Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Samət Qürbət oğlu Əlizadə (14 mart 1938 – 31 may 2002) — dilçi alim, filologiya elmləri doktoru, əməkdar elm xadimi, pedaqoq.
| Samət Əlizadə | |
|---|---|
 Samət Qürbət oğlu Əlizadə | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Xızı |
| Vəfat tarixi | (64 yaşında) |
| Vətəndaşlığı |  Azərbaycan |
Həyatı
Samət Qürbət oğlu Əlizadə 1938-ci il mart ayının 14-də Xızı-Bərmək mahalının baş kəndi olan Xızıda anadan olmuşdur. O, orta təhsilini Siyəzən rayonunda almış, 1960-cı ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsini bitirmişdir. Samət Əlizadə 1966-cı ildə elmlər namizədi, 1992-ci ildə isə “XVI əsr Azərbaycan ədəbi dili” mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə etmişdir. O, azəri-türk dilçiliyinin çox sahələri üzrə görkəmli nailiyyətlər əldə etmiş alimdir. Samət Əlizadə bir çox beynəlxalq elmi yığıncaqların fəal iştirakçısı olmuş, Azərbaycan türk dilinin təbliğində böyük əmək sərf etmiş dilçi alimdir. O, 1965-ci ildə öz taleyini müəllimlik kimi çətin və şərəfli vəzifəyə bağlamış, Azərbaycan Dövlət Universitetində dərs demişdir. Onun hazırladığı tələbələr arasında onlarla tanınmış dilçi-türkoloq vardır. Bir dilçi alim kimi, Samət Əlizadəni daha çox dilimizin tarixi maraqlandırmışdır. Tədqiqat obyekti kimi XVI yüzilliyi seçmişdir. “Şühədanamə”nin dilindən başlamış, bütün XVI əsrin dil səviyyəsini öyrənmişdir. Ümumən,dünya sivilizasiyasında olduğu kimi, Azərbaycan mədəniyyəti tarixində də XVI yüzillik əsrlər silsiləsində yüksək zirvədir. Bütövlükdə bu əsrin dili, ədəbiyyatı, tarixi, incəsənəti daha çox maraq doğurmuşdur. Onun XVI əsrin ədəbi dilinə həsr etdiyi üç hissə, 8 fəsil, giriş, nəticə və kitabiyyatdan ibarət olan “XVI əsr Azərbaycan ədəbi dili” əsəri maraqla oxunur. S.Əlizadənin tədqiqatçı kimi xoşbəxtliyi həm də onda idi ki, o, ərəb əlifbasına, bu əlifba ilə yazılmış əsərlərin imla qaydalarına gözəl bələd olmuşdur. Ədəbi yaradıcılığa XX əsrin 60-cı illərdən başlamışdır. Dövri mətbuatda vaxtaşırı elmi və ədəbi-tənqidi məqalələrlə çıxış etmiş, bədii dil və üslub məsələlərinə xüsusi diqqət yetirmişdir. Türkiyənin Kayseri şəhərində keçirilən I Millətlərarası Böyük Azərbaycan konqresinin iştirakçısı olmuşdur. O, 10 kitab, 200-ə qədər elmi məqalənin müəllifidir. Samət Qürbət oğlu Əlizadə 2002-ci il may ayının 31-də vəfat etmişdir.
Türkoloq alimin şəxsiyyəti
S.Əlizadənin, demək olar ki, bütün elmi yazılarında müqayisəli analiz xüsusi yertutur. Lakin pedaqoq-alimin fərqli fərdiliyi bunda deyil, ondadır ki, müəllif bir yaradıcı şəxsiyyəti digərinə, bir ədəbi mühiti başqa bir ədəbi mühitə qarşı qoymur, zəiflik uğurlu cəhətin önə çəkilməsi fonunda gözdən salınmır, dilin evolyusiyası sosial-siyasi mühit, xalqın durumu, mədəni səviyyəsi və başqa vacib elementlərlə dəstəklənir və beləliklə də, bütövlükdə "Azərbaycan dili" adlı elm yeni nəzəri fikirlə zənginləşir. Bu baxımdan təsadüfi deyil ki, Samət müəllim bir çox məqalə və mühazirələrində yeri düşdükcə orta əsrlər Azərbaycan dövlət dilinin, Azərbaycan diplomatiya dilinin, dəftərxana dilinin yaranmasına və inkişafına böyük diqqət yetirmişdir. S.Əlizadənin sanballı tədqiqatçı-alim kimi elmi ictimaiyyət tərəfindən xoş qarşılanan xarakter xüsusiyyətlərindən biri də onun yazılarında akademik elmi üslubun deyil, elmi-publisistik təhkiyə ilə izah-isbat etmək formasının əsaslığıdır. O, bu üslub formatı daxilində özünü çox sərbəst hiss edir, məhz bu səbəbdən də tələbələri onun mühazirələrindən yayınmır, həmsöhbətləri isə onunla elmi ünsiyyətdə olmaqdan zövq alırdılar. Çünki onun əsas tədqiqat obyekti nisbətən qədim və orta əsrlər dövrünün dil-ədəbiyyat materialları olsa da, köhnə dövr onun qələminin gücü ilə çox müasir və anlaşıqlı dildə danışır. S.Əlizadə bir il, bir ədib, bir kitab və s. "bir"lər üzərində tədqiqat aparan alim deyil. Onun tədqiqat obyekti yüzillik, qədim əlyazmalar, yaxud mətinlər keçmiş böyük dövrdür. O, asan, "hazır" mövzular üzərində elmi karyera quran alim-pedaqoq da olmamışdır. Professor S.Əlizadə geniş düşünməyi bacarırdı. Tipik bir misal: "...ədəbi dilimizin (yazılı şeir qolunun) inkişaf tarixindəki mövqeyinə və roluna görə Xətai Nəsimi ilə Füzuli arasında körpüdürsə, Qövsi Füzulini Vaqifə birləşdirir". Fikir verin, o, bircə cümlə daxilində ədəbi-mədəni tariximizin 452 illik (İ.Nəsimi-1369-cu il; M.P.Vaqif-1717-ci il) dövrünün necə də usta filoloji təhlilini verə bilmişdir. S.Əlizadə çox zəhmətkeş alim olmuşdur. XV-XVI əsrlərdə üzü köçürülən və ilk dəfə S.Əlizadənin sayəsində elmə məlum olan "Oğuznamə"nin, "Kitabi-Dədə Qorqud"un bir kitabda iki variantının-orijinala tam uyğun və müasirləşdirilmiş variantlarının (tərtib, transkripsiya, sadələşdirilmiş variant və müqəddimə F.Zeynalovla birgə, nüsxə fərqləri və şərhlərin müəllifi kimi tək) nəşri göstərir ki, adı çəkilən tədqiqatlardan hətta istənilən biri onun yaxşı alim olmasını sübut edərdi. Bir sözlə, nə qədər ki, türkologiya elmi var, filologiya elmləri doktoru, əməkdar elm xadimi Samət Qürbət oğlu Əlizadə elmi-pedaqoji yaradıcılığı var olacaqdır.
İstinadlar
- Xəyal S. Samət Əlizadə - 70/Sona Xəyal; red. A.Musayeva. Bakı: MBM-R, 2008, 80 s.
- Cabbarlı E. Görkəmli türkoloq alim. Respublika qəzeti, 2008-ci il, 24 dekabr, səh. 6
Mənbə
- Xəyal S. Samət Əlizadə - 70/Sona Xəyal; red. A.Musayeva. Bakı: MBM-R, 2008, 80 s.
- Yeni Azərbaycan yazısı: dərs vəsaiti /S.Əlizadə. Bakı: Bakı Universiteti, 1993,158 s.
- Kitabi Dədə Qorqud: elmi-tənqidi mətn /S.Əlizadə. Bakı: Yazıçı, 1988, 265 s.
- Cabbarlı E. Görkəmli türkoloq alim. Respublika qəzeti, 2008-ci il, 24 dekabr, səh. 6
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Samet Qurbet oglu Elizade 14 mart 1938 31 may 2002 dilci alim filologiya elmleri doktoru emekdar elm xadimi pedaqoq Samet ElizadeSamet Qurbet oglu ElizadeDogum tarixi 14 mart 1938Dogum yeri XiziVefat tarixi 31 may 2002 64 yasinda Vetendasligi AzerbaycanHeyatiSamet Qurbet oglu Elizade 1938 ci il mart ayinin 14 de Xizi Bermek mahalinin bas kendi olan Xizida anadan olmusdur O orta tehsilini Siyezen rayonunda almis 1960 ci ilde Azerbaycan Dovlet Universitetinin filologiya fakultesini bitirmisdir Samet Elizade 1966 ci ilde elmler namizedi 1992 ci ilde ise XVI esr Azerbaycan edebi dili movzusunda doktorluq dissertasiyasi mudafie etmisdir O azeri turk dilciliyinin cox saheleri uzre gorkemli nailiyyetler elde etmis alimdir Samet Elizade bir cox beynelxalq elmi yigincaqlarin feal istirakcisi olmus Azerbaycan turk dilinin tebliginde boyuk emek serf etmis dilci alimdir O 1965 ci ilde oz taleyini muellimlik kimi cetin ve serefli vezifeye baglamis Azerbaycan Dovlet Universitetinde ders demisdir Onun hazirladigi telebeler arasinda onlarla taninmis dilci turkoloq vardir Bir dilci alim kimi Samet Elizadeni daha cox dilimizin tarixi maraqlandirmisdir Tedqiqat obyekti kimi XVI yuzilliyi secmisdir Suhedaname nin dilinden baslamis butun XVI esrin dil seviyyesini oyrenmisdir Umumen dunya sivilizasiyasinda oldugu kimi Azerbaycan medeniyyeti tarixinde de XVI yuzillik esrler silsilesinde yuksek zirvedir Butovlukde bu esrin dili edebiyyati tarixi inceseneti daha cox maraq dogurmusdur Onun XVI esrin edebi diline hesr etdiyi uc hisse 8 fesil giris netice ve kitabiyyatdan ibaret olan XVI esr Azerbaycan edebi dili eseri maraqla oxunur S