Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rumıniya Sosialist Respublikasında Pravoslav Kilsəsi — Rumıniyanın sosialist respublikası olduğu və Kommunist Partiyasının hakimiyyətdə olduğu 1947–1989-cu illərdə Rumın Pravoslav Kilsəsinin tarixi. Kommunist hakimiyyət orqanları ilə kilsə arasında əlaqələr olduqca sıx idi. Dövlət "dövlət ateizmi" siyasətini elan etmişdir, lakin rəhbərlik kilsə ilə fəal əməkdaşlıq aparmışdı və prezident Nikolae Çauşeskunun hakimiyyəti altında Pravoslav Kilsəsi ibarət ideologiyanı fəal şəkildə təbliğ etmişdir.
Dinin istismar vasitəsi olması haqqında marksist tezislərə baxmayaraq, SSRİ-nin mövcudiyyətinin ilk iki onilliyində olduğu kimi, Rumıniyada dinə qarşı belə şiddətli mübarizə aparılmamışdı. Bu, Rumın Pravoslav Kilsəsinə rəhbərliyi altında kommunist dövlətində "sosial bərabərliyə" nail olmaq üçün hər cür səy göstərməyə imkan yaratmışdı. Bununla belə, kilsə Rumıniya əhalisinə, o cümlədən din hüququnun müdafiəsi formasında əksinqilabi fəaliyyətə görə məhkum olunmuşlara qarşı repressiyalardan ya bixəbər qalmış, ya da onları qınamamışdır.
Rumıniya hökuməti eyni şəkildə öz ölkəsində fəaliyyət göstərən ləğv etmiş və bir çox prixod mənsubunun vəftiz olunmağa məcbur etmişdir. Hökumət ilə tam formada əməkdaşlığa baxmayaraq, Rumın Pravoslav Kilsəsi sovet qoşunlarının Rumıniyadan çıxarılmasından sonra repressiyalardan xilas ola bilməmişdi. Beləliklə, 1958-ci ildən 1963-cü ilə qədər iki min yarıma yaxın keşiş və rahib kilsənin ən yüksək rütbələrinin razılığı ilə həbs edilmişdi. Nikolay Çauşeskunun hakimiyyəti dövründə ruhanilər dövlətin əmrlərini fəal şəkildə yerinə yetirmişdilər və bəziləri hətta Kommunist Partiyasının yüksək rəhbərliyinə rəğbət qazandırmağa çalışmışdılar. Ehtimal olunur ki, ruhanilərin böyük əksəriyyəti əyalət polisində – Sekuritatedə əməkdaş idi. Onlar müxtəlif dini icmalar haqqında rəsmi orqanlara məlumat vermişdilər. Sekuritatenin məlumatına görə, bu cür xəbərverənlərin sayı bütün kilsə məmurlarının 80%-ni təşkil edə bilər.
Əməkdaşlıq tarixi
Kilsə Rumıniyanın yeni kommunist hakimiyyətləri ilə əməkdaşlığa başlamışdı. Onlar təkcə Rumıniya sakinləri üzərində öz təhsil və mədəni təsirini saxlamaq yox, həm də öz əmlakını dövlətin xeyrinə müsadirə edilməsi ehtimalından qorumaq istəyirdilər. Eyni zamanda, Rumın Pravoslav Kilsəsi şantaj üçün potensial hədəf olaraq qalmışdı. Sosialist Rumıniyasının siyasi rəhbərliyi ilə əməkdaşlıq edən, demək olar ki, bütün keşişlər Rumıniya monarxiyasının tərəfdarları və "Dəmir Qvardiya" faşist hərəkatının üzvləri idi.
Kilsələrin birləşdirilməsi
təxminən 1,725 kilsəyə sahib idi və 1,5 milyondan çox prixod mənsubu əhalisi var idi. Onun kilsə ayinlərinin əsasən pravoslavlarınkinə bənzəməsinə baxmayaraq, yunan katolikləri pravoslav kilsəsi ilə birləşmə ideyasına böyük ölçüdə qarşı idilər. Onlar bu birləşməni kommunistlərin göstərişi hesab etmiş, Qərb dövlətləri ilə əməkdaşlığı dəstəkləmişdilər. Bu, yunan katoliklərinin qərbmeyilli baxışlarını boğmağa çalışan dövlət və kilsə tərəfindən repressiyaların başlamasına səbəb olmuşdur. Hökumət tezliklə yunan katoliklərini qanundan kənarlaşdırmış, onların kilsəsini "antimilli və antitarix" adlandırmış, onları milləti parçalamağa cəhddə ittiham etmişdir.
1 dekabr 1948-ci ildə Rumın Yunan Katolik Kilsəsi ləğv edilmiş, onun bütün kilsələri və kafedralları Rumıniya Pravoslav Kilsəsinin tabeliyinə verilmişdir. Ruhanilər Yunan Katolik Kilsəsinin Pravoslav Kilsəsi ilə de-fakto birləşməsini etiraf etməyə məcbur olmuşdular, lakin bəziləri buna yalnız Sekuritatenin təzyiqi ilə razı olmuşdular. 1,800 yunan katolik ruhanisindən 430-u kilsələrin birləşməsini tanıyan bəyanatı imzalamışdı. Rumın Pravoslav Kilsəsinin prixod mənsublarının sayı yüz minlərlə yunan katoliklərinin pravoslavlığı qəbul etməsi səbəbindən artmışdı.
