Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Saç və ya tük yaxud qıl — məməlilərin və onların əcdadlarının () qoruyucu örtüyünün tərkib hissəsi. Filogenetik olaraq dəri örtüklərinin epidermisinin törəməsidir. Heyvanlarda tükdən hazırlanmış sıx örtük xəz və ya yun adlanır. Saçlar statik elektrik toplamaq imkanına malikdir.
Quruluşu
Saçın xarici örtüyü bir-birinin üstünə yığılan keratin pulcuqlardan yaranıb. Saçların görünən hissəsi sterjen adlanır. Dərinin altında qalan saçın hissəsi isə saç kökü (və ya saç soğanağı) adlanır. Soğanaq adlanan tüklü torbayla əhatə olunmuşdur. Saç tipi follikulun formasından asılıdır: düz saçlar dəyirmi, azacıq qıvrım olan oval, buruq-buruq olan isə böyrəkvarı follikuldan artırlar.
Hər tük üç qatdan ibarətdir. Zahiri qatı və ya kutikula müdafiə funksiyasını yerinə yetirir və pulcuqlara bənzər nazik hüceyrələrlə yaranıb. onlar bir-birini örtən dam kirəmitə kimidilər. Kutikulanın pulcuqları səliqəylə bürünərək sıx dayananda saç ipək kimi zərif, yumşaq və parlaq olur. Amma əgər kutikulanın hüceyrələri fiziki və ya kimyəvi zədələnmişlərsə, saçlar parlaqlıqdan məhrum olurlar, kövrəkləşirlər və rahat dolaşırlar.
Kutikulanın altında korteks yerləşir, korteks uzadılmış ölü hüceyrələrdən ibarət.qabıq maddədi, onun hüceyrələri həmdə saça möhkəmlik və elastiklik verir. Korteksdə saçların təbii rəngini müəyyənləşdirən melanin piqmenti var. Hər bir tükün mərkəzində yumşaq keratin hüceyrələri və hava qovuqlarından ibarətdir beyin maddə var Bu təbəqənin təyinatı məlum deyil, ancaq ehtimal olunur ki, buradan korteksə və kutikulaya bəsləyici maddələr ötürülür. Xəstəlik zamanı saçların sürətli dəyişikliyini bununla izah etmək olar.
Saçların təbii parıltısı onların öz piyli yağından asıllıdı, o yağda özgə mikroorqanizmlərlə ilə mübarizədə kömək edən antiseptiklər var. Dəridə piy vəziləri yerləşir, onlar öz sekresiya məhsullarını tüklü follikullarına ifraz edirlər. Belə yağ tükün gövdəsini əla müdafiə edir, bundan başqa kutikulanın səthini hamarlayır, saçın rütubətini saxlamağa kömək edir və elastikliyini qoruyur. Kutikulanın səthi nə qədər hamar olarsa, bir o qədər saç parıltılı olur. Ona görə də buruq saçlara parıltı qazanmaq daha çətindir, nəinki düz olana.
Bəzi hallarda, məsələn hədindən artıq çox hormonal fəallığı zamanı piy vəzisi həddən çox maddə ifraz edir və beləcə saçlar yağlı olur. Həmin maddə çox az olanda isə saçlar quru olur.
Saçın böyümə dövrləri
Tükün canlı hissəsi in altında yerləşir. Onun altından böyüyən saç ölü toxumadan ibarətdir. Saçların böyüməsini üç mərhələyə ayırmaq olar. Birinci mərhələ aktiv böyümədi, ikinci — aralıq dövrüdü, bu mərhələdə saç daha böyümür, amma əmcəyin hüceyrələri fəaliyyət göstərir, sonuncu mərhələ — saçın böyüməsinin tam dayandırılması.
Saç inkişaf etdikdə onun epidermal rüşeymi, yəni saç dermanın dərinə kök salır və beləcə toxumaları birləşdirən tüklü örtük yaranır. Soğancığın hüceyrələri çoxalaraq saçın böyüməsini təmin edirlər, saçın sterjeni ölü və buynuz maddəsinə dönmüş hüceyrələrdən formalaşan üç qatdan ibarətdir: az və ya çox yumşaq mərkəzdən, möhkəm qabıq qatından və kutikuladan (kutikulanın hüceyrələri saçın səthində kirəmit kimi qoyulmuş iti pilləkənciklər yaradır)
Sonda köhnə saçlar yeni tükün böyüməsi təsiri altında tökülür və silsilə yenidən başlayır. Birinci mərhələ iki ildən dörd ilədək davam edir, ikinci mərhələ 15—20 gün, sonuncu isə 90 gündən 120 günə kimi. İstənilən anda saçın təxminən 93% böyümə dövrünün birinci fazasında olur, 1 % — ikinci fazada və 6 % — üçüncüdə. Başda olan saçlar bədən tükləri kimi hormonal təsirə reaksiya verir və genetik olaraq bir insanın həyatı ərzində böymə silsiləsini 24—25 dəfə təkrar etməyə proqramlaşdırılıb.
Saç növləri
Saçın üç əsas növü var: uzun, cod və yumşaq
Uzun
Əsasən yerləşdiyi yerlər:
- Başda (kəllə və üzdə).
- Qoltuqaltı nahiyəsi
- Qasıq nahiyəsi
Qeyri-bərabər yayılıb. Daha çox (90 000—150 000) kəllə nahiyəsində yayılıb (bir sm²-ə 200—460-dan çox olmamaq şərti ilə səpələnilər).
Cod
Kipriklər, qaşları əmələ gətirir, burun və qulaq boşluğunda yerləşir.
Kirpikcikli saçlar sayca nisbətən azdı. Qaşda orta hesabla 600, kirpiklərdə isə 400 tük olur.
Yumşaq
Bədəninin qalan hissəsində yer alırlar.
Bir sm² 9—22-dən çox olmamaq şərti ilə yayılırlar. Belə saçların həm miqdarına görə, həmdə saç follikularının yerləşmə dərinliyinə görə fərdi fərqləri var.
İstinadlar
- "hair biology – functions of the hair fiber and hair follicle" 2017-03-30 at the Wayback Machine. Keratin.com. Retrieved 18 February 2015
- "Gündəlik qulluq üçün şampunlar". 2022-01-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-12-17.
- Sherrow, Victoria (2006). Encyclopedia of Hair: A Cultural History. 88 Post Road West, Westport, CT: Greenwood Press. p. iv. ISBN .
- "Придатки кожи". 2011-10-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-06-14.
Həmçinin bax
Bu məqalə . |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sac ve ya tuk yaxud qil memelilerin ve onlarin ecdadlarinin qoruyucu ortuyunun terkib hissesi Filogenetik olaraq deri ortuklerinin epidermisinin toremesidir Heyvanlarda tukden hazirlanmis six ortuk xez ve ya yun adlanir Saclar statik elektrik toplamaq imkanina malikdir QurulusuSacin xarici ortuyu bir birinin ustune yigilan keratin pulcuqlardan yaranib Saclarin gorunen hissesi sterjen adlanir Derinin altinda qalan sacin hissesi ise sac koku ve ya sac soganagi adlanir Soganaq adlanan tuklu torbayla ehate olunmusdur Sac tipi follikulun formasindan asilidir duz saclar deyirmi azaciq qivrim olan oval buruq buruq olan ise boyrekvari follikuldan artirlar Uzun sacli qiz Her tuk uc qatdan ibaretdir Zahiri qati ve ya kutikula mudafie funksiyasini yerine yetirir ve pulcuqlara benzer nazik huceyrelerle yaranib onlar bir birini orten dam kiremite kimidiler Kutikulanin pulcuqlari seliqeyle burunerek six dayananda sac ipek kimi zerif yumsaq ve parlaq olur Amma eger kutikulanin huceyreleri fiziki ve ya kimyevi zedelenmislerse saclar parlaqliqdan mehrum olurlar kovreklesirler ve rahat dolasirlar Kutikulanin altinda korteks yerlesir korteks uzadilmis olu huceyrelerden ibaret qabiq maddedi onun huceyreleri hemde saca mohkemlik ve elastiklik verir Korteksde saclarin tebii rengini mueyyenlesdiren melanin piqmenti var Her bir tukun merkezinde yumsaq keratin huceyreleri ve hava qovuqlarindan ibaretdir beyin madde var Bu tebeqenin teyinati melum deyil ancaq ehtimal olunur ki buradan kortekse ve kutikulaya besleyici maddeler oturulur Xestelik zamani saclarin suretli deyisikliyini bununla izah etmek olar Saclarin tebii pariltisi onlarin oz piyli yagindan asillidi o yagda ozge mikroorqanizmlerle ile mubarizede komek eden antiseptikler var Deride piy vezileri yerlesir onlar oz sekresiya mehsullarini tuklu follikullarina ifraz edirler Bele yag tukun govdesini ela mudafie edir bundan basqa kutikulanin sethini hamarlayir sacin rutubetini saxlamaga komek edir ve elastikliyini qoruyur Kutikulanin sethi ne qeder hamar olarsa bir o qeder sac pariltili olur Ona gore de buruq saclara parilti qazanmaq daha cetindir neinki duz olana Bezi hallarda meselen hedinden artiq cox hormonal fealligi zamani piy vezisi hedden cox madde ifraz edir ve belece saclar yagli olur Hemin madde cox az olanda ise saclar quru olur Sacin boyume dovrleriSacin deride yerlesme strukturu Tukun canli hissesi in altinda yerlesir Onun altindan boyuyen sac olu toxumadan ibaretdir Saclarin boyumesini uc merheleye ayirmaq olar Birinci merhele aktiv boyumedi ikinci araliq dovrudu bu merhelede sac daha boyumur amma emceyin huceyreleri fealiyyet gosterir sonuncu merhele sacin boyumesinin tam dayandirilmasi Sac inkisaf etdikde onun epidermal ruseymi yeni sac dermanin derine kok salir ve belece toxumalari birlesdiren tuklu ortuk yaranir Sogancigin huceyreleri coxalaraq sacin boyumesini temin edirler sacin sterjeni olu ve buynuz maddesine donmus huceyrelerden formalasan uc qatdan ibaretdir az ve ya cox yumsaq merkezden mohkem qabiq qatindan ve kutikuladan kutikulanin huceyreleri sacin sethinde kiremit kimi qoyulmus iti pillekencikler yaradir Sonda kohne saclar yeni tukun boyumesi tesiri altinda tokulur ve silsile yeniden baslayir Birinci merhele iki ilden dord iledek davam edir ikinci merhele 15 20 gun sonuncu ise 90 gunden 120 gune kimi Istenilen anda sacin texminen 93 boyume dovrunun birinci fazasinda olur 1 ikinci fazada ve 6 ucuncude Basda olan saclar beden tukleri kimi hormonal tesire reaksiya verir ve genetik olaraq bir insanin heyati erzinde boyme silsilesini 24 25 defe tekrar etmeye proqramlasdirilib Sac novleriQadin ve kisi bedenlerinde sacin yerlesme zonalari Sacin uc esas novu var uzun cod ve yumsaq Uzun Esasen yerlesdiyi yerler Basda kelle ve uzde Qoltuqalti nahiyesi Qasiq nahiyesi Qeyri beraber yayilib Daha cox 90 000 150 000 kelle nahiyesinde yayilib bir sm e 200 460 dan cox olmamaq serti ile sepeleniler Cod Kiprikler qaslari emele getirir burun ve qulaq boslugunda yerlesir Kirpikcikli saclar sayca nisbeten azdi Qasda orta hesabla 600 kirpiklerde ise 400 tuk olur Yumsaq Bedeninin qalan hissesinde yer alirlar Bir sm 9 22 den cox olmamaq serti ile yayilirlar Bele saclarin hem miqdarina gore hemde sac follikularinin yerlesme derinliyine gore ferdi ferqleri var Istinadlar hair biology functions of the hair fiber and hair follicle 2017 03 30 at the Wayback Machine Keratin com Retrieved 18 February 2015 Gundelik qulluq ucun sampunlar 2022 01 23 tarixinde Istifade tarixi 2020 12 17 Sherrow Victoria 2006 Encyclopedia of Hair A Cultural History 88 Post Road West Westport CT Greenwood Press p iv ISBN 0 313 33145 6 Pridatki kozhi 2011 10 19 tarixinde Istifade tarixi 2017 06 14 Hemcinin baxSac ekimi TrixologiyaVikisitatda Sac ile elaqedar sitatlar var Vikianbarda Sac ile elaqeli mediafayllar var Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin