Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
 | Bu məqalə Siyəzən rayonu haqqındadır. Şəhər üçün Siyəzən səhifəsinə baxın. |
Siyəzən rayonu — Azərbaycan Respublikasında inzibati – ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Siyəzən şəhəridir.
| Rayon | |
| Siyəzən | |
|---|---|
 | |
|
| |
| Ölkə | |
| Daxildir | Quba-Xaçmaz |
| İnzibati mərkəz | Siyəzən |
| İcra başçısı | Novruz Novruzov |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Yaradılıb | 11 fevral 1940 |
| Sahəsi | 738.4 km² |
| Hündürlük | 183 m |
| Əhalisi | |
| Əhalisi | 43 604 (2023) nəfər |
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| ISO kodu | AZ-SIY |
| Telefon kodu | +994 23 |
| Poçt indeksi | AZ 5300 |
| Avtomobil nömrəsi | 53 |
| Rəsmi sayt | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
"Siyəzən" sözünün etimalogiyası dəqiq müəyyənləşdirilməmişdir. Bəzi tədqiqatçıların fikrincə bu söz İran qrupu dillərində "qara torpaq" digərlərinə görə isə hələ qədimdən buradan cıxan neftlə əlaqədar "quru su" deməkdir.
Siyəzən rayonu 11 fevral 1940-cı ildə yaradılıb. 1959-cu ildə ləğv edilərək Dəvəçi rayonunun (indiki Şabran) tərkibinə verilmişdir. 1992-ci ildə Siyəzən yenidən ayrı rayon olmuşdur. Dəvəçi rayonundan ayrıldıqdan sonra Siyəzənin qədim kəndləri Ağbaş və Qalaalti sanatoriyasi Şabran rayonuna qalmışdir Rayonun ümumi sahəsi 0,738 min kv. km-dir.
Coğrafi mövqeyi
Siyəzən rayonu Azərbaycanın şimalında, Böyük Qafqaz dağları ilə Xəzər sahilində olan Samur-Dəvəçi ovalığında yerləşir. Ovalığın cənub-şərqində yarımsəhra landşaftı, dağətəyi hissələrdə isə boz-çəmən, şabalıdı-qəhvəyi, qismən qara torpaqlar yerləşməklə, meşə-çəmən landşaftı xarakterikdir. Ərazisi əsasən neft və təbii qaz, həmçinin əhəng daşı, çınqıl, gil və s. təbii ehtiyatlarla zəngindir. Siyəzən rayonunun ərazisindən respublika əhəmiyyətli avtomobil və dəmir yolları keçir. Bakı-Quba magistral avtomobil yolunun 40 kilometri, Bakı-Mahaçqala dəmir yolunun isə 47 kilometri rayon ərazisinə düşür. Rayon ərazisində 4 dəmir yolu stansiyası fəaliyyət göstərir. Bunlar Qızıl-Burun, Zarat, Siyəzən, Gil-gilçay dəmir yolu stansiyalarıdır.
İqlimi
Rayonda ovalıq və dağətəyi zonalarda yarımsəhra və quru çöl iqlimi, alçaq dağlıq sahələrdə yayı quraq keçən mülayim isti iqlim hakimdir. Havanınorta temperaturu yanvarda 1,5 °C, iyulda 23–25 °C-dir. Yay isti və quraq keçir. Yağıntıların illik miqdarı 200–400 mm arasında dəyişir. Rayon ərazisindən axan Gilgil və Ata çayları Xəzər dənizinə tökülür.
Geoloji quruluşu
Rayon ərazisinin geoloji quruluşu Paleogen-Neogen və onun üzərində olan-Üst təbaşir çöküntülərindən ibarətdir.
Çayları və su hövzələri
Gilgilçay və Ataçay çayları bu ərazidən axır. Gilgilçay başlanğıcını Gülümdostu dağının (2713 m) yamacından 1980 m yüksəklikdən alır.
Əhalisi
Siyəzən rayonunun əhalisi 43,8 min nəfərdir (3mart 2023). Əhalinin orta sıxlığı hər kv. km-ə 58 nəfər (1 yanvar, 2020) düşür. Rayonun kənd əhalisi (33,39%) şəhər əhalisinə (65,61%) nisbətən azdır (13–22 aprel, 2009 s.a. əsasən). Ümumi əhalinin isə 49,9%-ni kişilər, 50,1%-ni qadınlar təşkil edir. Əhali əsasən azərbaycanlılardan ibarətdir, həmçinin rayonda ləzgilər, ruslar, türklər, tatar, ukraynalılar və digər millətlərin nümayəndələri də yaşayır.
Görkəmli şəxsləri
- — AMEA - nın ədəbiyyat üzrə aparıcı elmi işçisi. Fəlsəfə doktoru, Rusiya-Humanitar universitetinin fəxri professoru, Avrasiya İnzibati Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü.
- İsmayılov Fail Məmmədxan oğlu — Professor, Azərbaycan Energetika və Ekologiya Akademiyasının akademiki.
- Hacızadə Elşən — iqtisad elmləri doktoru, professor. Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının akademiki, Beynəlxalq Nəqliyyat Akademiyasının akademiki, Rusiya Təbiət Elmləri Akademiyasının xarici üzvü.
- Füzuli Hacıyev — Siyəzən və Lerik rayonlarının keçmiş icra başçısı, tarix elmləri namizədi.
- Bəybala Xutkar oğlu Abbasov — tibb elmləri doktoru, professor.
- PRoMete — Pərviz Ramiz oğlu İsaqov (15 iyun 1986, Siyəzən, Azərbaycan), PRoMete ləqəbilə tanınan Azərbaycanlı reper və prodüser.
İqtisadi xarakteristikası
Siyəzən rayonunun iqtisadiyyatının əsasını neft və qazçıxarma sənayesi təşkil edir. Rayonun ümumi məhsul buraxılışı 2005-ci ildə 39,3 mln manat olmuşdur. Rayonda pərakəndə əmtəə dövriyyəsi isə 12.7 mln manatdır. Həmçinin rayonda 2005-ci ildə 11,7 mln manat dəyərində sənaye məhsulu istehsal olunmuşdur. Kənd təsərrüfatında isə taxılçılıq, heyvandarlıq və tərəvəzçilik mühüm yer tutur. 2005-ci ildə 21,6 mln manat dəyərində kənd təsərrüfatı məhsulları istehsal olunmuşdur ki, onun da çox hissəsi heyvandarlığın (92,7%) payına düşür. Son illər rayonda quşçuluq daha yaxşı inkişaf etmiş sahələrdən hesab olunur. Hazırda rayon ərazisində "Siyəzən-Broyler" ATSC fəaliyyət göstərir.
Maddi-mədəni irsi
Dünya əhəmiyyətli abidələr:
- Beşbarmaq paralel müdafiə səddi (IV–VII əsrlər) — Bu istehkam Beşbarmaq dağının ətəklərindən Xəzər dənizinə qədər uzanırdı. Hazırda dövrümüzə qədər səddin bir hissəsi gəlib çatmışdır. Dağın ətəyində daşlardan, düzənlikdə iri çiy kərpicdən sədd bir-birindən 200 m. aralı iki divardan ibarət idi.
- Gilgilçay müdafiə istehkamlar kompleksi (V əsr) — Abidə Siyəzən rayonunun Yenikənd, Kolanı, Eynibulaq, Daşlı Calğan, Qala-altı kəndlərindən keçərək Çıraq qala ilə birləşir.
Ölkə və yerli əhəmiyyətli abidələr:
- Pir Xəlil türbəsi (XVIII əsr) — Gil-Gilçay qəsəbəsində yerləşir. Hazırkı dövrə qədər salamat qalmışdır.
- Qala qalıqları – Dindar qalası (orta əsrlər) — Sədan kəndindən təxminən 3 km qərbdə dağın zirvəsində yerləşir. Bu qalanın bürclərindən birinin yalnız qalıqları qalmışdır.
- Şeyx Heydər türbəsi (XV əsr) — qədim Şıxlar kəndinin qalıqlarından qərbdə kənd qəbiristanlığının içərisindədir. Türbə uçulub dağılmışdır.
- Karvansaray qalıqları (XV–XVII əsrlər) — Bakı-Dəvəçi şose yolunun 87 km. sağ tərəfində yerləşir.
- Şəhərgah (orta əsrlər) — Siyəzən şəhərinin şimal hissəsində yerləşir.
- Su ovdanı (1906) — Zarat kəndinin yaxınlığında yerləşir.
- Daş mağara — Dib kəndində yerləşir.
- Dəmiryol vağzalı (1898) — Gil-Gilçay stansiyası.
- Dəmiryol vağzalı (1913) — Zarat stansiyası.
- Su kəməri (1906) — Siyəzən şəhərinin yaxınlığında yerləşir.
- Dəmiryol vağzalı (1913) — Qızılburun stansiyası.
- Su anbarı (1913) — Qızılburun stansiyasının yaxınlığında yerləşir.
Xatirə abidələri:
- Cəfər Cabbarlının heykəli.
- Mikayıl Müşfiqin heykəli.
- "1941–1945" abidə kompleksi.
- "20 Yanvar" abidə kompleksi.
- "Neftçi şəhidlər" abidə kompleksi.
- Heyder Eliyev heykeli
Şəkillər
-
![image]()
Beşbarmaq Piri -
![image]()
Siyəzən Rayon İcra Hakimiyyəti
Mənbə
- Azərbaycan Respublikasının inzibati–ərazi vahidləri. — Kənd rayonları, səhifə 870–871. // Azərbaycan Milli Ensiklopediyası. 25 cilddə. Məsul katib akademik T. M. Nağıyev. "Azərbaycan" cildi. Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi, 2007, 884 səhifə.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Ümumi məlumat. — Azərbaycan Respublikasının inzibati–ərazi vahidləri. — İnzibati kənd rayonları (01.01.2006), səhifə 12. // Azərbaycan Milli Ensiklopediyası. 25 cilddə. Məsul katib akademik T. M. Nağıyev. "Azərbaycan" cildi. Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi, 2007, 884 səhifə.
- "Arxivlənmiş surət". 2020-06-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-05-02.
- "Siyəzən rayonun tarixi haqqında ümumi məlumat". 2022-07-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-12-17.
- Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsi :Siyəzən rayonu 2018-12-25 at the Wayback Machine
 | Siyəzən rayonu ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale Siyezen rayonu haqqindadir Seher ucun Siyezen sehifesine baxin Siyezen rayonu Azerbaycan Respublikasinda inzibati erazi vahidi Inzibati merkezi Siyezen seheridir RayonSiyezen40 59 sm e 49 11 s u Olke AzerbaycanDaxildir Quba XacmazInzibati merkez SiyezenIcra bascisi Novruz NovruzovTarixi ve cografiyasiYaradilib 11 fevral 1940Sahesi 738 4 km Hundurluk 183 mEhalisiEhalisi 43 604 2023 neferReqemsal identifikatorlarISO kodu AZ SIYTelefon kodu 994 23Poct indeksi AZ 5300Avtomobil nomresi 53Resmi sayt Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixi Siyezen sozunun etimalogiyasi deqiq mueyyenlesdirilmemisdir Bezi tedqiqatcilarin fikrince bu soz Iran qrupu dillerinde qara torpaq digerlerine gore ise hele qedimden buradan cixan neftle elaqedar quru su demekdir Siyezen rayonu 11 fevral 1940 ci ilde yaradilib 1959 cu ilde legv edilerek Deveci rayonunun indiki Sabran terkibine verilmisdir 1992 ci ilde Siyezen yeniden ayri rayon olmusdur Deveci rayonundan ayrildiqdan sonra Siyezenin qedim kendleri Agbas ve Qalaalti sanatoriyasi Sabran rayonuna qalmisdir Rayonun umumi sahesi 0 738 min kv km dir Cografi movqeyiSiyezen rayonu Azerbaycanin simalinda Boyuk Qafqaz daglari ile Xezer sahilinde olan Samur Deveci ovaliginda yerlesir Ovaligin cenub serqinde yarimsehra landsafti dageteyi hisselerde ise boz cemen sabalidi qehveyi qismen qara torpaqlar yerlesmekle mese cemen landsafti xarakterikdir Erazisi esasen neft ve tebii qaz hemcinin eheng dasi cinqil gil ve s tebii ehtiyatlarla zengindir Siyezen rayonunun erazisinden respublika ehemiyyetli avtomobil ve demir yollari kecir Baki Quba magistral avtomobil yolunun 40 kilometri Baki Mahacqala demir yolunun ise 47 kilometri rayon erazisine dusur Rayon erazisinde 4 demir yolu stansiyasi fealiyyet gosterir Bunlar Qizil Burun Zarat Siyezen Gil gilcay demir yolu stansiyalaridir Iqlimi Rayonda ovaliq ve dageteyi zonalarda yarimsehra ve quru col iqlimi alcaq dagliq sahelerde yayi quraq kecen mulayim isti iqlim hakimdir Havaninorta temperaturu yanvarda 1 5 C iyulda 23 25 C dir Yay isti ve quraq kecir Yagintilarin illik miqdari 200 400 mm arasinda deyisir Rayon erazisinden axan Gilgil ve Ata caylari Xezer denizine tokulur Geoloji qurulusu Rayon erazisinin geoloji qurulusu Paleogen Neogen ve onun uzerinde olan Ust tebasir cokuntulerinden ibaretdir Caylari ve su hovzeleri Gilgilcay ve Atacay caylari bu eraziden axir Gilgilcay baslangicini Gulumdostu daginin 2713 m yamacindan 1980 m yukseklikden alir EhalisiEsas meqaleler Azerbaycan ehalisinin siyahiyaalinmasi 1999 ve Azerbaycan ehalisinin siyahiyaalinmasi 2009 Siyezen rayonunun ehalisi 43 8 min neferdir 3mart 2023 Ehalinin orta sixligi her kv km e 58 nefer 1 yanvar 2020 dusur Rayonun kend ehalisi 33 39 seher ehalisine 65 61 nisbeten azdir 13 22 aprel 2009 s a esasen Umumi ehalinin ise 49 9 ni kisiler 50 1 ni qadinlar teskil edir Ehali esasen azerbaycanlilardan ibaretdir hemcinin rayonda lezgiler ruslar turkler tatar ukraynalilar ve diger milletlerin numayendeleri de yasayir Gorkemli sexsleri AMEA nin edebiyyat uzre aparici elmi iscisi Felsefe doktoru Rusiya Humanitar universitetinin fexri professoru Avrasiya Inzibati Elmler Akademiyasinin muxbir uzvu Ismayilov Fail Memmedxan oglu Professor Azerbaycan Energetika ve Ekologiya Akademiyasinin akademiki Hacizade Elsen iqtisad elmleri doktoru professor Beynelxalq Elmler Akademiyasinin akademiki Beynelxalq Neqliyyat Akademiyasinin akademiki Rusiya Tebiet Elmleri Akademiyasinin xarici uzvu Fuzuli Haciyev Siyezen ve Lerik rayonlarinin kecmis icra bascisi tarix elmleri namizedi Beybala Xutkar oglu Abbasov tibb elmleri doktoru professor PRoMete Perviz Ramiz oglu Isaqov 15 iyun 1986 Siyezen Azerbaycan PRoMete leqebile taninan Azerbaycanli reper ve produser Iqtisadi xarakteristikasiSiyezen rayonunun iqtisadiyyatinin esasini neft ve qazcixarma senayesi teskil edir Rayonun umumi mehsul buraxilisi 2005 ci ilde 39 3 mln manat olmusdur Rayonda perakende emtee dovriyyesi ise 12 7 mln manatdir Hemcinin rayonda 2005 ci ilde 11 7 mln manat deyerinde senaye mehsulu istehsal olunmusdur Kend teserrufatinda ise taxilciliq heyvandarliq ve terevezcilik muhum yer tutur 2005 ci ilde 21 6 mln manat deyerinde kend teserrufati mehsullari istehsal olunmusdur ki onun da cox hissesi heyvandarligin 92 7 payina dusur Son iller rayonda qusculuq daha yaxsi inkisaf etmis sahelerden hesab olunur Hazirda rayon erazisinde Siyezen Broyler ATSC fealiyyet gosterir Maddi medeni irsiDunya ehemiyyetli abideler Besbarmaq paralel mudafie seddi IV VII esrler Bu istehkam Besbarmaq daginin eteklerinden Xezer denizine qeder uzanirdi Hazirda dovrumuze qeder seddin bir hissesi gelib catmisdir Dagin eteyinde daslardan duzenlikde iri ciy kerpicden sedd bir birinden 200 m arali iki divardan ibaret idi Gilgilcay mudafie istehkamlar kompleksi V esr Abide Siyezen rayonunun Yenikend Kolani Eynibulaq Dasli Calgan Qala alti kendlerinden kecerek Ciraq qala ile birlesir Olke ve yerli ehemiyyetli abideler Pir Xelil turbesi XVIII esr Gil Gilcay qesebesinde yerlesir Hazirki dovre qeder salamat qalmisdir Qala qaliqlari Dindar qalasi orta esrler Sedan kendinden texminen 3 km qerbde dagin zirvesinde yerlesir Bu qalanin burclerinden birinin yalniz qaliqlari qalmisdir Seyx Heyder turbesi XV esr qedim Sixlar kendinin qaliqlarindan qerbde kend qebiristanliginin icerisindedir Turbe uculub dagilmisdir Karvansaray qaliqlari XV XVII esrler Baki Deveci sose yolunun 87 km sag terefinde yerlesir Sehergah orta esrler Siyezen seherinin simal hissesinde yerlesir Su ovdani 1906 Zarat kendinin yaxinliginda yerlesir Das magara Dib kendinde yerlesir Demiryol vagzali 1898 Gil Gilcay stansiyasi Demiryol vagzali 1913 Zarat stansiyasi Su kemeri 1906 Siyezen seherinin yaxinliginda yerlesir Demiryol vagzali 1913 Qizilburun stansiyasi Su anbari 1913 Qizilburun stansiyasinin yaxinliginda yerlesir Xatire abideleri Cefer Cabbarlinin heykeli Mikayil Musfiqin heykeli 1941 1945 abide kompleksi 20 Yanvar abide kompleksi Neftci sehidler abide kompleksi Heyder Eliyev heykeliSekillerBesbarmaq Piri Siyezen Rayon Icra HakimiyyetiMenbeAzerbaycan Respublikasinin inzibati erazi vahidleri Kend rayonlari sehife 870 871 Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde Mesul katib akademik T M Nagiyev Azerbaycan cildi Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi 2007 884 sehife ISBN 9789952441017Hemcinin baxSimali Qiraq DasiIstinadlarVikianbarda Siyezen rayonu ile elaqeli mediafayllar var Umumi melumat Azerbaycan Respublikasinin inzibati erazi vahidleri Inzibati kend rayonlari 01 01 2006 sehife 12 Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde Mesul katib akademik T M Nagiyev Azerbaycan cildi Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi 2007 884 sehife ISBN 9789952441017 Arxivlenmis suret 2020 06 07 tarixinde Istifade tarixi 2020 05 02 Siyezen rayonun tarixi haqqinda umumi melumat 2022 07 09 tarixinde Istifade tarixi 2020 12 17 Azerbaycan Dovlet Statistika Komitesi Siyezen rayonu 2018 12 25 at the Wayback Machine Siyezen rayonu ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin