Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sosial Xərclər sub-indeksi — Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası İqtisadiyyat İnstitutunun 2014-cü ildən başlayaraq dərc etdiyi İqtisadiyyatın solluğu (sağlığı) indeksinin (İS(S)İ) daxil etdiyi sub-indekslərdən biridir.
Metodologiya
Sosial xərclərin dövlət büdcəsində payı
Solçu siyasi-iqtisadi dünyagörüşünə görə, iqtisadiyyatın sosialyönlüyünü gücləndirmək üçün milli gəlirin büdcə vasitəsilə yenidən bölüşdürülən hissəsi daha böyük olmalıdır, yəni büdcənin böyüklüyü iqtisadiyyatın sosialyönlüyü üçün şərtdir. Sağçılara görə isə, kiçik büdcə ictimai rifahı yüksəltmək üçün daha effektivdir və bu halda iqtisadiyyat daha sosialyönlü ola bilər. Sosial proqramlara yönəldilən büdcə vəsaitlərinin xüsusi çəkisi nə qədər böyükdürsə, büdcə (və deməli, həm də iqtisadiyyat) bir o qədər daha soldadır. Ənənəvi siyasi-iqtisadi leksikonda bunu büdcənin sosialyönlüyü adlandırırlar. Sosial proqramlara ayrılan vəsaitin payı ötən ildəkindən artıqdırsa, hesab edilir ki, bu ilin büdcəsi daha sosialyönlüdür.
Sosial xərclər sub-indeksi
Bu sub-indeks iqtisadiyyatın solluğunu-sağlığını dövlət büdcəsinin xərc maddələri arasındakı tənasüb əsasında ölçür. Cədvəldəki göstərici – sosial xərclərin dövlət büdcəsi xərclərində xüsusi çəkisi əsasında hesablanmışdır. Həmin göstərici (Vi — 5,5) / 63,5 (sub-indeksin qiymətlərini 0,1–0,9 aralığına "sıxmaq" üçün Vmax və Vmin qiymətlərinin yerinə, uyğun olaraq, 69 və 5,5 qoyulmuşdur) düsturu ilə indeksləşdirilmişdir. Alınmış nəticələr Şkalada əks olunmuşdur.
Sub-indeks üzrə nəticələr
Bu tip rənkinqlərdə müxtəlif qruplara aid olan ölkələri bir sıraya düzmək o qədər də uğurlu iş deyil. Bəlkə də, ŞAMA dövlətləri ilə inkişaf etmiş ölkələr üçün ayrı-ayrı şkalalar tərtib etmək daha düzgün olardı, amma ümumi məntiqi qorumaq naminə, təhlil olunan ölkələrin hamısı burada da bir xətt üzərində saxlanmışdır. Bu göstərici üzrə Azərbaycan ən sağ
nöqtədə, Yeni Zelandiya (ümumən sağçı iqtisadiyyata malik olsa da) ən sol nöqtədə yerləşir. Nisbi mərkəz hipotetik ortadan solda, median (Kipr – 0,653) isə ondan da soldadır. Bu sub-indeksin ifadə etdiyi iqtisadi gerçəkliyin özəlliyi ondadır ki, digər şkalalardan fərqli olaraq, bu şkalanın ifrat sağ nöqtəsi dövlətin iqtisadiyyata müdaxilə etmədiyini yox, sosial proqramlara yönəldilən xərclərin azlığını göstərir. Büdcədə sosial xərclərin sıfıra bərabər olduğu bir ölkə mümkünsüz olduğuna görə hansısa dövlətin ifrat sağ nöqtəyə düşməsi də qeyri-mümkündür. Eyni fikir sol qütb haqqında da söylənilə bilər. İfrat sol nöqtəyə düşə biləcək ölkədə dövlət büdcəsinin xərcləri tamamən sosial xərclərdən ibarət olmalı idi və aydındır ki, bu da qeyri-mümkündür. Ona görə də hesab etmək olar ki, hazırda Azərbaycan iqtisadiyyatı bu göstərici üzrə ifrat dərəcədə sağdadır və onu müəyyən qədər sollaşdırmağa ehtiyac vardır.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- N. Muzəffərli. Iqtisadiyyat sosialyönlüyü sağçı və solçu sistemlərdə.- Bakı, "Şərq-Qərb" Nəşriyyat evi, 2014
- M. Gulalıyev, F. Musayeva İQTİSADİ LİBERALLAŞMA VƏ İQTİSADİYYATIN SOLLUQ (SAĞLIQ) İNDEKSİ
- Yaşar Məmmədov İqtisadyyatın sosialyönlüyünə sağçı və solçu baxışlarla bağlı müasir araşdırma və nəticələr
İstinadlar