Patriarx Yustinian
Real adı İoann Marina olan 1948-ci ildə Rumıniya patriarxı seçilmişdi. Həmin dövr ölkədə kommunist hakimiyyəti artıq qurulmuşdu. O, Rumın Pravoslav Kilsəsinə kommunist dialektik materializm dünyagörüşünü aşılamağa cəhd göstərmişdir. Yustinian cəmiyyətin kommunist quruluşunun Pravoslav Kilsəsinin istəklərinə zidd olmadığı və kommunist hakimiyyət orqanları ilə əməkdaşlığın pis bir şey olmadığı fikrini müdafiə etmişdir. Onun kommunizm və kilsə problemlərinə həsr olunmuş əsəri "Apostolat Social" adı ilə nəşr edilmişdir. O, burada olduğunu bildirmişdir. Kilsə böyük köməklik göstərmiş, hətta monastırların abbatlarını o dövrdə maarifləndirici xarakter daşıyan ictimai faydalı işlərlə məşğul olmağa məcbur etmişdir.
Bununla belə, Yustinian məktublarında repressiya qurbanlarından bəhs etməmişdi. Bunun nəticəsində bir çox dindarlar, əsasən də pravoslavlığı qəbul etmiş keçmiş yunan katolikləri onu "kukla" və "opportunist" adlandırmağa başlamış, həm də onu hakimiyyətdən rəğbət qazanmaq üçün səy göstərməkdə günahlandırmışdılar. Məhz Yustinianın dövründə kilsə o qədər siyasətə qarışmağa başlamışdı ki, hətta Rumıniya ilahiyyatçıları və Roma-Katolik Kilsəsini "anqloamerikan imperializminin alətləri" adlandırmağa başlamışdılar. 1960-cı illərdə bir növ Rumıniya "əriməsi" başlamış, bundan sonra kilsə növbəti hücumlardan yayınmış və fəaliyyət istiqamətini doğru aparmışdır.
Yustinianın rəhbərliyi dövründə Rumıniyada 200-dən çox monastırda əlverişli islahatlar başlamışdı, rahiblər artıq dünyəvi həyata qoşulurdular. Bəzi yerlərdə kənd təsərrüfatı kooperativləri, bəzi yerlərdə isə emalatxanalar yaradılmışdı. Bu tədbirlərdən sonra 1956-cı ilə qədər ölkədə rahiblərin sayı 7 minə çatmışdı. 1958-ci ildə sovet qoşunları ölkədən çıxdıqdan sonra Kommunist Partiyası gözlənilmədən monastırlara soyuq münasibət göstərməyə başlamışdı. Partiya onları dövlət əleyhinə müxalifətin mümkün yuvaları adlandırmış və rahiblərə nəzarət başlamışdı. 1958–1963-cü illərdə 2,5 mindən çox rahib əksinqilabi fəaliyyət ittihamı ilə həbs edilmiş, monastırların yarısı bağlanmışdır.
1959-cu ildə üç monastır seminariyasını bağlamaq üçün dövlət əmrlərini təsdiqləmişdi. 1966-cı ildə 40 yaşdan kiçik rahiblərə və 55 yaşdan kiçik rahiblərə hakimiyyət orqanlarının "ictimaiyyətə faydalı" adlandırdığı dünyəvi işə cəlb edilmələri üçün monastırları tərk etmək əmri verilmişdir. Rahiblik Çauşeskunun hakimiyyətinin sonuna qədər monastisizm təzyiq altında qalmışdı, lakin ona qarşı aktiv repressiya aparılmamışdı.
Pravoslav Kilsəsi müharibələrarası illərdə bütün milliyyətçi hərəkatları dəstəkləmişdi. Xüsusilə antisemit baxış bucağına malik olan faşistlərə və radikal milliyyətçilərə yaxın idilər. Bunun nəticəsi idi ki, o dövrdə Dəmir qvardiyanın üzvü olan kahinlərin sayı çox idi. Pravoslav yazıçısı və ilahiyyatçısı "Gîndirea" jurnalında milliyyətçi ideologiya ilə pravoslav dünyagörüşünün vəhdəti tezisini şiddətlə müdafiə etmiş, filosof Nae İonesku və ilahiyyatçı Dumitru Steniloe isə "rumın olmaq pravoslav olma deməkdir" tezisini irəli sürmüşdür.
Kommunistlər hakimiyyətə gəldikdən sonra yeni hökumət Dəmir qvardiyanın millityətçilik baxışını rədd rtmiş və proletar milliyyətçiliyinə keçid etmişdir. Bununla belə, 1960-cı illərin əvvəllərində ölkəyə rəhbərlik edən dövründə hökumət xristian dünyagörüşünə daha çox müraciət etməyə başlamışdır. Maarifçilik fəaliyyətinə arxalanan hökumət kilsənin köməyi ilə ölkədə rumınların qədim daklarla əlaqədar mənşəyi haqqında tarixi nəzəriyyəni yaymağa başlamışdır. Rumıniya ilahiyyatçısı və tarixçisi bu nəzəriyyəyə əməl edərək tarix dərsliklərində yazmışdır ki, daklar pravoslavlığı həvari Andrey sayəsində qəbul etmişdir.
İustin və Feoktist
1977–1986-cı illərdə Rumıniya Pravoslav Kilsəsinin rəhbəri Patriarx (Moisesku) olmuşdu. O, Rumın Pravoslav Kilsəsinin rəhbəri olduğu müddətdə digər kilsələrə (o cümlədən Rus Pravoslav Kilsəsinə) müxtəlif sinodal nümayəndə heyətlərinə rəhbərlik etmiş, həmçinin ölkədə nəşriyyat fəaliyyətinə diqqət yetirmiş, "Părinți și scriitori bisericești" kitab kolleksiyasını təsis etmiş və 1982-ci ildə "Bibliya"nın yeni sinodal tərcüməsini (1979-cu ildə "Əhdi-cədid" də daxil olmaqla) təsdiqləmişdir. İustinin rəhbər olduğu dövründə ölkədə bir sıra kafedral və monastırlar bərpa edilmişdi.
İustinin vəfat etməsindən sonra dünyəvi adı Teodor Arepaşu olan Patriarx Feoktist rəhbərliyə seçilmişdi. Kommunist hökuməti bu cür addımlara etiraz etmirdi, çünki onu etibarlı müttəfiq kimi görürdü və güzəştə getməyə meyilli idi. Feoktist Çauşeskunun siyasətini, hətta "" siyasəti çərçivəsində kilsələrin sökülməsi və dissident keşişlərlə mübarizə kimi tədbirləri dəstəkləyirdi. O, Buxarestdə 22 kilsənin sökülməsinə səssiz qaldıqdan və heç bir reaksiya vermədikdən sonra "hökumətyönlü kukla" adlandırılmışdır. Feoktist tez-tez ictimai çıxışlarında Çauşeskuya tərif dolu məktublar və teleqramlar oxuyur, həmçinin Rumıniya Sosialist Respublikasının rəhbəri kimi onun nailiyyətlərini yüksək qiymətləndirirdi.
Rumıniya inqilabı
19 dekabr 1989-cu ildə Timişoarada etirazlar başlayandan sonra Feoktist Çauşeskuya teleqram göndərərək onu Rumıniya Kommunist Partiyasının baş katibi vəzifəsinə yenidən seçilməsi münasibətilə təbrik etmişdir. O, bu teleqramda Çauşeskunun "parlaq fəaliyyətini", "müdrik rəhbərliyini" və "cəsarətli təfəkkürünü" yüksək qiymətləndirmiş, onun hakimiyyətini ölkənin "qızıl dövrü" adlandırmışdır. Buna baxmayaraq, etirazların miqyası genişlədikcə Feoktist üsyançıların və tərəfinə keçmiş və Çauşesku "dövrümüzün " olmuşdur.
18 yanvar 1990-cı ildə Feoktist bütün bu illər ərzində onları aldatdığına, Çauşeskunu şiddətli formada müdafiə etdiyinə və onun hakimiyyəti ilə mübarizə apara bilmədiyinə görə möminlərdən üzr istəməyə məcbur qalmışdır. O, səhhətinə və yaşına görə vəzifəsini tərk etmiş, lakin üç aydan sonra təcili xahişlə yenidən Patriarx vəzifəsinə qayıtmışdır. Feoktist daha sonra teleqramları partiyanın göstərişi ilə yazdığını və heç vaxt şəxsi fikrini onlarda əks etdirmədiyini bildirmişdir.
Sekuritate
Kahinlərin Sekuritate ilə əməkdaşlığına dair faktlara baxmayaraq, kahinlərin əməkdaşlığının miqyası və Rumıniya məxfi polis xidmətinin fəaliyyətinə təsiri hələ qiymətləndirilməmişdir, çünki Rumıniyada bir çox sənədlərin məxfiliyi ləğv olunmayıb və bir çox dövlət arxivləri ictimaiyyətə açılmayıb. Bəzi keşişlər müxtəlif konfessiyaların nümayəndələrinin məlumatlarını birbaşa dövlət polisinə çatdırmışdılar və kilsənin bunu təkzib etməyinə baxmayaraq, əhalinin narazılığı və kilsəyə qarşı inamsızlıq səviyyəsi artmışdı. Məsələn, mitropolit Banatlı etiraf etmişdir ki, o, daha yüksək rütbə əldə etmək üçün beş dissidentin, o cümlədən məlumatlarını Sekuritateyə təhvil vermişdir.
23 milyon əhalisi olan Rumıniyada Sekuritate agentlərinin sayının 400 mindən 1 milyon nəfərə qədər olduğu təxmin edilir. Xəbərverənlərin peşələri haqqında etibarlı məlumat yoxdur, ona görə də agentlər arasında kahinlərin dəqiq nisbətini müəyyən etmək mümkün deyil. Bununla belə, Qalati judetsindən olan bir din xadiminin ifadəsinə görə, onun fəaliyyətinin əhatə etdiyi judetsdə bütün kahinlərdən ən çoxu bir və ya ikisi Sekuritate ilə işləməkdən imtina etmişdi. Timişoaradakı keçmiş təhlükəsizlik xidməti zabiti, vaxtilə keşişləri işə götürməkdə günahlandırılan Roland Vasileviki ruhanilərin 80%–90%-nin məxfi polislə əməkdaşlıq etdiyini iddia etmişdir. Bu insanlar sonradan xaricə göndərilmiş və dövlətin təbliğatında istifadə etdiyi məlumatları toplamışdır. Bundan başqa, Rumıniyanın qərb vilayətlərində mədəni-maarif fəaliyyəti ilə məşğul olan bütün kahinlər öz fəaliyyətləri haqqında məcburi hesabatlar yazan Sekuritate agentləri idi.
