Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| Samuel Riçardson | |
|---|---|
| ing. Samuel Richardson | |
 | |
| Doğum tarixi | 19 avqust 1689 və ya 19 avqust 1687 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 4 iyul 1761[…] |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | yazıçı, roman yazıçısı |
| Əsərlərinin dili | ingilis dili |
| Janr | Sentimentalizm |
 Samuel Riçardson Vikimənbədə | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı haqda
İngilis roman yazıçılığının bünövrəsini təşkil edən qələm sahiblərindən olan Samuel Riçardson, 19 Avqust 1689-cu ildə anadan olmuşdur. Doqquz uşaqlı bir aildə həyata göz açmış yazıçının anası evdar qadın, atası isə bacarıqlı bir dülgər idi. O, kasıb bir uşaqlıq keçirdiyi üçün təhsildə irəli gedə bilməmiş, sadəcə qısa bir müddət Qrammatika üzrə təhsil almışdır. Riçardson, onu rahib kimi görmək istəyən atasının arzusundan fərqli olaraq, əlverişsiz təhsilindən dolayı bu sənətə yiyələnə bilməmiş və öz istəyi yöndə irəliləyərək kiçik yaşlarından John Wildenin mətbəəsində köməkçi işçi olaraq fəaliyyətə başlamışdır. On yaşlarından etibarən bu mətbəədə işləyən yazıçı, 17 yaşına çatdıqda isə şəxsi mətbəəsini qurmağı bacarmışdır. Məktub yazmaqda xüsusi bir istedada sahib olan Riçardson, həmçinin olduqca gözəl bir yazı xəttinə sahib idi. Odur ki, yaxınlarına məktub yazmaq istəyən əksər insanlar məhz ona müraciət edərdi. O, 1721-ci ildə müdürünün qızı Martha Wilde ilə ailə həyatı qurmuşdur. On il müddətində davam edən bu izdivaçdan dünyaya gələn övladlarını ardıcıl olaraq itirən yazıçının, 1731-ci ildə isə xanımı vəfat etmişdir. Daha sonra həyatını Elizabeth adlı başqa bir xanımla birləşdirən Riçardson, bir neçə qız övladı sahibi olmuşdur. 4 İyul 1761-ci ildə, 71 yaşında vəfat edən yazıçı, ilk xanımı Marthanın yanında dəfn edilmişdir.
Yaradıcılığı haqda
Samuel Riçardsona böyük şöhrət qazandıran əsas amil qələmə aldığı romanları olsa da, o əslində öz dövrünün bacarıqlı bir mətbəəçisi olaraq fəaliyyət göstərmişdir. Həyatının bir hissəsini yazıçılığa ayırmış Riçardson, mətbəəçiliyə isə bütöv bir ömrünü həsr etmişdir. Bir çox romanlar, tarixi mətinlər, dövrün siyasi rəhbərlərinin əmrlərini ehtiva edən yazılar, müxtəlif qəzetlər vs. illərlə onun mətbəəsində cap olunmuşdur. Görkəmli ədib, öz yaradıcılığında romanlarla yanaşı, həm də, şəxsi düşüncələrini əks etdirdiyi sərbəst xarakterli yazılar da qələmə almışdır. "Əxlaqi Düşüncələr", "İnsan Həyatı Üzrə Fikirlər", "Şagirtlik İlləri Təəssüratları" vs. bu yazılardan bəziləridir. Onu, 18-ci əsrin ən tanınmış şəxsiyyətləri sırasına salan isə qələmə aldığı 3 ədəd iri həcmli romanları olmuşdur. Öz yaradıcılığında daha çox nəsihət xarakterli məzmunlara yer verən Riçardson, bacarıqlı bir məktub yazıçısı olduğu üçün romanlarını da məktublar şəklində qələmə almışdır. O, ilk əsəri olan "Pamela"nı 51 yaşında olarkən yazmışdır. 1740-1741-ci illərdə nəşr edilən əsər iki cild olaraq qələmə alınmışdır. Uzun adıyla "Pamela: Fəzilətin mükafatlandırılması" olan romanda, aşağı təbəqədən gözəl bir qız olan 15 yaşlı Pamelanın, varlıqlı Mr. B'nin evində xidmətçi olaraq çalışarkən məruz qaldığı təzyiqlər və buna baxmayaraq namusunu qorumasının hekayəsi ələ alınır. İngilis ədəbiyyatının ilk romanlarından olan əsərdə, müəllif, ideal qadın obrazını yaratmağa çalışmışdır. Əsər, işıq üzü gördüyü andan etibarən sevilmiş və böyük nəaliyyətə səbəb olmuşdur. Daşıdığı nəsihətvari xarakteri səbəbilə, dindar firqənin də təqdirini qazanan romanın, din xadimləri tərəfindən, hətta kilisədə möizə kimi oxunması da tövsiyə edilmişdir. Əsərin şöhrəti sadəcə öz ölkəsiylə məhdud qalmamış, nəşr edildiyindən qısa bir müddət sonra Fransız, İtalyan, Alman vs. dillərinə də tərcümə edilmiş, həmçinin teatrlarda da səhnələşdirilmişdir. Riçardsonun bütün əsərlərində daim diqqət çəkilən bir məsələ də məhz ictimai tarazsızlıq problemidir. Pamela romanında da, yuxarı zadəgan, aşağı işçi təbəqəsi kimi mövzular dilə gətirilərək sosyal sinifləşmə tənqid olunur. Yazıçının ikinci əsəri isə, Pameladan 6 il sonra qələmə alınmış "Klarissa" romanıdır. "Klarissa: Gənc bir xanımın tarixcəsi" adlanan əsər, mövzu və tərz baxımından Pamela ilə bir bənzərlik daşıyır. Obrazların məktubları üzərindən nəql edilən əsərdə, gənc bir qız olan Klarissanın çətinlikləri ələ alınır. O dövrün görüşlərinə görə qız övladları ailənin malı olaraq hesab edilir və öz taleləri üzərində hər hansı bir söz haqqına sahib olmurdular. Lakin, əsərdəki Klarissa obrazı, onu sevmədiyi bir adamla zorla evləndirmək istəyən ailəsinə baş qaldırır və sonuna qədər bu zorakılıqla mübarizə aparır. Odur ki, əsər, öz haqqını müdafiə edən ilk qadın obrazının yaradıldığı roman olma xüsusiyyətini daşıyır.1747-1751-ci illər ərzində qələmə alınıb, işıq üzü görən bu iri həcmli roman, müəllifin ilk əsərindən daha böyük bir nəaliyyətə səbəb olmuşdur. Riçardsonun 3 romanı arasında şah əsəri sayılan bu əsər, həm öz dövrünün, həm də özündən sonraki dövrün ədiblərinin təqdirini almağı bacarmışdır. Əbəbiyyatın köklü çinarlarından olan Onore de Balzak, Alfred de Müsse, Jorj Sand, vs. bunlardan bəziləridir. Məşhur fransız fəlsəfəçi Jan Jak Russo Klarissa romanı haqqında: "Heç kim o dəyərdə bir əsər qələmə almamışdır." demişdir. Həmçinin digər bir yazıçı və filosof Deni Didro, Riçardsona tərif yazısında, onu Homer və Evripid kimi fəlsəfə dahiləriylə eyni səviyyədə tutmuşdur. Bunların arasında ən diqqqət çəkəni isə, Riçardsonun ədəbi rəqibi olan Henri Fildinqdir. Belə ki, Riçardsonun ilk əsəri olan Pamelanı bəyənməməklə yanaşı, həm də böyük tənqid atəşinə tutan Fildinq, məhz Klarissa romanını olduqca bəyənmiş və təqdir etmişdir. Samuel Riçardsonun son romanı isə "Sir Charles Grandisonun Tarixçəsi" adlanır. 1753-cü ildə yazılmağa başlanan əsər, müəllifin digər romanları kimi məktublar şəklində qələmə alınmışdır. Digər iki romanında örnək qadın obrazını yaratmağı məqsəd bilən yazıçı, bu son romanında isə nümunəvi kişi obrazını ərsəyə gətirməyə çalışmışdır. Pamela və Klarissadaki mənfi kişi obrazlarından fərqli olaraq, bu romanın əsas qəhrəmanı olan Charles Grandison olduqca müsbət bir xarakterə sahibdir. Əsər, Harriet Byron adlı xanımla, Charlesin məhəbbət hekayəsi üzərində qurulub. Roman, bəzi ədəbi tənqitçilər tərəfindən həddindən artıq uzun sayılsa da, yazıçının öz yazı üsuluna görə olduqca məqsədəuyğundur. İstər mətbəəçilik, istərsə də yazıçılıq olsun, hər iki sahədə də ədəbiyyata dəyərli töhfələr vermiş Samuel Riçardson, bu sahədə özünə köklü bir yer eldə etməyi bacarmışdır.
İstinadlar
- Samuel Richardson // Babelio (fr.). 2007.
- Samuel Richardson // Artists of the World Online, Allgemeines Künstlerlexikon Online, AKL Online (alm.). / Hrsg.: A. Beyer, B. Savoy B: K. G. Saur Verlag, Verlag Walter de Gruyter, 2009. ISSN 2750-6088 doi:10.1515/AKL
- The Fine Art Archive. 2003.
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Samuel Richardson // Nationalencyklopedin (швед.). 1999.
Bu məqalə . |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Samuel Ricardsoning Samuel RichardsonDogum tarixi 19 avqust 1689 1689 08 19 ve ya 19 avqust 1687 1687 08 19 Dogum yeri Derbisir d IngiltereVefat tarixi 4 iyul 1761 1761 07 04 Vefat yeri London Ingiltere Boyuk Britaniya kralligiFealiyyeti yazici roman yazicisiEserlerinin dili ingilis diliJanr SentimentalizmSamuel Ricardson Vikimenbede Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati haqdaIngilis roman yaziciliginin bunovresini teskil eden qelem sahiblerinden olan Samuel Ricardson 19 Avqust 1689 cu ilde anadan olmusdur Doqquz usaqli bir ailde heyata goz acmis yazicinin anasi evdar qadin atasi ise bacariqli bir dulger idi O kasib bir usaqliq kecirdiyi ucun tehsilde ireli gede bilmemis sadece qisa bir muddet Qrammatika uzre tehsil almisdir Ricardson onu rahib kimi gormek isteyen atasinin arzusundan ferqli olaraq elverissiz tehsilinden dolayi bu senete yiyelene bilmemis ve oz isteyi yonde irelileyerek kicik yaslarindan John Wildenin metbeesinde komekci isci olaraq fealiyyete baslamisdir On yaslarindan etibaren bu metbeede isleyen yazici 17 yasina catdiqda ise sexsi metbeesini qurmagi bacarmisdir Mektub yazmaqda xususi bir istedada sahib olan Ricardson hemcinin olduqca gozel bir yazi xettine sahib idi Odur ki yaxinlarina mektub yazmaq isteyen ekser insanlar mehz ona muraciet ederdi O 1721 ci ilde mudurunun qizi Martha Wilde ile aile heyati qurmusdur On il muddetinde davam eden bu izdivacdan dunyaya gelen ovladlarini ardicil olaraq itiren yazicinin 1731 ci ilde ise xanimi vefat etmisdir Daha sonra heyatini Elizabeth adli basqa bir xanimla birlesdiren Ricardson bir nece qiz ovladi sahibi olmusdur 4 Iyul 1761 ci ilde 71 yasinda vefat eden yazici ilk xanimi Marthanin yaninda defn edilmisdir Yaradiciligi haqdaSamuel Ricardsona boyuk sohret qazandiran esas amil qeleme aldigi romanlari olsa da o eslinde oz dovrunun bacariqli bir metbeecisi olaraq fealiyyet gostermisdir Heyatinin bir hissesini yaziciliga ayirmis Ricardson metbeeciliye ise butov bir omrunu hesr etmisdir Bir cox romanlar tarixi metinler dovrun siyasi rehberlerinin emrlerini ehtiva eden yazilar muxtelif qezetler vs illerle onun metbeesinde cap olunmusdur Gorkemli edib oz yaradiciliginda romanlarla yanasi hem de sexsi dusuncelerini eks etdirdiyi serbest xarakterli yazilar da qeleme almisdir Exlaqi Dusunceler Insan Heyati Uzre Fikirler Sagirtlik Illeri Teessuratlari vs bu yazilardan bezileridir Onu 18 ci esrin en taninmis sexsiyyetleri sirasina salan ise qeleme aldigi 3 eded iri hecmli romanlari olmusdur Oz yaradiciliginda daha cox nesihet xarakterli mezmunlara yer veren Ricardson bacariqli bir mektub yazicisi oldugu ucun romanlarini da mektublar seklinde qeleme almisdir O ilk eseri olan Pamela ni 51 yasinda olarken yazmisdir 1740 1741 ci illerde nesr edilen eser iki cild olaraq qeleme alinmisdir Uzun adiyla Pamela Feziletin mukafatlandirilmasi olan romanda asagi tebeqeden gozel bir qiz olan 15 yasli Pamelanin varliqli Mr B nin evinde xidmetci olaraq calisarken meruz qaldigi tezyiqler ve buna baxmayaraq namusunu qorumasinin hekayesi ele alinir Ingilis edebiyyatinin ilk romanlarindan olan eserde muellif ideal qadin obrazini yaratmaga calismisdir Eser isiq uzu gorduyu andan etibaren sevilmis ve boyuk nealiyyete sebeb olmusdur Dasidigi nesihetvari xarakteri sebebile dindar firqenin de teqdirini qazanan romanin din xadimleri terefinden hetta kilisede moize kimi oxunmasi da tovsiye edilmisdir Eserin sohreti sadece oz olkesiyle mehdud qalmamis nesr edildiyinden qisa bir muddet sonra Fransiz Italyan Alman vs dillerine de tercume edilmis hemcinin teatrlarda da sehnelesdirilmisdir Ricardsonun butun eserlerinde daim diqqet cekilen bir mesele de mehz ictimai tarazsizliq problemidir Pamela romaninda da yuxari zadegan asagi isci tebeqesi kimi movzular dile getirilerek sosyal siniflesme tenqid olunur Yazicinin ikinci eseri ise Pameladan 6 il sonra qeleme alinmis Klarissa romanidir Klarissa Genc bir xanimin tarixcesi adlanan eser movzu ve terz baximindan Pamela ile bir benzerlik dasiyir Obrazlarin mektublari uzerinden neql edilen eserde genc bir qiz olan Klarissanin cetinlikleri ele alinir O dovrun goruslerine gore qiz ovladlari ailenin mali olaraq hesab edilir ve oz taleleri uzerinde her hansi bir soz haqqina sahib olmurdular Lakin eserdeki Klarissa obrazi onu sevmediyi bir adamla zorla evlendirmek isteyen ailesine bas qaldirir ve sonuna qeder bu zorakiliqla mubarize aparir Odur ki eser oz haqqini mudafie eden ilk qadin obrazinin yaradildigi roman olma xususiyyetini dasiyir 1747 1751 ci iller erzinde qeleme alinib isiq uzu goren bu iri hecmli roman muellifin ilk eserinden daha boyuk bir nealiyyete sebeb olmusdur Ricardsonun 3 romani arasinda sah eseri sayilan bu eser hem oz dovrunun hem de ozunden sonraki dovrun ediblerinin teqdirini almagi bacarmisdir Ebebiyyatin koklu cinarlarindan olan Onore de Balzak Alfred de Musse Jorj Sand vs bunlardan bezileridir Meshur fransiz felsefeci Jan Jak Russo Klarissa romani haqqinda Hec kim o deyerde bir eser qeleme almamisdir demisdir Hemcinin diger bir yazici ve filosof Deni Didro Ricardsona terif yazisinda onu Homer ve Evripid kimi felsefe dahileriyle eyni seviyyede tutmusdur Bunlarin arasinda en diqqqet cekeni ise Ricardsonun edebi reqibi olan Henri Fildinqdir Bele ki Ricardsonun ilk eseri olan Pamelani beyenmemekle yanasi hem de boyuk tenqid atesine tutan Fildinq mehz Klarissa romanini olduqca beyenmis ve teqdir etmisdir Samuel Ricardsonun son romani ise Sir Charles Grandisonun Tarixcesi adlanir 1753 cu ilde yazilmaga baslanan eser muellifin diger romanlari kimi mektublar seklinde qeleme alinmisdir Diger iki romaninda ornek qadin obrazini yaratmagi meqsed bilen yazici bu son romaninda ise numunevi kisi obrazini erseye getirmeye calismisdir Pamela ve Klarissadaki menfi kisi obrazlarindan ferqli olaraq bu romanin esas qehremani olan Charles Grandison olduqca musbet bir xaraktere sahibdir Eser Harriet Byron adli xanimla Charlesin mehebbet hekayesi uzerinde qurulub Roman bezi edebi tenqitciler terefinden heddinden artiq uzun sayilsa da yazicinin oz yazi usuluna gore olduqca meqsedeuygundur Ister metbeecilik isterse de yaziciliq olsun her iki sahede de edebiyyata deyerli tohfeler vermis Samuel Ricardson bu sahede ozune koklu bir yer elde etmeyi bacarmisdir IstinadlarSamuel Richardson Babelio fr 2007 Samuel Richardson Artists of the World Online Allgemeines Kunstlerlexikon Online AKL Online alm Hrsg A Beyer B Savoy B K G Saur Verlag Verlag Walter de Gruyter 2009 ISSN 2750 6088 doi 10 1515 AKL The Fine Art Archive 2003 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Samuel Richardson Nationalencyklopedin shved 1999 Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin