Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sanqan döyüşü — 1727-ci ilin payızında II Təhmasibə sadiq olan və Nadirin komandanlıq etdiyi Səfəvi qüvvələri ilə üsyançı Abdali əfqanları arasında cənubi Xorasanda baş vermiş döyüşdür. Bu döyüş yenidən canlanma ərəfəsində olan Səfəvi qüvvələri ilə əfqanlar arasında baş tutmuş ilk döyüşlərdən biridir. Döyüş texniki olaraq Səfəvi qüvvələrinin qələbəsi ilə sonlanmışdır.
| Sənqan döyüşü | |||
|---|---|---|---|
| Nadirin yürüşləri | |||
| Tarix | İyul-oktyabr 1727 | ||
| Yeri | Sənqan, şərqi Xorasan | ||
| Nəticəsi | Səfəvi imperiyasının qələbəsi | ||
| Ərazi dəyişikliyi | Səfəvi ordusu Khaf və Qainin təhlükəsizliyini təmin edir. | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
Arxa plan
İsfahan şəhəri I Şah Abbasın dövründən etibarən Səfəvi dövlətinin paytaxtı idi. 1722-ci ildə Mir Mahmud Hotakinin başçılıq etdiyi üsyançı əfqanlar Gülnabad döyüşündə Səfəviləri məğlub edərək paytaxt İsfahan şəhərini mühasirəyə aldılar. 8 aylıq mühasirədən sonra Səfəvi hökmdarı Şah Sultan Hüseyn meydana çıxan aclığa görə Mir Mahmud Hotakiyə təslim oldu. Hələ İsfahan mühasirədə olarkən şahzadələrdən biri şəhərdən qaçmağı bacarmış və kənardan əfqanlarla döyüşə bilmək üçün ordu toplanmasına başlamışdır. Gərgin vəziyyətdə toplanan orduya qatılanlardan biri də Xorasanda məskunlaşdırılmış Əfşarlardan biri olan Nadir və ya o zamankı adı ilə Təhmasibqulu xan idi. Yenidən canlanan Səfəvi ordusunun birləşdirməyə başladığı ilk coğrafiya isə Xorasan seçildi. Nadir əldə etdiyi uğurları davamlı etmək, Sənqan, Khaf və Behdadini təmin edə bilmək üçün daha cənuba yönəlmək fikrində idi. Sənqan və Behdadin üsyan etmiş Herat abdalilərinin bir qolu tərəfindən idarə edilirdi. Bu tayfa Səfəvilərə qarşı 11 il əvvəl üsyan qaldırmışdı. Buna əlavə olaraq, Qaində də təcili yatırılmalı olan yeni bir üsyan meydana çıxdı. Bu üsyana Malik Mahmud Sistani və onun qohumları (Mahmudun qardaşı Kəlbəli və onun oğlu Lütfəli) tərəfindən üsyana təşviq edilən Sistani tayfa başçılarından biri olan Hüseyn Sultan tərəfindən idarə edilirdi.
Döyüş
Ya 27 iyul, ya da 5 avqustda Nadir xan Məşhəddən 800 nəfərlik dəstə ilə Qainə doğru yola çıxdı. Nadir qısa bir müddət ərzində Hüseyn Sultanı tabe olmağa məcbur etməyi bacardı, lakin Kəlbəli və Lütfəli qaçaraq İsfahanda hakimiyyətdə olan Əşrəfə sığınmağa nail oldular. Nadir buradan Behdadin vasitəsiylə Esfedana doğru yola çıxdı. Behdadinə gedən yol çox çətin idi. Atrabadi bunu belə təsvir edir:
 | O quldurlar, şairin dediyi kimi, qarşısındakı hər şeyi yandırıb-yaxan alov kimi irəliləyən [Nadirin] ordusundan sürətlə qaçdılar. O, bir neçə gündən sonra Asiyada tez-tez rast gəlinən geniş səhralardan birinə gəldi; burada dəvəyə minmiş, əlində nizə tutmuş halda fasiləsiz olaraq əsgərlərinə rəhbərlik edir və bu yorucu yürüşlərin zəhmətini və təhlükəsini onlarla eyni şəkildə paylaşırdı. |  |
Bu zaman yayın ortası olduğuna görə su qıt şəkildə idi və toplar quma bataraq qalırdı. O zaman bu coğrafiyada yetəri qədər su infrastrukturu mövcud deyildi və yollar da toplaın daşınması üçün yaramırdı və ya sadəcə mövcud deyildi. Nadir bunlarla başa çıxmalı idi. Lakin o, adamlarının koordinasiyalı səyi nəticəsində topları qumdan çıxara bildi. Nadir sentyabrın 9-da Behdəddinə çatdı və ora hücum etdi. Tezliklə Sanqani əfqanları Nadirə təslim oldular. Lakin onların Nadirə təslim olması üçün o, şəhəri mühasirəyə almış və təslim olma yalnız bundan sonra mümkün olmuşdur.