Dissidentlər
Pravoslav Kilsəsi hakimiyyətlə kifayət qədər sıx əməkdaşlıq edirdi. Kilsə dövlət siyasətinə dəstək verməyən hər kəsi ruhani rütbəsindən və ya vəzifələrindən məhrum etmişdi. Pravoslav kahinlər arasında kommunist hökumətinin həqiqi tərəfdarları az idi, xarici konfessiyalar arasında isə demək olar ki, yox idi. Protestantlar hakimiyyətə qarşı xüsusi nifrətlərini ifadə etmişdilər. Məsələn, Buxarestdə dövlət ateizmi və avtoritar rejim əleyhinə çıxış edən George Kalçu-Dumitryasanın işi itaətsizlik aktlarından biri idi. O, pravoslav seminariyasından qovulmuş və 1979-cu ildə "faşist təbliğatı" ittihamı ilə 10 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilmişdir. 1985-ci ildə xarici təzyiq nəticəsində Rumıniya hökuməti onu azad etmişdir. Kalsiu-Dumitreas sonradan ölkənin cənub-şərqindəki bir kəndə köçmüş və sonradan ölkəni tərk etmişdir.
1987-ci ilə qədər Buxarestdə kilsələrin sökülməsi pravoslav kilsəsinin narazılığına səbəb olmamışdı. Həmin il İon Dura Rumıniya icmaları ilə görüşmək üçün Benilüks ölkələrinə göndərilmişdi və o, Ümumdünya Kilsələr Şurasına açıq məktub yazaraq Çeuseçkunun "sistemləşdirmə" siyasəti çərçivəsində kilsələrin və patriarx sarayının sökülməsinə son qoymağa çağırış etmişdir, lakin onun xahişi cavabsız qalmışdı.
Nəticələri
1989-cu ildən sonra Rumın Pravoslav Kilsəsi öz hərəkətlərini izah etməyə çalışmışdı. Patriarx Feoktist onun əməkdaşlığının ölkədə dini bu cür qoruyub saxlamaq istəyi ilə əsaslandırıldığını iddia etmiş, lakin əlavə etmişdir ki, ölkənin hər bir vətəndaşı bu və ya digər şəkildə kommunist hakimiyyət orqanları ilə əməkdaşlıq edirdi.Ployeşti yepiskopu "məqsəd vasitələrə bəraət qazandırır" prinsipinə əsaslanaraq bildirmişdir ki, kilsə ölkədə təkcə dini qorumaq üçün yox, həm də kilsələrin sayını qorumaq, habelə kilsə əmlakının milliləşdirilmə və müsadirə olunmasına qarşı mübarizə aparmaq məqsədilə hakimiyyət orqanlarına dəstək verməyə məcbur qalmışdır. Onun sözlərinə görə, kilsəyə qarşı tənqidin olmamasının səbəbi hakimiyyətin kilsənin bütün əleyhdarlarına qarşı tez bir zamanda tədbir görməsi idi.
Mənbə
İstinadlar
- Deletant, 1995. səh. 212
- Deletant, 1995. səh. 213
- Leuștean, 1995. səh. 8
- Deletant, 1995. səh. 216
- Turcescu, Stan, 2007. səh. 73
- Turcescu, Stan, 2007. səh. 78
- Turcescu, Stan, 2007. səh. 68
- Turcescu, Stan, 2007. səh. 46
- Deletant, 1995. səh. 12
- Deletant, 1995. səh. 11
- Ramet, 2004. səh. 279
- Deletant, 1995. səh. 215
- Deletant, 1995. səh. 214
- Deletant, 1995. səh. 217
- Turcescu, Stan, 2007. səh. 44
- Turcescu, Stan, 2007. səh. 44—45
- Turcescu, Stan, 2007. səh. 48
- "JUSTIN MOISESCU. Patriarh al BOR" (rumın). DICŢIONARUL TEOLOGILOR ROMÂNI. 2007-05-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-15.
- Turcescu, Stan, 2007. səh. 69
- Deletant, 1995. səh. 233
- Turcescu, Stan, 2007. səh. 70
- Turcescu, Stan, 2007. səh. 66
- Turcescu, Stan, 2007. səh. 77
- Turcescu, Stan, 2007. səh. 79
- Deletant, 1995. səh. 232
- Deletant, 1995. səh. 231
- Ramet, 2004. səh. 277
Ədəbiyyat
- Dennis Deletant. Ceaușescu and the Securitate: Coercion and Dissent in Romania, 1965-1989. M.E. Sharpe, London. 1995. ISBN .
- Lucian N. Leuștean. Orthodoxy and the Cold War: Religion and Political Power in Romania, 1947-65. Palgrave Macmillan. 1995. ISBN .
- Lucian Turcescu, Lavinia Stan. Religion and Politics in Post-Communist Romania. Oxford University Press. 2007. ISBN .
- Sabrina P. Ramet, Henry F. Carey. Church and State in Romania before and after 1989 // Romania Since 1989: Politics, Economics, and Society. Lexington Books. 2004. 278. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ruminiya Sosialist Respublikasinda Pravoslav Kilsesi Ruminiyanin sosialist respublikasi oldugu ve Kommunist Partiyasinin hakimiyyetde oldugu 1947 1989 cu illerde Rumin Pravoslav Kilsesinin tarixi Kommunist hakimiyyet orqanlari ile kilse arasinda elaqeler olduqca six idi Dovlet dovlet ateizmi siyasetini elan etmisdir lakin rehberlik kilse ile feal emekdasliq aparmisdi ve prezident Nikolae Causeskunun hakimiyyeti altinda Pravoslav Kilsesi kommunizm ile rumin milletciliyinin sintezinden ibaret ideologiyani feal sekilde teblig etmisdir 1 Nikolae Causesku ve partiya uzvleri Nyamts monastirinda 1966 ci il Dinin istismar vasitesi olmasi haqqinda marksist tezislere baxmayaraq SSRI nin movcudiyyetinin ilk iki onilliyinde oldugu kimi Ruminiyada dine qarsi bele siddetli mubarize aparilmamisdi 1 Bu Rumin Pravoslav Kilsesine Ruminiya patriarxi Yustinianin rehberliyi altinda kommunist dovletinde sosial beraberliye nail olmaq ucun her cur sey gostermeye imkan yaratmisdi 2 Bununla bele kilse Ruminiya ehalisine o cumleden din huququnun mudafiesi formasinda eksinqilabi fealiyyete gore mehkum olunmuslara qarsi repressiyalardan ya bixeber qalmis ya da onlari qinamamisdir 2 Ruminiya hokumeti SSRI den numune goturerek eyni sekilde oz olkesinde fealiyyet gosteren Yunan Katolik Kilsesini legv etmis ve bir cox prixod mensubunun pravoslav xristianliga veftiz olunmaga mecbur etmisdir 3 Hokumet ile tam formada emekdasliga baxmayaraq Rumin Pravoslav Kilsesi sovet qosunlarinin Ruminiyadan cixarilmasindan sonra repressiyalardan xilas ola bilmemisdi Belelikle 1958 ci ilden 1963 cu ile qeder iki min yarima yaxin kesis ve rahib kilsenin en yuksek rutbelerinin raziligi ile hebs edilmisdi 4 Nikolay Causeskunun hakimiyyeti dovrunde ruhaniler dovletin emrlerini feal sekilde yerine yetirmisdiler ve bezileri hetta Kommunist Partiyasinin yuksek rehberliyine regbet qazandirmaga calismisdilar 1 Ehtimal olunur ki ruhanilerin boyuk ekseriyyeti eyalet polisinde Sekuritatede emekdas idi Onlar muxtelif dini icmalar haqqinda resmi orqanlara melumat vermisdiler 5 Sekuritatenin melumatina gore bu cur xeberverenlerin sayi butun kilse memurlarinin 80 ni teskil ede biler 6 Mundericat 1 Emekdasliq tarixi 1 1 Kilselerin birlesdirilmesi 1 2 Patriarx Yustinian 1 3 Iustin ve Feoktist 1 4 Ruminiya inqilabi 2 Sekuritate 3 Dissidentler 4 Neticeleri 5 Menbe 5 1 Istinadlar 6 EdebiyyatEmekdasliq tarixiredakteKilse Ruminiyanin yeni kommunist hakimiyyetleri ile emekdasliga baslamisdi Onlar tekce Ruminiya sakinleri uzerinde oz tehsil ve medeni tesirini saxlamaq yox hem de oz emlakini dovletin xeyrine musadire edilmesi ehtimalindan qorumaq isteyirdiler 7 Eyni zamanda Rumin Pravoslav Kilsesi santaj ucun potensial hedef olaraq qalmisdi Sosialist Ruminiyasinin siyasi rehberliyi ile emekdasliq eden demek olar ki butun kesisler Ruminiya monarxiyasinin terefdarlari ve Demir Qvardiya fasist herekatinin uzvleri idi 8 Kilselerin birlesdirilmesiredakte Rumini Yunan Katolik Kilsesi texminen 1 725 kilseye sahib idi ve 1 5 milyondan cox prixod mensubu ehalisi var idi 9 Onun kilse ayinlerinin esasen pravoslavlarinkine benzemesine baxmayaraq yunan katolikleri pravoslav kilsesi ile birlesme ideyasina boyuk olcude qarsi idiler Onlar bu birlesmeni kommunistlerin gosterisi hesab etmis Qerb dovletleri ile emekdasligi desteklemisdiler Bu yunan katoliklerinin qerbmeyilli baxislarini bogmaga calisan dovlet ve kilse terefinden repressiyalarin baslamasina sebeb olmusdur 10 Hokumet tezlikle yunan katoliklerini qanundan kenarlasdirmis onlarin kilsesini antimilli ve antitarix adlandirmis onlari milleti parcalamaga cehdde ittiham etmisdir 9 1 dekabr 1948 ci ilde Rumin Yunan Katolik Kilsesi legv edilmis onun butun kilseleri ve kafedrallari Ruminiya Pravoslav Kilsesinin tabeliyine verilmisdir Ruhaniler Yunan Katolik Kilsesinin Pravoslav Kilsesi ile de fakto birlesmesini etiraf etmeye mecbur olmusdular lakin bezileri buna yalniz Sekuritatenin tezyiqi ile razi olmusdular 9 1 800 yunan katolik ruhanisinden 430 u kilselerin birlesmesini taniyan beyanati imzalamisdi 11 Rumin Pravoslav Kilsesinin prixod mensublarinin sayi yuz minlerle yunan katoliklerinin pravoslavligi qebul etmesi sebebinden artmisdi 9 Patriarx Yustinianredakte Real adi Ioann Marina olan Yustinian 1948 ci ilde Ruminiya patriarxi secilmisdi Hemin dovr olkede kommunist hakimiyyeti artiq qurulmusdu O Rumin Pravoslav Kilsesine kommunist dialektik materializm dunyagorusunu asilamaga cehd gostermisdir Yustinian cemiyyetin kommunist qurulusunun Pravoslav Kilsesinin isteklerine zidd olmadigi ve kommunist hakimiyyet orqanlari ile emekdasligin pis bir sey olmadigi fikrini mudafie etmisdir 2 Onun kommunizm ve kilse problemlerine hesr olunmus eseri Apostolat Social adi ile nesr edilmisdir O burada sosializmin xristianligin ayrilmaz bir hissesi oldugunu bildirmisdir 12 Kilse olkede savadsizliqla mubarize kampaniyasina boyuk komeklik gostermis hetta monastirlarin abbatlarini o dovrde maariflendirici xarakter dasiyan ictimai faydali islerle mesgul olmaga mecbur etmisdir 13 Bununla bele Yustinian mektublarinda repressiya qurbanlarindan behs etmemisdi 2 Bunun neticesinde bir cox dindarlar esasen de pravoslavligi qebul etmis kecmis yunan katolikleri onu kukla ve opportunist adlandirmaga baslamis hem de onu hakimiyyetden regbet qazanmaq ucun sey gostermekde gunahlandirmisdilar 13 Mehz Yustinianin dovrunde kilse o qeder siyasete qarismaga baslamisdi ki hetta Ruminiya ilahiyyatcilari Umumdunya Kilseler Surasini ve Roma Katolik Kilsesini anqloamerikan imperializminin aletleri adlandirmaga baslamisdilar 1960 ci illerde bir nov Ruminiya erimesi baslamis bundan sonra kilse novbeti hucumlardan yayinmis ve fealiyyet istiqametini ekumenik herekata dogru aparmisdir 4 nbsp Patriarx Yustinian ve Ruminiya Kommunist Partiyasinin rehberliyi Umumdunya Gencler Festivalinda 1953 cu il Yustinianin rehberliyi dovrunde Ruminiyada 200 den cox monastirda elverisli islahatlar baslamisdi rahibler artiq dunyevi heyata qosulurdular Bezi yerlerde kend teserrufati kooperativleri bezi yerlerde ise emalatxanalar yaradilmisdi Bu tedbirlerden sonra 1956 ci ile qeder olkede rahiblerin sayi 7 mine catmisdi 13 1958 ci ilde sovet qosunlari olkeden cixdiqdan sonra Kommunist Partiyasi gozlenilmeden monastirlara soyuq munasibet gostermeye baslamisdi Partiya onlari dovlet eleyhine muxalifetin mumkun yuvalari adlandirmis ve rahiblere nezaret baslamisdi 1958 1963 cu illerde 2 5 minden cox rahib eksinqilabi fealiyyet ittihami ile hebs edilmis monastirlarin yarisi baglanmisdir 4 1959 cu ilde Muqeddes Sinod uc monastir seminariyasini baglamaq ucun dovlet emrlerini tesdiqlemisdi 1966 ci ilde 40 yasdan kicik rahiblere ve 55 yasdan kicik rahiblere hakimiyyet orqanlarinin ictimaiyyete faydali adlandirdigi dunyevi ise celb edilmeleri ucun monastirlari terk etmek emri verilmisdir 14 Rahiblik Causeskunun hakimiyyetinin sonuna qeder monastisizm tezyiq altinda qalmisdi lakin ona qarsi aktiv repressiya aparilmamisdi 14 Pravoslav Kilsesi muharibelerarasi illerde butun milliyyetci herekatlari desteklemisdi Xususile antisemit baxis bucagina malik olan fasistlere ve radikal milliyyetcilere yaxin idiler 15 Bunun neticesi idi ki o dovrde Demir qvardiyanin uzvu olan kahinlerin sayi cox idi Pravoslav yazicisi ve ilahiyyatcisi Nikifor Krainiy Gindirea jurnalinda milliyyetci ideologiya ile pravoslav dunyagorusunun vehdeti tezisini siddetle mudafie etmis 15 filosof Nae Ionesku ve ilahiyyatci Dumitru Steniloe ise rumin olmaq pravoslav olma demekdir tezisini ireli surmusdur 16 Kommunistler hakimiyyete geldikden sonra yeni hokumet Demir qvardiyanin millityetcilik baxisini redd rtmis ve proletar milliyyetciliyine kecid etmisdir Bununla bele 1960 ci illerin evvellerinde olkeye rehberlik eden George Georgiu Dejin dovrunde hokumet xristian dunyagorusune daha cox muraciet etmeye baslamisdir 8 Maarifcilik fealiyyetine arxalanan hokumet kilsenin komeyi ile olkede ruminlarin qedim daklarla elaqedar menseyi haqqinda tarixi nezeriyyeni yaymaga baslamisdir Ruminiya ilahiyyatcisi ve tarixcisi Mirca Pekuraryu bu nezeriyyeye emel ederek tarix dersliklerinde yazmisdir ki daklar pravoslavligi hevari Andrey sayesinde qebul etmisdir 17 Iustin ve Feoktistredakte nbsp Nikolae Causesku ve Patriarx Iustin arasinda gorus 1977 1986 ci illerde Ruminiya Pravoslav Kilsesinin rehberi Patriarx Iustin Moisesku olmusdu O Rumin Pravoslav Kilsesinin rehberi oldugu muddetde diger kilselere o cumleden Rus Pravoslav Kilsesine muxtelif sinodal numayende heyetlerine rehberlik etmis hemcinin olkede nesriyyat fealiyyetine diqqet yetirmis Părinți și scriitori bisericești kitab kolleksiyasini tesis etmis ve 1982 ci ilde Bibliya nin yeni sinodal tercumesini 1979 cu ilde Ehdi cedid de daxil olmaqla tesdiqlemisdir Iustinin rehber oldugu dovrunde olkede bir sira kafedral ve monastirlar berpa edilmisdi 18 Iustinin vefat etmesinden sonra dunyevi adi Teodor Arepasu olan Patriarx Feoktist rehberliye secilmisdi Kommunist hokumeti bu cur addimlara etiraz etmirdi cunki onu etibarli muttefiq kimi gorurdu ve guzeste getmeye meyilli idi Feoktist Causeskunun siyasetini hetta sistemlesdirme siyaseti cercivesinde kilselerin sokulmesi ve dissident kesislerle mubarize kimi tedbirleri destekleyirdi 19 O Buxarestde 22 kilsenin sokulmesine sessiz qaldiqdan ve hec bir reaksiya vermedikden sonra hokumetyonlu kukla adlandirilmisdir 19 Feoktist tez tez ictimai cixislarinda Causeskuya terif dolu mektublar ve teleqramlar oxuyur hemcinin Ruminiya Sosialist Respublikasinin rehberi kimi onun nailiyyetlerini yuksek qiymetlendirirdi 19 Ruminiya inqilabiredakte nbsp Nikolae Causeskunun Feoktistin Moldova mitropoliti teyin edilmesi haqqinda fermani 19 dekabr 1989 cu ilde Timisoarada etirazlar baslayandan sonra Feoktist Causeskuya teleqram gondererek onu Ruminiya Kommunist Partiyasinin bas katibi vezifesine yeniden secilmesi munasibetile tebrik etmisdir O bu teleqramda Causeskunun parlaq fealiyyetini mudrik rehberliyini ve cesaretli tefekkurunu yuksek qiymetlendirmis 19 onun hakimiyyetini olkenin qizil dovru adlandirmisdir 20 Buna baxmayaraq etirazlarin miqyasi genisledikce Feoktist usyancilarin ve Milli Qurtulus Cebhesinin terefine kecmis ve Causesku dovrumuzun Herodu olmusdur 21 18 yanvar 1990 ci ilde Feoktist butun bu iller erzinde onlari aldatdigina Causeskunu siddetli formada mudafie etdiyine ve onun hakimiyyeti ile mubarize apara bilmediyine gore mominlerden uzr istemeye mecbur qalmisdir O sehhetine ve yasina gore vezifesini terk etmis 21 lakin uc aydan sonra tecili xahisle yeniden Patriarx vezifesine qayitmisdir Feoktist daha sonra teleqramlari partiyanin gosterisi ile yazdigini ve hec vaxt sexsi fikrini onlarda eks etdirmediyini bildirmisdir 21 SekuritateredakteKahinlerin Sekuritate ile emekdasligina dair faktlara baxmayaraq kahinlerin emekdasliginin miqyasi ve Ruminiya mexfi polis xidmetinin fealiyyetine tesiri hele qiymetlendirilmemisdir cunki Ruminiyada bir cox senedlerin mexfiliyi legv olunmayib ve bir cox dovlet arxivleri ictimaiyyete acilmayib 22 Bezi kesisler muxtelif konfessiyalarin numayendelerinin melumatlarini birbasa dovlet polisine catdirmisdilar ve kilsenin bunu tekzib etmeyine baxmayaraq ehalinin naraziligi ve kilseye qarsi inamsizliq seviyyesi artmisdi Meselen mitropolit Banatli Nikolay etiraf etmisdir ki o daha yuksek rutbe elde etmek ucun bes dissidentin o cumleden George Kalcu Dumitryasanin melumatlarini Sekuritateye tehvil vermisdir 23 23 milyon ehalisi olan Ruminiyada Sekuritate agentlerinin sayinin 400 minden 1 milyon nefere qeder oldugu texmin edilir 22 Xeberverenlerin peseleri haqqinda etibarli melumat yoxdur ona gore de agentler arasinda kahinlerin deqiq nisbetini mueyyen etmek mumkun deyil Bununla bele Qalati judetsinden olan bir din xadiminin ifadesine gore onun fealiyyetinin ehate etdiyi judetsde butun kahinlerden en coxu bir ve ya ikisi Sekuritate ile islemekden imtina etmisdi Timisoaradaki kecmis tehlukesizlik xidmeti zabiti vaxtile kesisleri ise goturmekde gunahlandirilan Roland Vasileviki ruhanilerin 80 90 nin mexfi polisle emekdasliq etdiyini iddia etmisdir 6 24 Bu insanlar sonradan xarice gonderilmis ve dovletin tebligatinda istifade etdiyi melumatlari toplamisdir 24 Bundan basqa Ruminiyanin qerb vilayetlerinde medeni maarif fealiyyeti ile mesgul olan butun kahinler oz fealiyyetleri haqqinda mecburi hesabatlar yazan Sekuritate agentleri idi 24 DissidentlerredaktePravoslav Kilsesi hakimiyyetle kifayet qeder six emekdasliq edirdi Kilse dovlet siyasetine destek vermeyen her kesi ruhani rutbesinden ve ya vezifelerinden mehrum etmisdi Pravoslav kahinler arasinda kommunist hokumetinin heqiqi terefdarlari az idi xarici konfessiyalar arasinda ise demek olar ki yox idi Protestantlar hakimiyyete qarsi xususi nifretlerini ifade etmisdiler 25 Meselen Buxarestde dovlet ateizmi ve avtoritar rejim eleyhine cixis eden George Kalcu Dumitryasanin isi itaetsizlik aktlarindan biri idi O pravoslav seminariyasindan qovulmus ve 1979 cu ilde fasist tebligati ittihami ile 10 il muddetine azadliqdan mehrum edilmisdir 26 1985 ci ilde xarici tezyiq neticesinde Ruminiya hokumeti onu azad etmisdir Kalsiu Dumitreas sonradan olkenin cenub serqindeki bir kende kocmus ve sonradan olkeni terk etmisdir 25 1987 ci ile qeder Buxarestde kilselerin sokulmesi pravoslav kilsesinin naraziligina sebeb olmamisdi Hemin il Ion Dura Ruminiya icmalari ile gorusmek ucun Beniluks olkelerine gonderilmisdi ve o Umumdunya Kilseler Surasina aciq mektub yazaraq Ceuseckunun sistemlesdirme siyaseti cercivesinde kilselerin ve patriarx sarayinin sokulmesine son qoymaga cagiris etmisdir lakin onun xahisi cavabsiz qalmisdi 20 Neticeleriredakte1989 cu ilden sonra Rumin Pravoslav Kilsesi oz hereketlerini izah etmeye calismisdi Patriarx Feoktist onun emekdasliginin olkede dini bu cur qoruyub saxlamaq isteyi ile esaslandirildigini iddia etmis 27 lakin elave etmisdir ki olkenin her bir vetendasi bu ve ya diger sekilde kommunist hakimiyyet orqanlari ile emekdasliq edirdi 27 Ployesti yepiskopu Nifon Miheyitse meqsed vasitelere beraet qazandirir prinsipine esaslanaraq bildirmisdir ki kilse olkede tekce dini qorumaq ucun yox hem de kilselerin sayini qorumaq habele kilse emlakinin millilesdirilme ve musadire olunmasina qarsi mubarize aparmaq meqsedile hakimiyyet orqanlarina destek vermeye mecbur qalmisdir Onun sozlerine gore kilseye qarsi tenqidin olmamasinin sebebi hakimiyyetin kilsenin butun eleyhdarlarina qarsi tez bir zamanda tedbir gormesi idi 27 MenberedakteIstinadlarredakte 1 2 3 Deletant 1995 seh 212 1 2 3 4 Deletant 1995 seh 213 Leuștean 1995 seh 8 1 2 3 Deletant 1995 seh 216 Turcescu Stan 2007 seh 73 1 2 Turcescu Stan 2007 seh 78 Turcescu Stan 2007 seh 68 1 2 Turcescu Stan 2007 seh 46 1 2 3 4 Deletant 1995 seh 12 Deletant 1995 seh 11 Ramet 2004 seh 279 Deletant 1995 seh 215 1 2 3 Deletant 1995 seh 214 1 2 Deletant 1995 seh 217 1 2 Turcescu Stan 2007 seh 44 Turcescu Stan 2007 seh 44 45 Turcescu Stan 2007 seh 48 JUSTIN MOISESCU Patriarh al BOR rumin DICŢIONARUL TEOLOGILOR ROMANI 2007 05 02 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 10 15 1 2 3 4 Turcescu Stan 2007 seh 69 1 2 Deletant 1995 seh 233 1 2 3 Turcescu Stan 2007 seh 70 1 2 Turcescu Stan 2007 seh 66 Turcescu Stan 2007 seh 77 1 2 3 Turcescu Stan 2007 seh 79 1 2 Deletant 1995 seh 232 Deletant 1995 seh 231 1 2 3 Ramet 2004 seh 277EdebiyyatredakteDennis Deletant Ceaușescu and the Securitate Coercion and Dissent in Romania 1965 1989 M E Sharpe London 1995 ISBN 1 56324 633 3 Lucian N Leuștean Orthodoxy and the Cold War Religion and Political Power in Romania 1947 65 Palgrave Macmillan 1995 ISBN 9780230218017 Lucian Turcescu Lavinia Stan Religion and Politics in Post Communist Romania Oxford University Press 2007 ISBN 978 0 19 530853 2 Sabrina P Ramet Henry F Carey Church and State in Romania before and after 1989 Romania Since 1989 Politics Economics and Society Lexington Books 2004 278 ISBN 0 7391 0592 2 Menbe https az wikipedia org w index php title Ruminiya Sosialist Respublikasinda Pravoslav Kilsesi amp oldid 7850449