Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rəhim Hüseynov (tam adı: Rəhim Əyyub oğlu Hüseynov; d. 9 sentyabr 1924, Şuşa, Azərbaycan SSR, SSRİ – ö. 21 avqust 2012) — tanınmış azərbaycanlı alim, astrofizika üzrə Azərbaycanda ilk fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, Beynəlxalq Astronomiya İttifaqının və üzvü, əməkdar müəllim, professor.
| Rəhim Hüseynov | |
|---|---|
| Rəhim Əyyub oğlu Hüseynov | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Şuşa, Azərbaycan SSR, ZSFSR, SSRİ |
| Vəfat tarixi | (87 yaşında) |
| Vəfat yeri | Azərbaycan |
| Vətəndaşlığı |  SSRİ→ Azərbaycan |
| Milliyyəti | azərbaycanlı |
| Atası | Əyyub Hüseynov |
| Elm sahəsi | astrofizika |
| Təhsili | |
Həyatı
Rəhim Əyyub oğlu Hüseynov 9 sentyabr 1924-cü ildə Şuşa şəhərində anadan olmuşdur.
Hələ uşaqlıq yaşlarından XX əsrin 30-cu illərinin - o amansız aclıq dövrünün yaratdığı problemlərlə üz-üzə qalan Rəhim Hüseynov həm orta, həm də ali təhsili almaq üçün, sözün həqiqi mənasında, böyük çətinliklərə sinə gərməli olub. Vaxtında məktəbə getmək imkanı olmadığı üçün balaca Rəhim ondan 3 yaş böyük qardaşının kitablarından istifadə etməklə təhsilini evdə aldı, "biliyini" isə evdə böyüklər yoxlayıblar.
1933-cü ilin payızında ailəsi ilə Ağdam şəhərinə köçüb və xalq arasında böyük nüfuza malik Mirkazım müəllimin direktor olduğu 1 nömrəli natamam orta məktəbin yüksək hazırlığına görə birbaşa IV sinfinə qəbul olub. 1937-ci ildə bu məktəbin VII sinfini əla qiymətlərlə bitirərək təhsilini Bakıda davam etdirib. 1940-cı ildə orta məktəbi əla qiymətlə bitirərək, həmin il imtahansız Azərbaycan Dövlət Universitetinin Fizika-riyaziyyat fakültəsinə daxil olub. 1946-cı ildə universiteti fərqlənmə diplomu ilə bitirib.
Aspiranturada oxumaq üçün universitetdə saxlanılan Rəhim Hüseynov 1946-1949-cu illərdə "astrofizika" ixtisası üzrə aspirant olub. Elə 1946-cı ilin yayında Azərbaycan Elmlər Akademiyası və Azərbaycan Dövlət Universitetinin respublikada gələcək Astrofizika Rəsədxanası üçün əlverişli yerin seçilməsi məqsədi ilə birgə elmi ekspedisiyanın iştirakçısı olub.
1953-cü ildən fəaliyyətdə olan Pirqulu Astronomiya stansiyasında (1956-cı ildən Şamaxı Astrofizika Rəsədxanası) "Günəş fizikası" şöbəsinə rəhbərlik edən Rəhim Hüseynov, eyni zamanda Rəsədxana direktorunun elmi hissə üzrə müavini təyin olunub. Rəsədxana yaranan ili onun baş planında nəzərdə tutulan və bir neçə il öncə Leninqradda xüsusi zavodda sifariş olunan Üfüqi Günəş Teleskopu adlanan müasir teleskop alınaraq qurulub və işə salınıb. Bu işlərdə Rəhim Hüseynov çox əmək sərf edib. Rəsədxanada əvəzçi və tam ştatda işlədiyi 20 ildən çox müddətdə bu elm ocağının yaranması və inkişafında Rəhim müəllim əlindən gələni edib.
Qeyd edək ki, 1957-ci ildə Yerin ilk süni peyki buraxılan ərəfədə Rəhim Hüseynov bu peyki müşahidə etmək məqsədilə universitetdə xüsusi stansiyanın yaradıcısı, rəhbəri və əsas aparıcısı olmuşdur.
O, 1953-cü ildə astrofizika üzrə respublikamızda ilk elmlər namizədi, 1971-ci ildə isə ilk elmlər doktoru elmi dərəcəsi alan alimdir. Rəhim Hüseynovun elmi istiqaməti "Astrofizika və radioastronomiya", "Günəşin radio - optik şüalanma xüsusiyyətləri və relyativist elektronların Günəşin məhəlli maqnit sahələrində şüalandırması", "Günəşin alışmalarının ilk mərhələsində güclü nöqtəvi partlayış nəzəriyyəsinin tətbiqi", "Planetar dumanlıqların əsas parametrlərinin təyini üsulları" olmuşdur.
Onun elmi tədqiqat nəticələri Günəşin radioşüalanmasının interpretasiyası ilə məşğul olan məşhur dünya astrofiziklərindən Şklovski, Pikelnerin və başqaları aldıqları nəticəyə müəyyən mənada düzəliş kimi qiymətləndirilmişdir. Günəş radioşüalanmasının yaranma mexanizmini öyrənən ilk alimlərdən biri Rəhim Hüseynov olmuşdur. Onun Günəş protuberanslarına aid işləri 1938-1961-ci illər arasındakı müddəti əhatə edən eruptiv protuberanslar kataloquna daxil edilib. Sonralar o, Günəş alışmasını Balmer kontikiuunda görünməsi şərtini, onun incə quruluşunu araşdırıb, alışmaların parametrlərinin təyin metodunu işləyib.
O, 1969-cu ildən Beynəlxalq Astronomiya İttifaqına üzv seçilmiş və bu ittifaqın ABŞ-da, Çexoslovakiyada, İngiltərədə keçirilən qurultaylarının iştirakçısı olmuşdur. Baş Astronomiya (Pulkovo) Rəsədxanasında, Krım Astrofizika Rəsədxanasında, Moskva, Sankt-Peterburq, Kiyev universitetlərində, Rumıniya, Çexoslovakiya və Türkiyənin elmi təhsil mərkəzlərində və müəssisələrində çoxsaylı elmi məruzələrlə çıxış etmişdir. O, həmçinin də üzvü olmuşdur.
1975-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetində təşkil olunmuş astrofizik kafedrasına 17 il professor Rəhim Hüseynov rəhbərlik etmişdir. 1992-ci ildən ömrünün sonuna qədər isə Bakı Dövlət Universitetinin professoru vəzifəsində işləmişdir.
2001-ci ildə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasına "astrofizika" ixtisası üzrə müxbir üzv seçilmişdir.
65 illik elmi-pedaqoji fəaliyyətində professor Rəhim Hüseynovun 100-dən çox elmi əsəri (o cümlədən 30-dan çoxu xarici ölkələrdə) çapdan çıxıb. Bundan başqa o, 70-dən çox elmi məqalənin, 6 elmi-kütləvi kitabın, bir monoqrafiyanın, ali və orta məktəblər üçün dərsliklərin müəllifi olmuşdur.
Həm müəllifi, həm də redaktoru olduğu, fizika-riyaziyyat elmi üzrə 9.000 söz və söz birləşmələrindən ibarət olan Azərbaycanca-Rusca-İngiliscə ilk fundamental "Astronomiya Terminləri Lüğəti"nin işıq üzü görməsi də professor Rəhim Hüseynovun böyük əhəmiyyət kəsb edən xidmətlərindəndir.
Rəhim Hüseynov 2012-ci il avqustun 21-də ömrünün 88-ci ilində vəfat etmişdir.
Ailəsi
Onun yeganə övladı - oğlu Fərhəng Hüseynov görkəmli bəstəkar idi. o, Azərbaycan Respublikasının "Əməkdar artisti" fəxri adına layiq görülmüşdür. Fitri istedada malik olan bəstəkar Fərhəng Hüseynov 2010-cu ilin fevralında 60 yaşında ikən gözlənilmədən vəfat etmişdir. Ondan bir neçə il öncə isə Rəhim Hüseynov həyat yoldaşını da itirmişdi.
Mükafatları
- 2000 —
![image]()
"Azərbaycan Respublikasının əməkdar müəllimi".
Yetirmələri
Rəhim Hüseynov onlarla fəlsəfə elmlər doktoru və fəlsəfə doktoru hazırlayıb.
Mənbə
- Rəhim Əyyub oğlu Hüseynov haqqında Nekroloq. "Elm" qəzeti, 21.09.2012, səhifə 16. (az.)
- Görkəmli astrofizik alim. "Azərbaycan" qəzeti, 27.09.2012 (az.)
- Cəfər Quluzadə, Astrofizika üzrə ilk elmlər doktoru[ölü keçid], "Azərbaycan müəllimi" qəzeti, 31.01.2015, № 04. (az.)
İstinadlar
- Məhəmməd Əmin Rəsulzadə adına Bakı Dövlət Universiteti müəllimlərinə fəxri adların verilməsi haqqında 2016-02-27 at the Wayback Machine Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 11 fevral 2000-ci il tarixli, 280 nömrəli Fərmanı. e-qanun.az (az.)
- Professor Rəhim Hüseynovun əziz xatirəsi onu tanıyan insanların qəlbində həmişə yaşayacaq. milli.az, 05.12.2012 (az.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Rehim Huseynov tam adi Rehim Eyyub oglu Huseynov d 9 sentyabr 1924 Susa Azerbaycan SSR SSRI o 21 avqust 2012 taninmis azerbaycanli alim astrofizika uzre Azerbaycanda ilk fizika riyaziyyat elmleri doktoru Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasinin muxbir uzvu Beynelxalq Astronomiya Ittifaqinin ve uzvu emekdar muellim professor Rehim HuseynovRehim Eyyub oglu HuseynovDogum tarixi 9 sentyabr 1924Dogum yeri Susa Azerbaycan SSR ZSFSR SSRIVefat tarixi 21 avqust 2012 87 yasinda Vefat yeri AzerbaycanVetendasligi SSRI AzerbaycanMilliyyeti azerbaycanliAtasi Eyyub HuseynovElm sahesi astrofizikaTehsili Baki Dovlet UniversitetiHeyatiRehim Eyyub oglu Huseynov 9 sentyabr 1924 cu ilde Susa seherinde anadan olmusdur Hele usaqliq yaslarindan XX esrin 30 cu illerinin o amansiz acliq dovrunun yaratdigi problemlerle uz uze qalan Rehim Huseynov hem orta hem de ali tehsili almaq ucun sozun heqiqi menasinda boyuk cetinliklere sine germeli olub Vaxtinda mektebe getmek imkani olmadigi ucun balaca Rehim ondan 3 yas boyuk qardasinin kitablarindan istifade etmekle tehsilini evde aldi biliyini ise evde boyukler yoxlayiblar 1933 cu ilin payizinda ailesi ile Agdam seherine kocub ve xalq arasinda boyuk nufuza malik Mirkazim muellimin direktor oldugu 1 nomreli natamam orta mektebin yuksek hazirligina gore birbasa IV sinfine qebul olub 1937 ci ilde bu mektebin VII sinfini ela qiymetlerle bitirerek tehsilini Bakida davam etdirib 1940 ci ilde orta mektebi ela qiymetle bitirerek hemin il imtahansiz Azerbaycan Dovlet Universitetinin Fizika riyaziyyat fakultesine daxil olub 1946 ci ilde universiteti ferqlenme diplomu ile bitirib Aspiranturada oxumaq ucun universitetde saxlanilan Rehim Huseynov 1946 1949 cu illerde astrofizika ixtisasi uzre aspirant olub Ele 1946 ci ilin yayinda Azerbaycan Elmler Akademiyasi ve Azerbaycan Dovlet Universitetinin respublikada gelecek Astrofizika Resedxanasi ucun elverisli yerin secilmesi meqsedi ile birge elmi ekspedisiyanin istirakcisi olub 1953 cu ilden fealiyyetde olan Pirqulu Astronomiya stansiyasinda 1956 ci ilden Samaxi Astrofizika Resedxanasi Gunes fizikasi sobesine rehberlik eden Rehim Huseynov eyni zamanda Resedxana direktorunun elmi hisse uzre muavini teyin olunub Resedxana yaranan ili onun bas planinda nezerde tutulan ve bir nece il once Leninqradda xususi zavodda sifaris olunan Ufuqi Gunes Teleskopu adlanan muasir teleskop alinaraq qurulub ve ise salinib Bu islerde Rehim Huseynov cox emek serf edib Resedxanada evezci ve tam statda islediyi 20 ilden cox muddetde bu elm ocaginin yaranmasi ve inkisafinda Rehim muellim elinden geleni edib Qeyd edek ki 1957 ci ilde Yerin ilk suni peyki buraxilan erefede Rehim Huseynov bu peyki musahide etmek meqsedile universitetde xususi stansiyanin yaradicisi rehberi ve esas aparicisi olmusdur O 1953 cu ilde astrofizika uzre respublikamizda ilk elmler namizedi 1971 ci ilde ise ilk elmler doktoru elmi derecesi alan alimdir Rehim Huseynovun elmi istiqameti Astrofizika ve radioastronomiya Gunesin radio optik sualanma xususiyyetleri ve relyativist elektronlarin Gunesin mehelli maqnit sahelerinde sualandirmasi Gunesin alismalarinin ilk merhelesinde guclu noqtevi partlayis nezeriyyesinin tetbiqi Planetar dumanliqlarin esas parametrlerinin teyini usullari olmusdur Onun elmi tedqiqat neticeleri Gunesin radiosualanmasinin interpretasiyasi ile mesgul olan meshur dunya astrofiziklerinden Sklovski Pikelnerin ve basqalari aldiqlari neticeye mueyyen menada duzelis kimi qiymetlendirilmisdir Gunes radiosualanmasinin yaranma mexanizmini oyrenen ilk alimlerden biri Rehim Huseynov olmusdur Onun Gunes protuberanslarina aid isleri 1938 1961 ci iller arasindaki muddeti ehate eden eruptiv protuberanslar kataloquna daxil edilib Sonralar o Gunes alismasini Balmer kontikiuunda gorunmesi sertini onun ince qurulusunu arasdirib alismalarin parametrlerinin teyin metodunu isleyib O 1969 cu ilden Beynelxalq Astronomiya Ittifaqina uzv secilmis ve bu ittifaqin ABS da Cexoslovakiyada Ingilterede kecirilen qurultaylarinin istirakcisi olmusdur Bas Astronomiya Pulkovo Resedxanasinda Krim Astrofizika Resedxanasinda Moskva Sankt Peterburq Kiyev universitetlerinde Ruminiya Cexoslovakiya ve Turkiyenin elmi tehsil merkezlerinde ve muessiselerinde coxsayli elmi meruzelerle cixis etmisdir O hemcinin de uzvu olmusdur 1975 ci ilde Azerbaycan Dovlet Universitetinde teskil olunmus astrofizik kafedrasina 17 il professor Rehim Huseynov rehberlik etmisdir 1992 ci ilden omrunun sonuna qeder ise Baki Dovlet Universitetinin professoru vezifesinde islemisdir 2001 ci ilde Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasina astrofizika ixtisasi uzre muxbir uzv secilmisdir 65 illik elmi pedaqoji fealiyyetinde professor Rehim Huseynovun 100 den cox elmi eseri o cumleden 30 dan coxu xarici olkelerde capdan cixib Bundan basqa o 70 den cox elmi meqalenin 6 elmi kutlevi kitabin bir monoqrafiyanin ali ve orta mektebler ucun dersliklerin muellifi olmusdur Hem muellifi hem de redaktoru oldugu fizika riyaziyyat elmi uzre 9 000 soz ve soz birlesmelerinden ibaret olan Azerbaycanca Rusca Ingilisce ilk fundamental Astronomiya Terminleri Lugeti nin isiq uzu gormesi de professor Rehim Huseynovun boyuk ehemiyyet kesb eden xidmetlerindendir Rehim Huseynov 2012 ci il avqustun 21 de omrunun 88 ci ilinde vefat etmisdir AilesiOnun yegane ovladi oglu Ferheng Huseynov gorkemli bestekar idi o Azerbaycan Respublikasinin Emekdar artisti fexri adina layiq gorulmusdur Fitri istedada malik olan bestekar Ferheng Huseynov 2010 cu ilin fevralinda 60 yasinda iken gozlenilmeden vefat etmisdir Ondan bir nece il once ise Rehim Huseynov heyat yoldasini da itirmisdi Mukafatlari2000 Azerbaycan Respublikasinin emekdar muellimi YetirmeleriRehim Huseynov onlarla felsefe elmler doktoru ve felsefe doktoru hazirlayib MenbeRehim Eyyub oglu Huseynov haqqinda Nekroloq Elm qezeti 21 09 2012 sehife 16 az Gorkemli astrofizik alim Azerbaycan qezeti 27 09 2012 az Cefer Quluzade Astrofizika uzre ilk elmler doktoru olu kecid Azerbaycan muellimi qezeti 31 01 2015 04 az IstinadlarMehemmed Emin Resulzade adina Baki Dovlet Universiteti muellimlerine fexri adlarin verilmesi haqqinda 2016 02 27 at the Wayback Machine Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin 11 fevral 2000 ci il tarixli 280 nomreli Fermani e qanun az az Professor Rehim Huseynovun eziz xatiresi onu taniyan insanlarin qelbinde hemise yasayacaq milli az 05 12 2012 az