Elizadenin tedqiqatci kimi xosbextliyi hem de onda idi ki o ereb elifbasina bu elifba ile yazilmis eserlerin imla qaydalarina gozel beled olmusdur Edebi yaradiciliga XX esrin 60 ci illerden baslamisdir Dovri metbuatda vaxtasiri elmi ve edebi tenqidi meqalelerle cixis etmis bedii dil ve uslub meselelerine xususi diqqet yetirmisdir Turkiyenin Kayseri seherinde kecirilen I Milletlerarasi Boyuk Azerbaycan konqresinin istirakcisi olmusdur O 10 kitab 200 e qeder elmi meqalenin muellifidir Samet Qurbet oglu Elizade 2002 ci il may ayinin 31 de vefat etmisdir Turkoloq alimin sexsiyyetiS Elizadenin demek olar ki butun elmi yazilarinda muqayiseli analiz xususi yertutur Lakin pedaqoq alimin ferqli ferdiliyi bunda deyil ondadir ki muellif bir yaradici sexsiyyeti digerine bir edebi muhiti basqa bir edebi muhite qarsi qoymur zeiflik ugurlu cehetin one cekilmesi fonunda gozden salinmir dilin evolyusiyasi sosial siyasi muhit xalqin durumu medeni seviyyesi ve basqa vacib elementlerle desteklenir ve belelikle de butovlukde Azerbaycan dili adli elm yeni nezeri fikirle zenginlesir Bu baximdan tesadufi deyil ki Samet muellim bir cox meqale ve muhazirelerinde yeri dusdukce orta esrler Azerbaycan dovlet dilinin Azerbaycan diplomatiya dilinin defterxana dilinin yaranmasina ve inkisafina boyuk diqqet yetirmisdir S Elizadenin sanballi tedqiqatci alim kimi elmi ictimaiyyet terefinden xos qarsilanan xarakter xususiyyetlerinden biri de onun yazilarinda akademik elmi uslubun deyil elmi publisistik tehkiye ile izah isbat etmek formasinin esasligidir O bu uslub formati daxilinde ozunu cox serbest hiss edir mehz bu sebebden de telebeleri onun muhazirelerinden yayinmir hemsohbetleri ise onunla elmi unsiyyetde olmaqdan zovq alirdilar Cunki onun esas tedqiqat obyekti nisbeten qedim ve orta esrler dovrunun dil edebiyyat materiallari olsa da kohne dovr onun qeleminin gucu ile cox muasir ve anlasiqli dilde danisir S Elizade bir il bir edib bir kitab ve s bir ler uzerinde tedqiqat aparan alim deyil Onun tedqiqat obyekti yuzillik qedim elyazmalar yaxud metinler kecmis boyuk dovrdur O asan hazir movzular uzerinde elmi karyera quran alim pedaqoq da olmamisdir Professor S Elizade genis dusunmeyi bacarirdi Tipik bir misal edebi dilimizin yazili seir qolunun inkisaf tarixindeki movqeyine ve roluna gore Xetai Nesimi ile Fuzuli arasinda korpudurse Qovsi Fuzulini Vaqife birlesdirir Fikir verin o birce cumle daxilinde edebi medeni tariximizin 452 illik I Nesimi 1369 cu il M P Vaqif 1717 ci il dovrunun nece de usta filoloji tehlilini vere bilmisdir S Elizade cox zehmetkes alim olmusdur XV XVI esrlerde uzu kocurulen ve ilk defe S Elizadenin sayesinde elme melum olan Oguzname nin Kitabi Dede Qorqud un bir kitabda iki variantinin orijinala tam uygun ve muasirlesdirilmis variantlarinin tertib transkripsiya sadelesdirilmis variant ve muqeddime F Zeynalovla birge nusxe ferqleri ve serhlerin muellifi kimi tek nesri gosterir ki adi cekilen tedqiqatlardan hetta istenilen biri onun yaxsi alim olmasini subut ederdi Bir sozle ne qeder ki turkologiya elmi var filologiya elmleri doktoru emekdar elm xadimi Samet Qurbet oglu Elizade elmi pedaqoji yaradiciligi var olacaqdir IstinadlarXeyal S Samet Elizade 70 Sona Xeyal red A Musayeva Baki MBM R 2008 80 s Cabbarli E Gorkemli turkoloq alim Respublika qezeti 2008 ci il 24 dekabr seh 6MenbeXeyal S Samet Elizade 70 Sona Xeyal red A Musayeva Baki MBM R 2008 80 s Yeni Azerbaycan yazisi ders vesaiti S Elizade Baki Baki Universiteti 1993 158 s Kitabi Dede Qorqud elmi tenqidi metn S Elizade Baki Yazici 1988 265 s Cabbarli E Gorkemli turkoloq alim Respublika qezeti 2008 ci il 24 dekabr seh 6