Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sadır Pəlvan (uyğ. سادىر پالۋان) — xalq qəhrəman, 1864-cü il uyğurların İli bölgəsindəki üsyanının liderlərindən biri.
| Sadır Pəlvan | |
|---|---|
| uyğ. سادىر پالۋان | |
 | |
| Digər adı | Sadır Xoşaxmat |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Külçə |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Külçə |
| Milliyyəti | uyğur |
| Dini | islam |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Tanınır | XIX əsrin sonlarında Uyğurların milli azadlıq mübarizəsinin lideri |
Həyatı
Sadır Palvan 1798-ci ildə Külçə rayonunun Mollatoxtiyuzi kəndində anadan olmuşdur. Əsl adı Sadır Xoşəhməddir. Palvan (Pəhləvan, İgid) adı ona xalq tərəfindən inanılmaz fiziki gücünə, iri cüssəli bədən quruluşuna malik olması və uyğurların azadlıq hərəkatındakı iştirakına və qəhrəmanlığı səbəbilə verilmişdir. Əslən Xotandan olan atası Xoşəhmət 1766-cı ildə İliyə köçmüşdür. Sadır Pəlvanın özü çox cəsur adam sayılırdı və hələ də onun haqqında uyğur və qazaxlar arasında əfsanələr dolaşır. O, gənc yaşlarından bölgədəki Çin hakimiyyətinə qarşı müxtəlif silahlı hərəkatlarda fəal iştirak etmişdir. Çin hökuməti hər dəfə bölgədə çıxışlar başlayanda birimci Sadır Pəlvanın üstünə hərbi qüvvələr göndərirdi.
İli üsyanında iştirak
Sadır Pəlvan 1864-cü ildə uyğurlar və dunqanların İli bölgəsində Tzin hakimiyyətinə qarşı üsyanının fəal iştirakçısı olmuşdur. O, Əbdürəsul bəy və Alaxan Sultanla birlikdə üsyanın əsas rəhbərlərindən idi. 1865-ci ildə ilk İli sultanı olan Məzəmzət bəy tərəfindən Əbdürəsul bəyin öldürülməsindən sonra Alaxan Sultanla daha sıx birləşdi. 1865-ci il fevralın 2-də Çin qalası Bayandayın Alaxan və Sadır Pəlvan qüvvələri tərəfindən ələ keçirildikdən sonra onların qruplaşması daha da gücləndi. Ardınca onların birləşmiş qüvvələri Çhilpanza istehkam-qalasını da birlikdə tutdular. Sadır Pəlvan yaşının çox olmasına baxmayaraq, hər iki istehkam-qalaya hücumda şəxsən iştirak etmişdi. Elə həmin il Molla Şövkət Axund taxtdan endirildi. Sadır Palvan Alaxan Sulatnın İli sultanlığının başçısı seçilməsində xüsusi rolu olur.1871-ci ildə rus qoşunları İli sultanlığın ərazisinə soxulanda Sadır Pəlvan artıq ağır xəstə idi. Bu səbəbdən o, ruslarla döyüşlərdə iştirak edə bilmir.
Sadır Pəlvan pəhləvanlıqdan əlavə şair kimi də məşhur idi.
Sadır Pəlvan 1871-ci ildə xəstəlikdən vəfat etmişdir. O, doğulduğu Külçə şəhərindəki Mollatoxtiyuzi məhəlləsinin müsəlman qəbiristanlığında dəfn edilmişdir.
İstinadlar
- "Россия и Китай в Центральной Азии(вторая половина XIX в. - 1917 гг.)" 2012-12-26 at the Wayback Machine, В.А. Моисеев, Барнаул: АзБука, 2003, , Гл.5 "ОККУПАЦИЯ РУССКИМИ ВОЙСКАМИ ИЛИЙСКОГО КРАЯ В 1871 г."
- "Василий Верещагин: Василий Верещагин. Китайская граница. Набег". 2014-08-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-31.
- 关英杰. . 《察布查尔县文史资料》. 第二辑. 2016-03-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-12-08.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sadir Pelvan uyg سادىر پالۋان xalq qehreman 1864 cu il uygurlarin Ili bolgesindeki usyaninin liderlerinden biri Sadir Pelvanuyg سادىر پالۋانDiger adi Sadir XosaxmatDogum tarixi 1798Dogum yeri KulceVefat tarixi 1871Vefat yeri KulceMilliyyeti uygurDini islamFealiyyeti siyasetciTaninir XIX esrin sonlarinda Uygurlarin milli azadliq mubarizesinin lideriHeyatiSadir Palvan 1798 ci ilde Kulce rayonunun Mollatoxtiyuzi kendinde anadan olmusdur Esl adi Sadir Xosehmeddir Palvan Pehlevan Igid adi ona xalq terefinden inanilmaz fiziki gucune iri cusseli beden qurulusuna malik olmasi ve uygurlarin azadliq herekatindaki istirakina ve qehremanligi sebebile verilmisdir Eslen Xotandan olan atasi Xosehmet 1766 ci ilde Iliye kocmusdur Sadir Pelvanin ozu cox cesur adam sayilirdi ve hele de onun haqqinda uygur ve qazaxlar arasinda efsaneler dolasir O genc yaslarindan bolgedeki Cin hakimiyyetine qarsi muxtelif silahli herekatlarda feal istirak etmisdir Cin hokumeti her defe bolgede cixislar baslayanda birimci Sadir Pelvanin ustune herbi quvveler gonderirdi Ili usyaninda istirakSadir Pelvan 1864 cu ilde uygurlar ve dunqanlarin Ili bolgesinde Tzin hakimiyyetine qarsi usyaninin feal istirakcisi olmusdur O Ebduresul bey ve Alaxan Sultanla birlikde usyanin esas rehberlerinden idi 1865 ci ilde ilk Ili sultani olan Mezemzet bey terefinden Ebduresul beyin oldurulmesinden sonra Alaxan Sultanla daha six birlesdi 1865 ci il fevralin 2 de Cin qalasi Bayandayin Alaxan ve Sadir Pelvan quvveleri terefinden ele kecirildikden sonra onlarin qruplasmasi daha da guclendi Ardinca onlarin birlesmis quvveleri Chilpanza istehkam qalasini da birlikde tutdular Sadir Pelvan yasinin cox olmasina baxmayaraq her iki istehkam qalaya hucumda sexsen istirak etmisdi Ele hemin il Molla Sovket Axund taxtdan endirildi Sadir Palvan Alaxan Sulatnin Ili sultanliginin bascisi secilmesinde xususi rolu olur 1871 ci ilde rus qosunlari Ili sultanligin erazisine soxulanda Sadir Pelvan artiq agir xeste idi Bu sebebden o ruslarla doyuslerde istirak ede bilmir Sadir Pelvan pehlevanliqdan elave sair kimi de meshur idi Sadir Pelvan 1871 ci ilde xestelikden vefat etmisdir O doguldugu Kulce seherindeki Mollatoxtiyuzi mehellesinin muselman qebiristanliginda defn edilmisdir Istinadlar Rossiya i Kitaj v Centralnoj Azii vtoraya polovina XIX v 1917 gg 2012 12 26 at the Wayback Machine V A Moiseev Barnaul AzBuka 2003 ISBN 5 93957 025 9 Gl 5 OKKUPACIYa RUSSKIMI VOJSKAMI ILIJSKOGO KRAYa V 1871 g Vasilij Vereshagin Vasilij Vereshagin Kitajskaya granica Nabeg 2014 08 05 tarixinde Istifade tarixi 2021 07 31 关英杰 察布查尔县文史资料 第二辑 2016 03 08 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 12 08