Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sağsağan (pyes) — 1956-cı ildə Azərnəşrdə çap etdirdiyi "Seçilmiş əsərləri" kitabına daxil edilmişdir.
| Sağsağan | |
|---|---|
| Müəllif | Abbas Zamanov |
Yazıçı Əbdürrəhim Bəy Haqverdiyev "Sağsağan" pyesini 1931-ci ildə yazmışdır. İki pərdə və beş şəkildən ibarət olan "Sağsağan" müəllifin uşaqlara hədiyyə etdiyi ilk səhnə əsəridir. Müəllifin bu pyesi didaktikdir və köhnə düşüncəli insanları tənqid etmək üçün yazılmışdır.
Pyesdə, Qədim adlı bir uşağın əvvəlcə anasının xurafatlarına inanıb atasının öldüyünü düşünərək əzab çəkməsindən, sonradan ətrafındakı təhsilli insanların köməyi ilə bu fikirlərindən dönməsindən bəhs olunur. O, dostlarının dəstəyi ilə atasının yaşadığına inanır və onu gözləyir. Atası qayıtdıqdan sonra onu məktəbə göndərməsini xahiş edir. Tamaşa Azərbaycan Sovet dövrü uşaq ədəbiyyatında yazılmış ilk və vacib əsərlərdən biridir. Əsər o dövrdə Azərbaycan teatr səhnəsində tez-tez nümayiş olunur.
Məzmunu
Əsərdəki hadisələr Tanrıqulunun evində başlayır. Tanrıquludan başqa kənddə hamı səfərdən evə qayıdır. Tarıqulunun həyat yoldaşı Fatmanisə bu vəziyyətdən narahat olur və onunla gedən dostlarından yoldaşını soruşur. Dostları onun başqa bir kolxoza işləməyə getdiyini və sabah qayıdacağını söyləyirlər. Bu cavabdan məmnun olmayan Fatmanisə ağlına pis şeylər gətirir. Oğlu Qədimdan çöldən səsi eşidilən sağsağanın hansı tərəfdə olduğunu soruşur. Qədim, sağsağanın quyruğunu onların evlərinə tərəf döndərdiyini söyləyir. Fatmanisə, sağsağanın bu duruşunu həyat yoldaşının ölümünə bir işarə olduğunu düşünür və dərd çəkməyə başlayır. Qədim onunla birlikdə atasının öldüyünə inanır. Fatmanisənin ağladığını eşidən qonşusu Gülperi gəlir və birlikdə mollanın yanına getməyi məsləhət görür.
Molla Zaman onları evində qarşılayır, Quran açaraq dilinin altında bir şey söyləməyə başlayır və Tanrıqulunun çətin vəziyyətə düşdüyünü bildirir. Molla Zamanın sözlərindən sonra daha da sarsılmış Fatmanisə evinə qayıdır. Qonşu qadınlar Tanrıqulunun ölümü ilə bağlı müxtəlif şaiyələr uydurmağa başlayırlar. Fatmanisə, qonşuların məsləhəti ilə falçı Cahanı evinə çağırır. Cahan noxudla fala baxır və Tanrıqulunun çətinə düşdüyünü söyləyir. Bu vəziyyətdə Fatmanisə ağlamaqdan başqa bir çarə tapa bilmir və hər an həyat yoldaşının ölüm xəbərini eşitəcəyini gözləyir.
İkinci aktda hadisələr kənd meydanında başlayır. Hamı 1 Mayı Əmək Gününü qeyd edir. Ancaq atasının öldüyünü düşünən Qədim onlara qoşulmur. Komsomol onunla danışdıqdan sonra o da dostlarına qoşularaq əylənməyə başlayır. Bu vaxt Tanrıqulu kəndə qayıdır və Qədim onu görüb çox sevinir. Qədim atasıyla birlikdə evə gedir və Fatmanisə həyat yoldaşının yaşadığını görüb təəccüblənir.
Tanrıqulu gec gəlməsinin səbəbini açıqlayır və arvadına xurafata inanmamağı tövsiyə edir. Fatmanisə də, bu gündən etibarən təhsil alacağını vəd edir.
Obrazlar
Tanrıqulu – kəndli
Fatmanisə – оnun arvadı
Qədim – оğlu
Qurban – Fatmanisənin qоhumu
Kоmsоmоlçu – piоnеrlərin rəhbəri
Mоlla Zaman
Arvadı
Gülpəri, Sərəncam, Güləndam, Qızyеtər, Mahpəri, Həmşəri Cahan — qоnşu qadınlar
Kəndlilər, piоnеrlər, çalğıçılar, uşaqlar.
Fatmanisə surəti
Fatmanisə kənddə yaşayan bir qadındır. Təsilsiz və cahil olduğu üçün xurafata inanır və sağsağanın onun həyat yoldaşının ölüm xəbərini gətirdiyini düşünür. Fatmanisə təhsilli insanları dinsiz və məzhəbsiz adlandıraraq belə deyir:
 | Sizdə təqsir yoxdur,təqsir sizə tərbiyə verib dindən, məzhəbdən çıxardanlardadır. Camaatın üzü Allahdan dönüb. Uşaqları da xarab edirlər. |  |
Fatmanisənin düşüncəsində ağıllı və elmli insanlar sadəcə ruhanilərdir. Ancaq həyat yoldaşı sağ-salamat qayıtdıqdan sonra səhv etdiyini başa düşür və yoldaşına bir daha cahillik etməyəcəyinə söz verir.
Dil və üslub özəllikləri
"Sağsağan" uşaqlar üçün yazılmış bir dram əsəridir. Əsərdə müəllif uşaq oxucularını nəzərə alaraq köhnəlmiş və xarici sözlərdən istifadə etməməyə çalışmışır. Ancaq əsərdə az da olsa rus skəlimələri istifadə edilmişdir. Bu da o dövrün şərtlərinə uyğun olaraq edilmişdir və bunlar hər kəs tərəfindən, yaş məhdudiyyəti olmadan başa düşülə bilən, gündəlik həyatda istifadəsinə üstünlük verilən sözlərdir. Belə sözlərin nümunələri: "Udarnik", "ispalkom", "malades" …
Müəllif əsərdə jarqon sözlərdən istifadə etməsə də, uşaqlar üçün əsər yazarkən demək olar ki, bütün pyeslərində rast gəlinən qarğışlara yer verir. Əsərdə qarğışlar əsasən Fatmanisə xarakterinin dilində söylənilir:
"Bu zamanın uşaqlarını Allah qırsın.", "Dilim ağzım qurusun.", "Zəhrimar yesin.", "Başıma daşdüşsün.", "Balaların qırılsın.", "Evin yıxılsın mənim evimi yıxan.", "Balam ölsün." …
Əsərin daha maraq çəkici olması üçün müəllif ilk pərdənin əvvəlində Fatmanisənin dilindən bir mahnı səsləndirir:
| | Sən gedən bir il oldu, Viran bağlar gül oldu. Vədə verdin gəlmədin, Bu nə yaman dil oldu. | |
Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev bu əsərdə də atalar sözləri və deyimlərə yer vermişdir. Onlara nümunə olaraq aşağıdakıları göstərmək olar:
"Dəyirmanın novundan salsan, donuzluğundan diri çıxar.", "Dəmirdən boğazı olsun.", "Başı əlində deyil.","Beynini yedilər.", "Yüyürən yıxılmağına baxmaz.", "Başını əkdilər.".
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Abdurrahim Bey Hakverdiyev Hayatı-Sanatı ve Tiyatro Eserleri" (PDF). 2020-06-03 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2020-06-18.
- "ƏBDÜRRƏHİM BƏY HAQVЕRDİYЕV SЕÇİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ İKİ CİLDDƏ I CİLD" (PDF). 2022-05-04 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2020-06-18.
Xarici keçidlər
ƏBDÜRRƏHİM BƏY HAQVЕRDİYЕV SЕÇİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ İKİ CİLDDƏ I CİLD
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Sagsagan deqiqlesdirme Sagsagan pyes 1956 ci ilde Azernesrde cap etdirdiyi Secilmis eserleri kitabina daxil edilmisdir SagsaganMuellif Abbas Zamanov Yazici Ebdurrehim Bey Haqverdiyev Sagsagan pyesini 1931 ci ilde yazmisdir Iki perde ve bes sekilden ibaret olan Sagsagan muellifin usaqlara hediyye etdiyi ilk sehne eseridir Muellifin bu pyesi didaktikdir ve kohne dusunceli insanlari tenqid etmek ucun yazilmisdir Pyesde Qedim adli bir usagin evvelce anasinin xurafatlarina inanib atasinin olduyunu dusunerek ezab cekmesinden sonradan etrafindaki tehsilli insanlarin komeyi ile bu fikirlerinden donmesinden behs olunur O dostlarinin desteyi ile atasinin yasadigina inanir ve onu gozleyir Atasi qayitdiqdan sonra onu mektebe gondermesini xahis edir Tamasa Azerbaycan Sovet dovru usaq edebiyyatinda yazilmis ilk ve vacib eserlerden biridir Eser o dovrde Azerbaycan teatr sehnesinde tez tez numayis olunur MezmunuEserdeki hadiseler Tanriqulunun evinde baslayir Tanriquludan basqa kendde hami seferden eve qayidir Tariqulunun heyat yoldasi Fatmanise bu veziyyetden narahat olur ve onunla geden dostlarindan yoldasini sorusur Dostlari onun basqa bir kolxoza islemeye getdiyini ve sabah qayidacagini soyleyirler Bu cavabdan memnun olmayan Fatmanise aglina pis seyler getirir Oglu Qedimdan colden sesi esidilen sagsaganin hansi terefde oldugunu sorusur Qedim sagsaganin quyrugunu onlarin evlerine teref donderdiyini soyleyir Fatmanise sagsaganin bu durusunu heyat yoldasinin olumune bir isare oldugunu dusunur ve derd cekmeye baslayir Qedim onunla birlikde atasinin olduyune inanir Fatmanisenin agladigini esiden qonsusu Gulperi gelir ve birlikde mollanin yanina getmeyi meslehet gorur Molla Zaman onlari evinde qarsilayir Quran acaraq dilinin altinda bir sey soylemeye baslayir ve Tanriqulunun cetin veziyyete dusduyunu bildirir Molla Zamanin sozlerinden sonra daha da sarsilmis Fatmanise evine qayidir Qonsu qadinlar Tanriqulunun olumu ile bagli muxtelif saiyeler uydurmaga baslayirlar Fatmanise qonsularin mesleheti ile falci Cahani evine cagirir Cahan noxudla fala baxir ve Tanriqulunun cetine dusduyunu soyleyir Bu veziyyetde Fatmanise aglamaqdan basqa bir care tapa bilmir ve her an heyat yoldasinin olum xeberini esiteceyini gozleyir Ikinci aktda hadiseler kend meydaninda baslayir Hami 1 Mayi Emek Gununu qeyd edir Ancaq atasinin olduyunu dusunen Qedim onlara qosulmur Komsomol onunla danisdiqdan sonra o da dostlarina qosularaq eylenmeye baslayir Bu vaxt Tanriqulu kende qayidir ve Qedim onu gorub cox sevinir Qedim atasiyla birlikde eve gedir ve Fatmanise heyat yoldasinin yasadigini gorub teeccublenir Tanriqulu gec gelmesinin sebebini aciqlayir ve arvadina xurafata inanmamagi tovsiye edir Fatmanise de bu gunden etibaren tehsil alacagini ved edir ObrazlarTanriqulu kendli Fatmanise onun arvadi Qedim oglu Qurban Fatmanisenin qohumu Komsomolcu pionerlerin rehberi Molla Zaman Arvadi Gulperi Serencam Gulendam Qizyeter Mahperi Hemseri Cahan qonsu qadinlar Kendliler pionerler calgicilar usaqlar Fatmanise suretiFatmanise kendde yasayan bir qadindir Tesilsiz ve cahil oldugu ucun xurafata inanir ve sagsaganin onun heyat yoldasinin olum xeberini getirdiyini dusunur Fatmanise tehsilli insanlari dinsiz ve mezhebsiz adlandiraraq bele deyir Sizde teqsir yoxdur teqsir size terbiye verib dinden mezhebden cixardanlardadir Camaatin uzu Allahdan donub Usaqlari da xarab edirler Fatmanisenin dusuncesinde agilli ve elmli insanlar sadece ruhanilerdir Ancaq heyat yoldasi sag salamat qayitdiqdan sonra sehv etdiyini basa dusur ve yoldasina bir daha cahillik etmeyeceyine soz verir Dil ve uslub ozellikleri Sagsagan usaqlar ucun yazilmis bir dram eseridir Eserde muellif usaq oxucularini nezere alaraq kohnelmis ve xarici sozlerden istifade etmemeye calismisir Ancaq eserde az da olsa rus skelimeleri istifade edilmisdir Bu da o dovrun sertlerine uygun olaraq edilmisdir ve bunlar her kes terefinden yas mehdudiyyeti olmadan basa dusule bilen gundelik heyatda istifadesine ustunluk verilen sozlerdir Bele sozlerin numuneleri Udarnik ispalkom malades Muellif eserde jarqon sozlerden istifade etmese de usaqlar ucun eser yazarken demek olar ki butun pyeslerinde rast gelinen qargislara yer verir Eserde qargislar esasen Fatmanise xarakterinin dilinde soylenilir Bu zamanin usaqlarini Allah qirsin Dilim agzim qurusun Zehrimar yesin Basima dasdussun Balalarin qirilsin Evin yixilsin menim evimi yixan Balam olsun Eserin daha maraq cekici olmasi ucun muellif ilk perdenin evvelinde Fatmanisenin dilinden bir mahni seslendirir Sen geden bir il oldu Viran baglar gul oldu Vede verdin gelmedin Bu ne yaman dil oldu Ebdurrehim bey Haqverdiyev bu eserde de atalar sozleri ve deyimlere yer vermisdir Onlara numune olaraq asagidakilari gostermek olar Deyirmanin novundan salsan donuzlugundan diri cixar Demirden bogazi olsun Basi elinde deyil Beynini yediler Yuyuren yixilmagina baxmaz Basini ekdiler Hemcinin baxBextsiz cavan Aga Mehemmed Sah Qacar pyes Yeyersen qaz etini gorersen lezzetini Agac kolgesinde pyes Kohne dudman Seyx Saban hekaye Vaveyla pyes Yoldas Koroglu hekaye Qadinlar bayrami pyes MarallarimIstinadlar Abdurrahim Bey Hakverdiyev Hayati Sanati ve Tiyatro Eserleri PDF 2020 06 03 tarixinde PDF Istifade tarixi 2020 06 18 EBDURREHIM BEY HAQVERDIYEV SECILMIS ESERLERI IKI CILDDE I CILD PDF 2022 05 04 tarixinde PDF Istifade tarixi 2020 06 18 Xarici kecidlerEBDURREHIM BEY HAQVERDIYEV SECILMIS ESERLERI IKI CILDDE I CILD