- İqtisadiyyatın solluğu (sağlığı)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sosial Xercler sub indeksi Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi Iqtisadiyyat Institutunun 2014 cu ilden baslayaraq derc etdiyi Iqtisadiyyatin sollugu sagligi indeksinin IS S I daxil etdiyi sub indekslerden biridir MetodologiyaSosial xerclerin dovlet budcesinde payi Solcu siyasi iqtisadi dunyagorusune gore iqtisadiyyatin sosialyonluyunu guclendirmek ucun milli gelirin budce vasitesile yeniden bolusdurulen hissesi daha boyuk olmalidir yeni budcenin boyukluyu iqtisadiyyatin sosialyonluyu ucun sertdir Sagcilara gore ise kicik budce ictimai rifahi yukseltmek ucun daha effektivdir ve bu halda iqtisadiyyat daha sosialyonlu ola biler Sosial proqramlara yoneldilen budce vesaitlerinin xususi cekisi ne qeder boyukdurse budce ve demeli hem de iqtisadiyyat bir o qeder daha soldadir Enenevi siyasi iqtisadi leksikonda bunu budcenin sosialyonluyu adlandirirlar Sosial proqramlara ayrilan vesaitin payi oten ildekinden artiqdirsa hesab edilir ki bu ilin budcesi daha sosialyonludur Sosial xercler sub indeksi Bu sub indeks iqtisadiyyatin sollugunu sagligini dovlet budcesinin xerc maddeleri arasindaki tenasub esasinda olcur Cedveldeki gosterici sosial xerclerin dovlet budcesi xerclerinde xususi cekisi esasinda hesablanmisdir Hemin gosterici Vi 5 5 63 5 sub indeksin qiymetlerini 0 1 0 9 araligina sixmaq ucun Vmax ve Vmin qiymetlerinin yerine uygun olaraq 69 ve 5 5 qoyulmusdur dusturu ile indekslesdirilmisdir Alinmis neticeler Skalada eks olunmusdur Sub indeks uzre neticelerSosial Xercler sub indeksi uzre cedvel Bu tip renkinqlerde muxtelif qruplara aid olan olkeleri bir siraya duzmek o qeder de ugurlu is deyil Belke de SAMA dovletleri ile inkisaf etmis olkeler ucun ayri ayri skalalar tertib etmek daha duzgun olardi amma umumi mentiqi qorumaq namine tehlil olunan olkelerin hamisi burada da bir xett uzerinde saxlanmisdir Bu gosterici uzre Azerbaycan en sag Skala noqtede Yeni Zelandiya umumen sagci iqtisadiyyata malik olsa da en sol noqtede yerlesir Nisbi merkez hipotetik ortadan solda median Kipr 0 653 ise ondan da soldadir Bu sub indeksin ifade etdiyi iqtisadi gercekliyin ozelliyi ondadir ki diger skalalardan ferqli olaraq bu skalanin ifrat sag noqtesi dovletin iqtisadiyyata mudaxile etmediyini yox sosial proqramlara yoneldilen xerclerin azligini gosterir Budcede sosial xerclerin sifira beraber oldugu bir olke mumkunsuz olduguna gore hansisa dovletin ifrat sag noqteye dusmesi de qeyri mumkundur Eyni fikir sol qutb haqqinda da soylenile biler Ifrat sol noqteye duse bilecek olkede dovlet budcesinin xercleri tamamen sosial xerclerden ibaret olmali idi ve aydindir ki bu da qeyri mumkundur Ona gore de hesab etmek olar ki hazirda Azerbaycan iqtisadiyyati bu gosterici uzre ifrat derecede sagdadir ve onu mueyyen qeder sollasdirmaga ehtiyac vardir Hemcinin baxIqtisadiyyatin sollugu sagligi indeksi IS S I Xarici ticaret sub indeksi MEH sub indeksiXarici kecidlerN Muzefferli Iqtisadiyyat sosialyonluyu sagci ve solcu sistemlerde Baki Serq Qerb Nesriyyat evi 2014 M Gulaliyev F Musayeva IQTISADI LIBERALLASMA VE IQTISADIYYATIN SOLLUQ SAGLIQ INDEKSI Yasar Memmedov Iqtisadyyatin sosialyonluyune sagci ve solcu baxislarla bagli muasir arasdirma ve neticelerIstinadlarIqtisadiyyatin sollugu sagligi