Mühasirə zamanı Nader qalaya artilleriya atəşinə baxırdı. Lakin bir topçu təsadüfən yaxınlıqdakı topu vaxtından əvvəl işə saldı. Nəticədə qəlpə topçu və bir neçə digər müşahidəçini öldürdü. Möcüzəvi şəkildə top partlamadan geri çəkilən Nader heç bir zərər görmədi. 22 sentyabr, 30 sentyabr və ya 1 oktyabr tarixlərindən birində Sənqan Səfəvi hakimiyyətinə tabe oldu və əhalisi təslim olma məsələsində saxtakarlıq etdiyi üçün yağmaya məruz qaldı. Bu zaman məlum oldu ki, 7-8 minlik Abdali ordusu Sənqanı geri almaq üçün yola çıxmışdır. Bunu eşitdikdən sonra Nadir abdalilərlə üzləşmələri üçün Niyazabad kəndinə qüvvə göndərdi. 4 günlük döyüşlərdən sonra abdalilər Herata doğru geri çəkildilər. Nadir vəziyyətinin hələ də təhlükəli olduğuna görə geri çəkilən abdaliləri təqib etmədi və Məşhədə yola düşdü.
Nəticə
Yürüş özü-özlüyündə strateji olaraq heç bir qazanc saxlamadı. Nəticədə Nadir yenidən şimali Xorasana geri çəkildi. Məqsədi burada ordu topladıqdan sonra yenidən Herata doğru yürüşə çıxmaq idi.
Həmçinin bax
İstinadlar
- L. Lockhart. Nadir Shah. 1938. 28, 29.
- Michael Axworthy. Sword of Persia: Nader Shah, from Tribal Warrior to Conquering Tyrant. 2006. səh. 129.
- Nejatie, Sajjad. The Pearl of Pearls: The Abdālī-Durrānī Confederacy and Its Transformation under Aḥmad Shāh, Durr-i Durrān (Tezis) (ingilis). November 2017. 2022-02-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-06-29.
- Lockhart, Lawrence. The Fall of the Safavi Dynasty and the Afghan Occupation of Persia. : Cambridge University Press. 1958. 322–323.
- Mahdī Khān Astarābādī, active 1733-1759. The history of the life of Nader Shah, King of Persia. Extracted from an Eastern manuscript, which was translated into French by order of His Majesty the King of Denmark ... Wellcome Library. London : Printed by J. Richardson, for T. Cadell. 1773.
- Axworthy, Michael. The Sword of Persia: Nader Shah, from Tribal Warrior to Conquering Tyrant. . 2006. 77–78. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sanqan doyusu 1727 ci ilin payizinda II Tehmasibe sadiq olan ve Nadirin komandanliq etdiyi Sefevi quvveleri ile usyanci Abdali efqanlari arasinda cenubi Xorasanda bas vermis doyusdur Bu doyus yeniden canlanma erefesinde olan Sefevi quvveleri ile efqanlar arasinda bas tutmus ilk doyuslerden biridir Doyus texniki olaraq Sefevi quvvelerinin qelebesi ile sonlanmisdir Senqan doyusuNadirin yurusleriTarix Iyul oktyabr 1727Yeri Senqan serqi XorasanNeticesi Sefevi imperiyasinin qelebesiErazi deyisikliyi Sefevi ordusu Khaf ve Qainin tehlukesizliyini temin edir Munaqise terefleriSefevi imperiyasi Abdali efqanlari Senqanli usyancilarKomandan lar II Tehmasib Nadir xan Efsar Huseyn Sultan Sistani Malik Kelbeli Malik LutfeliTereflerin quvvesi800 7 8 minItkilerAz 500Arxa planIsfahan seheri I Sah Abbasin dovrunden etibaren Sefevi dovletinin paytaxti idi 1722 ci ilde Mir Mahmud Hotakinin basciliq etdiyi usyanci efqanlar Gulnabad doyusunde Sefevileri meglub ederek paytaxt Isfahan seherini muhasireye aldilar 8 ayliq muhasireden sonra Sefevi hokmdari Sah Sultan Huseyn meydana cixan acliga gore Mir Mahmud Hotakiye teslim oldu Hele Isfahan muhasirede olarken sahzadelerden biri seherden qacmagi bacarmis ve kenardan efqanlarla doyuse bilmek ucun ordu toplanmasina baslamisdir Gergin veziyyetde toplanan orduya qatilanlardan biri de Xorasanda meskunlasdirilmis Efsarlardan biri olan Nadir ve ya o zamanki adi ile Tehmasibqulu xan idi Yeniden canlanan Sefevi ordusunun birlesdirmeye basladigi ilk cografiya ise Xorasan secildi Nadir elde etdiyi ugurlari davamli etmek Senqan Khaf ve Behdadini temin ede bilmek ucun daha cenuba yonelmek fikrinde idi Senqan ve Behdadin usyan etmis Herat abdalilerinin bir qolu terefinden idare edilirdi Bu tayfa Sefevilere qarsi 11 il evvel usyan qaldirmisdi Buna elave olaraq Qainde de tecili yatirilmali olan yeni bir usyan meydana cixdi Bu usyana Malik Mahmud Sistani ve onun qohumlari Mahmudun qardasi Kelbeli ve onun oglu Lutfeli terefinden usyana tesviq edilen Sistani tayfa bascilarindan biri olan Huseyn Sultan terefinden idare edilirdi DoyusYa 27 iyul ya da 5 avqustda Nadir xan Meshedden 800 neferlik deste ile Qaine dogru yola cixdi Nadir qisa bir muddet erzinde Huseyn Sultani tabe olmaga mecbur etmeyi bacardi lakin Kelbeli ve Lutfeli qacaraq Isfahanda hakimiyyetde olan Esrefe siginmaga nail oldular Nadir buradan Behdadin vasitesiyle Esfedana dogru yola cixdi Behdadine geden yol cox cetin idi Atrabadi bunu bele tesvir edir O quldurlar sairin dediyi kimi qarsisindaki her seyi yandirib yaxan alov kimi irelileyen Nadirin ordusundan suretle qacdilar O bir nece gunden sonra Asiyada tez tez rast gelinen genis sehralardan birine geldi burada deveye minmis elinde nize tutmus halda fasilesiz olaraq esgerlerine rehberlik edir ve bu yorucu yuruslerin zehmetini ve tehlukesini onlarla eyni sekilde paylasirdi Bu zaman yayin ortasi olduguna gore su qit sekilde idi ve toplar quma bataraq qalirdi O zaman bu cografiyada yeteri qeder su infrastrukturu movcud deyildi ve yollar da toplain dasinmasi ucun yaramirdi ve ya sadece movcud deyildi Nadir bunlarla basa cixmali idi Lakin o adamlarinin koordinasiyali seyi neticesinde toplari qumdan cixara bildi Nadir sentyabrin 9 da Behdeddine catdi ve ora hucum etdi Tezlikle Sanqani efqanlari Nadire teslim oldular Lakin onlarin Nadire teslim olmasi ucun o seheri muhasireye almis ve teslim olma yalniz bundan sonra mumkun olmusdur Muhasire zamani Nader qalaya artilleriya atesine baxirdi Lakin bir topcu tesadufen yaxinliqdaki topu vaxtindan evvel ise saldi Neticede qelpe topcu ve bir nece diger musahidecini oldurdu Mocuzevi sekilde top partlamadan geri cekilen Nader hec bir zerer gormedi 22 sentyabr 30 sentyabr ve ya 1 oktyabr tarixlerinden birinde Senqan Sefevi hakimiyyetine tabe oldu ve ehalisi teslim olma meselesinde saxtakarliq etdiyi ucun yagmaya meruz qaldi Bu zaman melum oldu ki 7 8 minlik Abdali ordusu Senqani geri almaq ucun yola cixmisdir Bunu esitdikden sonra Nadir abdalilerle uzlesmeleri ucun Niyazabad kendine quvve gonderdi 4 gunluk doyuslerden sonra abdaliler Herata dogru geri cekildiler Nadir veziyyetinin hele de tehlukeli olduguna gore geri cekilen abdalileri teqib etmedi ve Meshede yola dusdu NeticeYurus ozu ozluyunde strateji olaraq hec bir qazanc saxlamadi Neticede Nadir yeniden simali Xorasana geri cekildi Meqsedi burada ordu topladiqdan sonra yeniden Herata dogru yuruse cixmaq idi Hemcinin baxNadirin yurusleriIstinadlarL Lockhart Nadir Shah 1938 28 29 Michael Axworthy Sword of Persia Nader Shah from Tribal Warrior to Conquering Tyrant 2006 seh 129 Nejatie Sajjad The Pearl of Pearls The Abdali Durrani Confederacy and Its Transformation under Aḥmad Shah Durr i Durran Tezis ingilis November 2017 2022 02 04 tarixinde Istifade tarixi 2022 06 29 Lockhart Lawrence The Fall of the Safavi Dynasty and the Afghan Occupation of Persia Cambridge University Press 1958 322 323 Mahdi Khan Astarabadi active 1733 1759 The history of the life of Nader Shah King of Persia Extracted from an Eastern manuscript which was translated into French by order of His Majesty the King of Denmark Wellcome Library London Printed by J Richardson for T Cadell 1773 Axworthy Michael The Sword of Persia Nader Shah from Tribal Warrior to Conquering Tyrant 2006 77 78 ISBN 1 85043 706 8