Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Salvador Alyende (isp. Salvador Allende Gossens; 26 iyun 1908[…], Santyaqo – 11 sentyabr 1973[…], Santyaqo) — 1970–1973-cü illərdə Çilinin sosialist prezidenti. Alyende seçkilər vasitəsilə hakimiyyətə qəlmiş ilk marksist prezident olmuşdur. Hakimiyyətə gəlməkdə əsas məqsədi kimi, Çilidə orta təbəqənin maraqlarına cavab vermək olduğunu bildirən, Alyende xalqın etimadını qazana bilməmiş və 11 sentyabr 1973-cü ildə general Auqusto Pinoçet tərəfindən devrilmişdir. Salvador Alyende çevriliş zamanı Prezident Sarayının alınmasında həlak olmuşdur.
| Salvador Alyende | |
|---|---|
| isp. Salvador Guillermo Allende Gossens | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 26 iyun 1908[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 11 sentyabr 1973[…](65 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | güllə yarası[d] |
| Dəfn yeri | |
| Partiya |
|
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, həkim, cərrah |
| | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Uşaqlıq və gənclik illəri
Alyende orta təbəqdən olan ailədə anadan olmuşdur. Orta məktəbi bitirdikdən sonra anadan olduğu Valparasio şəhərində tibb təhsili almağa başlayır. Ali məktəbdə təhsil aldığı illərdə fəal siyasətlə məşğul olmağa başlayır və solçu gənclərin təşkil etdiyi tədbirlərə qatılır. Tədbilər zamanı etdiyi çıxışlar nəticəsində, qısa zamanda üzvü olduğu təşkilatın liderlərindən birinə çevrilir. XX Çili prezidenti qarşı nümayişlərdə iştirak etdiyi üçün həbs olunur və təhsil aldığı ali məktəbdən qovulur. Bir il sonra dostları ilə birlikdə solçu yönümlü Partido Socialista adlı kommunist partiyasını yaradır.
Siyasi fəaliyyətə başlaması
Alyende 1937-ci ildə millətvəkili seçilir. Bu illərdə vaxtı ilə kənarlaşdırıldığı Valaspiro Universitetinə bərpa olunur və burada tibb sahəsi üzrə dərslər keçir. Çili Xalq Cəphəsinin rəhbəri Pedro Aqueyra Kerda Alyendeni 1939-cu ildə səhiyyə naziri vəzifəsinə təyin edir. Salvador Alyende siyasi fəaliyyətində maddi durumu ağır olan insanların maraqlarını müdafiə etməklə başlayır. Qısa zaman ərzində sosial baxımdan az təmin olunmuş insanlar üçün bəzi qanunların qəbul olunmasına nail olur. Göstərdiyi bu cür fəaliyyətə görə şərti olaraq Kasıbların Kralı adını alır. 1943-cü ildə Çili sosialist partiyasının icra komitəsinin rəhbəri təyin olunur.
Prezidentliyə namizəd olması
Alyende orta və aşağı təbəqənin maraqlarını təmin edən məsələrə daha çox diqqət ayırması, xalqın böyük bir qisminin onu dəstəkləməsinə səbəb olmuşdu. 1952-ci ildə keçirilən prezident seçkilərində ən real namizədlərdən olan Alyende, əgər xalq istəyərsə namizdəliyini irəli sürməyə hazır olduğunu bildirmiş və bununla da prezidentlik yolunda böyük bir addım atmışdır. Həmin il Frente del Pueblo adlı siyasi partiya yaradan Alyende namizədliyini irəli sürmüş, lakin cəmi 60 min səs toplaya bilmişdi. Uğursuzluğa baxmayaraq, sonrakı illərdə keçiləcək prezident seçkiləri üçün məğlub olduğu 1952-ci ildə aktiv fəaliyyət başlamışdır. 1970-ci ildə Sosialist, Kommunist, Liberallardan ibarət Xalq Birliyi adlı siyasi komitə yaradır.
1952, 1958 və 1964-cü ildə keçirilən prezident seçkilərində namizədliyini irəli sürür, ancaq qalib qələ bilmir. IV dəfə namizdəliyini irəli sürdüyü 1967-ci ildə səslərin 36% toplayaraq, qalib elan olunur. Seçkilərin başa çatmasından 2 ay sonra Alyendə prezident sarayına köçür və buradan ölkəni rəsmən idarə etməyə başlayır. Alyende hakimiyyətinin ilk illərində özünü mətbuatın dostu kimi təqdim edir və bununla da cəmiyyətdə ən radikal partiyaların belə etimadını qazana bilir.
Sosial iqtisadiyyat planı
Salvador Alyende hakimiyyətinin ilk aylarında, Çilidə sosialist cəmiyyətin qurulmasının vacibliyini qeyd edirdi. Varlı insanların mülkləri müsadirə edilir, insanlar üzərində ciddi nəzarət yaradılırdı. Alyendenin əmri ilə 15 yaşından kiçik uşaqlara və yeni doğulmuş körpələrin analarına gündəlik yarım litr süd verilirdi. Ölkədə ən az maaş alan şəxslərin əməkhaqqıları iki dəfə artırıldı. Ölkədə fəaliyyət göstərən xarici şirkətlərə qarşı sanksiyaların təyin olunması və yerli şirkətlərin dövlətin nəzarətinə keçməsi prosesi sürətlənirdi. 1970-ci ildə Çilidə Kuba səfirliyinin açılması ABŞ-la olan münasibətlərin gərginləşməsinə səbəb olmuşdur.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Salvador Allende // filmportal.de (alm.). 2005.
- Salvador Allende // GeneaStar (fr.).
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Salvador Allende // filmportal.de (ing.). 2005.
- doğum haqqında şəhadətnamə.
- Deutsche Nationalbibliothek Record #118502085 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
- https://www.bbc.com/news/world-latin-america-14210729. BBC.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Salvador Alyende isp Salvador Allende Gossens 26 iyun 1908 Santyaqo 11 sentyabr 1973 Santyaqo 1970 1973 cu illerde Cilinin sosialist prezidenti Alyende seckiler vasitesile hakimiyyete qelmis ilk marksist prezident olmusdur Hakimiyyete gelmekde esas meqsedi kimi Cilide orta tebeqenin maraqlarina cavab vermek oldugunu bildiren Alyende xalqin etimadini qazana bilmemis ve 11 sentyabr 1973 cu ilde general Auqusto Pinocet terefinden devrilmisdir Salvador Alyende cevrilis zamani Prezident Sarayinin alinmasinda helak olmusdur Salvador Alyendeisp Salvador Guillermo Allende GossensSexsi melumatlarDogum tarixi 26 iyun 1908 1908 06 26 Dogum yeri Santyaqo CiliVefat tarixi 11 sentyabr 1973 1973 09 11 65 yasinda Vefat yeri Santyaqo CiliVefat sebebi gulle yarasi d Defn yeri Vinya del MarPartiya Cili Sosialist Partiyasi d Tehsili Cili UniversitetiFealiyyeti siyasetci hekim cerrah Vikianbarda elaqeli mediafayllarUsaqliq ve genclik illeriAlyende orta tebeqden olan ailede anadan olmusdur Orta mektebi bitirdikden sonra anadan oldugu Valparasio seherinde tibb tehsili almaga baslayir Ali mektebde tehsil aldigi illerde feal siyasetle mesgul olmaga baslayir ve solcu genclerin teskil etdiyi tedbirlere qatilir Tedbiler zamani etdiyi cixislar neticesinde qisa zamanda uzvu oldugu teskilatin liderlerinden birine cevrilir XX Cili prezidenti qarsi numayislerde istirak etdiyi ucun hebs olunur ve tehsil aldigi ali mektebden qovulur Bir il sonra dostlari ile birlikde solcu yonumlu Partido Socialista adli kommunist partiyasini yaradir Siyasi fealiyyete baslamasiAlyende 1937 ci ilde milletvekili secilir Bu illerde vaxti ile kenarlasdirildigi Valaspiro Universitetine berpa olunur ve burada tibb sahesi uzre dersler kecir Cili Xalq Cephesinin rehberi Pedro Aqueyra Kerda Alyendeni 1939 cu ilde sehiyye naziri vezifesine teyin edir Salvador Alyende siyasi fealiyyetinde maddi durumu agir olan insanlarin maraqlarini mudafie etmekle baslayir Qisa zaman erzinde sosial baximdan az temin olunmus insanlar ucun bezi qanunlarin qebul olunmasina nail olur Gosterdiyi bu cur fealiyyete gore serti olaraq Kasiblarin Krali adini alir 1943 cu ilde Cili sosialist partiyasinin icra komitesinin rehberi teyin olunur Prezidentliye namized olmasi1964 cu ilde Cilili fehlelerin teskil etdiyi yurusde Alyendeninin siyaseti desteklenirdi Alyende orta ve asagi tebeqenin maraqlarini temin eden meselere daha cox diqqet ayirmasi xalqin boyuk bir qisminin onu desteklemesine sebeb olmusdu 1952 ci ilde kecirilen prezident seckilerinde en real namizedlerden olan Alyende eger xalq isteyerse namizdeliyini ireli surmeye hazir oldugunu bildirmis ve bununla da prezidentlik yolunda boyuk bir addim atmisdir Hemin il Frente del Pueblo adli siyasi partiya yaradan Alyende namizedliyini ireli surmus lakin cemi 60 min ses toplaya bilmisdi Ugursuzluga baxmayaraq sonraki illerde kecilecek prezident seckileri ucun meglub oldugu 1952 ci ilde aktiv fealiyyet baslamisdir 1970 ci ilde Sosialist Kommunist Liberallardan ibaret Xalq Birliyi adli siyasi komite yaradir 1952 1958 ve 1964 cu ilde kecirilen prezident seckilerinde namizedliyini ireli surur ancaq qalib qele bilmir IV defe namizdeliyini ireli surduyu 1967 ci ilde seslerin 36 toplayaraq qalib elan olunur Seckilerin basa catmasindan 2 ay sonra Alyende prezident sarayina kocur ve buradan olkeni resmen idare etmeye baslayir Alyende hakimiyyetinin ilk illerinde ozunu metbuatin dostu kimi teqdim edir ve bununla da cemiyyetde en radikal partiyalarin bele etimadini qazana bilir Sosial iqtisadiyyat planiSalvador Alyende hakimiyyetinin ilk aylarinda Cilide sosialist cemiyyetin qurulmasinin vacibliyini qeyd edirdi Varli insanlarin mulkleri musadire edilir insanlar uzerinde ciddi nezaret yaradilirdi Alyendenin emri ile 15 yasindan kicik usaqlara ve yeni dogulmus korpelerin analarina gundelik yarim litr sud verilirdi Olkede en az maas alan sexslerin emekhaqqilari iki defe artirildi Olkede fealiyyet gosteren xarici sirketlere qarsi sanksiyalarin teyin olunmasi ve yerli sirketlerin dovletin nezaretine kecmesi prosesi suretlenirdi 1970 ci ilde Cilide Kuba sefirliyinin acilmasi ABS la olan munasibetlerin gerginlesmesine sebeb olmusdur Hemcinin baxIzabel AlyendeIstinadlarSalvador Allende filmportal de alm 2005 Salvador Allende GeneaStar fr Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Salvador Allende filmportal de ing 2005 dogum haqqinda sehadetname Deutsche Nationalbibliothek Record 118502085 Umumi tenzimleme nezareti GND alm 2012 2016 https www bbc com news world latin america 14210729 BBC