirdi O ozunun en yaxin serkerdeleri ile birlikde Osmanli esgerlerinin heqiqi sayini mueyyenlesdirmek ucun tepeye cixdi ve belli oldu ki kesfiyyatcilarin dediyi reqem dogrudur Lakin fikrini deyisdiren Abbas emr etdi ki qizilbaslara reqemin az ehemiyyet dasidigi deyilsin Bundan sonra tez tez meslehet aldigi bibisi ve Sah Tehmasibin qizi Zeyneb Beyimin yanina getdi Bibisi ona reqemlerden cekinmeyib doyusmeyini tovsiye etdi ve bu tovsiye sah terefinden qebul edildi Sufiyan doyusu 6 noyabr 1605 ci ilde bas tutdu Ele hemin gun Qaracaqay xan terefinden idare edilen Sefevi ordusunun bir hissesi doyus meydaninin en hundur yerine cixdi ve bu onlarin Osmanli ordusu terefinden gorunmesini mumkun etdi O Abbasin boyuk toqqusmadan cekinmek barede emrini esas tutaraq kicik toqqusmalardan sonra geri cekilmeye basladi Osmanli ordusunun komandanlarindan biri olan Kose Sefer pasa bunu zeiflik elameti kimi deyerlendirib onlari teqib etmeye basladi Halbuki Sinan pasa bunu qadagan etmisdi Belelikle doyus basladi Abbas avanqard destelerini ozu idare ederken Allahverdi xana ordunun esas destesinden ayrilmis suvari birlesmesine rehberlik etmesini tapsirmisdi Doyus zamani Osmanlinin coxlu sayda merkezdeki suvari destesi Sefevi ordusuna hucum etdi Abbas yungul silahli Sefevi suvarilerine cavab olaraq Osmanli ordusunun sol cinahina hucum etmeyi hiyleger sekilde Osmanli ordusunun arxasina kecmeyi emr etdi Sinan pasa bu hucumun esas Sefevi hucumu oldugunu dusunub irelileyen destelerinin bir cox hissesini bu hucumu qarsilamaq ucun oraya yonlendirdi Her iki ordunun boyuk bir hissesi bu yerdeyisen Osmanli destelerinin qacdigini dusundu ve ele bu anda Abbas ordusunun esas gucunu teskil eden Qizilbas suvarileri doyuse atdi Qizilbas suvarilerinin amansiz hucumuna tab getire bilmeyen Osmanli ordusu butun istiqametlerde qacmaga basladi Sefevi ordusu Osmanli ordusu uzerinde boyuk qelebe qazandi Osmanli imperiyasinin seherlerinin ve beylerbeyiliklerinin bir cox hakimi ya doyus meydaninda olduruldu ya da esir goturuldu Doyusden sonra sahin qebuluna getirilen iri cusseli bir Osmanli esiri gizletdiyi xencerle sahin uzerine hucum etse de elbeyaxa mubarizede Abbas onu meglub edib xenceri yere atmaga mecbur etdi Hemin esir olduruldu Sinan pasa ordusunun sag qalmis hissesi ile Vana geri cekildi Vanda Heleb pasasini goren Sinan ondan ordusunu onun emrine vermesini teleb etdi telebi redd edildikden sonra ise Heleb pasasi edam edildi Bu edama cavab olaraq Helebdeki pasanin oglu Osmanli hakimiyyetine qarsi usyan baslatdi Buradan da Diyarbekire dogru geri cekilen Sinan pasa meglubiyyetin verdiyi aciya tab getire bilmeyib oldu Bezi menbeler onun intihar etdiyini de yazmaqdadir Abbasin herbi istedadi doyusun sonunu mueyyen etmekde helledici rol oynayir Butun emeliyyatlara sexsen rehberlik eden sah esas ve ehtiyat quvveleri ele bolusdurur ki reqibin ustun sayli ordusunun ohdesinden gele bilsin Bundan basqa o gozlenilmez herbi fendler isledir Butun bunlarin sayesinde hedden artiq qenimet o cumleden 100 e qeder agir top ele kecirilir Sah Abbas sarayda qonaq qebul ederken Cehel Sutun sarayindaki tesvir Sufiyan doyusunde alcaldici meglubiyyete ugrayan Osmanli imperiyasi derhal Sefevi imperiyasi ile sulhe nail olmaq isteyir ve bunun ucun ferqli yol secir Osmanli sultaninin anasi sahi sulhe razi salmaq ucun ona Zeyneb Beyim vasitesiyle yaxinlasmaq isteyir ve vasiteci olaraq Istanbulda esir olaraq saxlanilan gurcu kralinin arvadi Gulsareni secir O Gulsareye eger cehdlerinin ugurlu ola bileceyi teqdirde onun erini azadliga buraxagini soz verir Gulsarenin vasiteciliyi ile Zeyneb Beyime mektub yazan sultanin anasi ondan sahi sulhe razi salmagi xahis edir ve bildirir ki muharibenin davam etmesi muselmanlarin bir birine daha da ziyan vermesi ile neticelenecekdir Gulsare terefinden ona getirilen mektubu oxuduqdan sonra Zeyneb Beyim cavabinda sulh ucun elinden geleni edeceyini bildirir Lakin sahin sulhle bagli dusunceleri qeti idi ve bildirirdi ki sulhun berqerar olmasi ucun Sah Ismayilin atinin deydiyi butun torpaqlar ona qaytarilmali idi Bu teleb Osmanli imperiyasinin sulh ucun itirmeye hazir oldugundan daha yuksek teleb idi NeticeSufiyan doyusunden sonra Abbas ordusuna qisamuddetli bir istirahet verdi ve 3 ay sonra yeni qisin sonlarina yaxin Araz cayini kecerek Genceye hucum etdi 6 ay davam eden muhasireden sonra Gence qalasi ele kecirildi Gence ele kecirildikden sonra Tiflise dogru hucum edildi ve ora da ele kecirildi Huseyn xan Muhasib Qacarin yerine Qarabag hakimi teyin olunur Bundan sonra Abbas qosunlari Lori Basarkecer ve Gurcustani ele kecirir 1606 ci ilin qisinda Sirvani ele keciren Abbas ordunun hucumun davam etdirilmesi meselesinde muxalifeti ile qarsilasdi Ordudaki zabitler uzun muddetdir yuruslerin olmasina ve zeif yemlemeye gore ordudaki atlarin ya olub ya da zeiflemesinden doyusculerin teminatinin zeifliyinden sikayetlenirdiler Heqiqeten de Osmanli ordusu korpuyu ucurtduguna gore buz parcalarinin uzduyu Kuru kecmeye calisarken qizilbas ordusundaki heyvanlarin bir coxu telef olmusdu Bu barede muzakireler gederken qizilbas ordusu Sirvan bolgesinin paytaxti hesab edilen Samaxini muhasireye almisdi ve muhasire zamani 2 ay demek olar ki hec durmadan yagan yagislar ordunun dusergesini bataqliga cevirmisdi Lakin bu dovr erzinde Xezer denizinin sahilinde yerlesen ve muhum seherler hesab edilen Derbendde Bakida sefeviperest usyanlar qalxdi Usyanlarin qalib gelmesinden sonra seher qizilbaslara teslim edildi Samaxi qalasida toplarla ucurduldu ve hucumla seher ele kecirildi Sirvan bolgesinin de geri qaytarilmasi ile Abbas demek olar ki 1590 ci il muqavilesi ile itirilmis butun Sefevi torpaqlarini geri qaytarmagi bacardi ve 1555 ci ilde imzalanmis Amasya sulh muqavilesinin mueyyen etdiyi serhedler yeniden berpa edildi Osmanli tarixcisi yazirdi Belelikle Islam doyusculerinin 10 12 ilde elde etdikleri her sey itirildi Bu allahsiz sah ikice ilde her seyi doyusle elimizden aldi Rover Savorye gore Sufiyanda sayca ve ates gucu baximindan Osmanlilardan daha asagi olan quvvelerini ehtiyatla idare eden ve kritik anda ehtiyatini ise salan ozunu mukemmel qabiliyyete malik bir general kimi gosterdi Osmanli imperiyasi uzerinde boyuk qelebesine ithafen Abbas 1607 ci ilin sentyabrinda Imam Rzanin Meshed seherinde yerlesen meqberesini ziyaret etdi O oz hakimiyyetini getdikce daha cox Imam Rza ile elaqelendirirdi Hemcinin Imam Rza veqfi ile birlikde oz ecdadlarinin uyudugu Erdebil veqfine de boyuk mebleg de iane etdi Mesheddeki veqfe edilen iane Mehemmed peygember onun qizi Fatime ve 12 sie imam yeni Ehli Beyt adina edilmisdi Edilen iane Abbasin sexsi mulklerinden Isfahanda yeni tikdirdiyi karvansaraylardan dukanlardan ve hamamlardan gelen gelirlerden toplanmisdi ve Abbas iane ederken bu meblegin idari xerclere burada isleyenlerin ehtiyaclarina xerclenmesini sert qoymusdu Hemcinin bu meblegden burani ziyarete gelen zevvarlara burada yasayan telebelere alimlere qonsu mehellede yasayanlara da yardimlar edilmeli idi O ozunun erebce yazilmis ve esasen teologiya barede olan kitablar kolleksiyasini da buraya hediyye etdi Buraya Quranin nusxeleri Quran uzerine yazilmis tefsirler Sie yurisdiksiyasi Imamlarin ve peygemberin heyati barede olan kitablar daxil idi Bunlar dini huquq baximindan muhum kitablar hesab edilirdi Sefevi sulalesinin Erdebildeki veqfine ise o farsca yazilmis butun kitablarini hediyye etdi Bu kitablar esasen dunyevi mahiyyetde idi ve farsca edebiyyat tarix barede yazilmisdi O hemcinin ozunun meshur cini qablar kolleksiyasini da buraya hediyye etdi Mal mulkden ise surulerle at essek deve qizil gumus qiymetli das qas da Erdebildeki Seyx Sefi veqfine iane edildi Diger bir emrle ise Seyx Sefi meqberesiin esasli temirine baslanildi Bu iki veqfe iane Abbasin hakimiyyetinin legitimliyinin iki sutununu teskil edirdi Erdebil veqfi sulale Imam Rza ise dini legitimliyi Hemcinin o da elametdar ki Abbasin butun bu yurusleri zamani onu musayet eden sahliq munsiliyinin katibi ve resmi tarixcisi olan Isgender bey Munsi onun qelebelerini Emir Teymurun zeferleri ile muqayise etmisdir Abbasin ozu de Emir Teymurla assosiasiya edilmeyi xoslayirdi Bu da Boyuk Mogol imperatorlari ile ortaq legitimlik demek idi Isgender bey Munsi yazirdi Teymurun doneminden etibaren kecen 250 il erzinde hec bir hokmdar oz ordusunu 5 il fasilesiz doyus meydaninda tutub bele fasilesiz qelebeler qazanmamisdir Bunlari etdikden sonra Abbas uzun muddetdir olmadigi Isfahana geldi ve burada qazanilmis qelebeler bir nece gun fasilesiz sekilde qeyd edildi Osmanlilar itirdikleri erazilerin elden cixmasi ile barismaq istemir ve 1590 ci il muqavilesine qayitmaq telebi qoyurdular Bu ise 1612 ci ilde baglanmis yeni sulh sazisi imzalanana qeder fasilesiz muharibelere getirib cixarir IstinadlarBlow 2009 seh 79 Blow 2009 seh 79 81 Sykes 1915 seh 262 Blow 2009 seh 81 Imber 2012 seh 92 Imber 2012 seh 96 Kia 2017 seh 101 Imber 2012 seh 97 Blow 2009 seh 81 82 Aydogmusoglu 2011 seh 138 Blow 2009 seh 82 Pazuki 1317 seh 326 327 Munsi 2010 seh 734 Blow 2009 seh 82 83 Imber 2012 seh 98 Savory 1982 Arxivlenmis suret 2017 10 13 tarixinde Istifade tarixi 2016 03 26 Blow 2009 seh 83 84MenbeDavid Blow Shah Abbas The Ruthless King Who Became an Iranian Legend I B Tauris 2009 288 ISBN 1845119894 Sir Percy Sykes 1915 A History of Persia MacMillan 6 A History of Persia London MacMillan 1915 Colin Imber The Battle of Sufiyan 1605 A Symptom of Ottoman Military Decline In Floor Willem Herzig Edmund eds Iran and the World in the Safavid Age I B Tauris 2012 ISBN 978 1780769905 Mehrdad Kia The Ottoman Empire A Historical Encyclopedia I ABC CLIO 2017 ISBN 978 1610693899 Riza Pazuki Tarih i Iran Ez Mogol Ta Afsariyye Tehran Sirket i Caphane i Ferheng 1317 Cihat Aydogmusoglu Sah Abbas ve Zamani 1587 1629 Ankara BERIKAN YAYINEVI 2011 Hemcinin baxSefevi Osmanli muharibesi 1603 1618