Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
"Ruhun feonomenologiyası" (alm. Phänomenologie des Geistes) — Alman filosofu Hegelin ən böyük əsərlərindən birincisi.
Ruh sözün geniş mənasında ideal olanla , şüurla maddi başlanğıcdan fərqli olaraq qeyri-cismani başlanğıcla eyniyyət təşkil edən anlayış; sözün dar mənasında təfəkkür anlayışı ilə eyni mənalıdır. Fəlsəfənin müxtəlif cərəyanlarının nümayəndələri mütləqləşdirilməsi subyektiv-idealizmə gətirib çıxarır, obyektiv ruhun (subyekt, şəxsiyyət,fərd) və birinciliyinin qəbul edilməsi obyektiv idealizmə gətirib çıxaran obyektiv Ruhun (insandan ayrılmış və müstəqil qüvvə kimi mistikləşdirilmiş şüur) olduğunu göstərirlər.
Antik fəlsəfə ruhu nəzəri fəaliyyət hesab etmişdir (Məs; Aristotel üçün ruhun fəaliyyətinin ən yüksək forması təfəkkür haqqında təfəkkürdür, nəzəriyyədən həzz almaqdır). Lakin ruh bilavasitə, intuitiv (Platon) dərk olunan fövqəlağıllı başlanğıc kimi də başa düşülmüşdür.Belə nöqteyi-nəzər zahirən dini idealogiyaya bənzəyir. Həmin idealogiyaya görə ruh allahdır, yalnız dini etiqadın bir hissəsi kimi olacaq fövqəltəbii mahiyyətdir. Alman klassik fəlsəfi idealizmin nümayəndələri ruhun fəallığını xüsusilə qeyd etmiş, onu hər şeydən əvvəl mənlik şüurunun fəaliyyəti baxımından nəzərdən keçirmişlər.Məs; Hegel ruhu mənlik şüurunun və şüurun zəkada həyata keçirilən vəhdəti. əməli və nəzəri fəaliyyətin vəhdəti kimi başa düşmüşdür. Ruhun varlığı onun əməlidir, lakin bu əməl idrak kimi başa düşülür. Hegelə ruh təbii, hissi olanı aradan qaldırır, öz-özünü dərketmə prosesində öz-özünə qədər yüksəlir. Materialist fəlsəfə ruhu təbiətə münasibətdə ikinci hesab edir. Antik materialistlər üçün ruh canın bütün bədənə yayılıb səpələnmiş daha düşüncəli hissəsidir. 17–18 ci əsrlərin materialistləri (Hobbs, Lokk, Lametri)ruhu duyğuların yalnız kombinasiyası və ya ümumi hiss bütövlükdə hissi idrakın çalarlarından biri kimi başa düşmüşlər. Dialektik materializm ruhu mənəvi olanı duyğuların adi məcmusuna müncər etmir, onun materiyadan asılı olmadan mövcud olması haqqında təsəvvür etmək qanunu rədd edir. Ruh mənəvi olan yüksək dərəcədə təşəkkül tapmış materiyanın funksiyasıdır.
Georq Fridrix Hegel (alm. Georg Wilhelm Friedrich Hegel; 27 avqust 1770, Ştutqart — 14 noyabr 1831, Berlin) — alman filosofu,obyektiv idealist,klassik alman fəlsəfəsinin nümayəndəsi.Gəncliyində radikal təfəkkür tərzi ilə fərqlənmişdir.Hegelin fəlsəfəsi burjua inqlabı ərəfəsində Almaniyanın inkişafının ziddiyətli xarakterini əks etdirmişdir;bu fəlsəfədə Hegelin ideoloqu olduğu alman burjuaziyasının ikili təbiəti öz əksini tapmışdır.Buradan da Hegel fəlsəfəsinin,bir tərəfdən,Almaniyada burjua inqlabının ideya cəhətdən hazırlanmasının ifadəsi olmaq etibarilə mütərəqqi və hətta inqlabi meylləri,digər tərəfdən isə,alman burjuaziyasının qeyri-ardıcıllığının və qorxağlığının,onun mürtəce yunkerlərlə kompromislərə meylinin nəticəsi olmaq etibarilə mühafizəkar və mürtəce ideyaları irəli gəlmişdir.Bu ikililik Hegelin əsərlərinin hamısında,o cümlədən "Ruhun fenomenologiyası"(1807) əsərində də öz ifadəsini tapmışdır.Bu əsərdə özünün ilk rüşeyimlərindən başlayaraq şüurlu surətdə elmə və elmi metodologiyaya sahib olunana qədər insan şüurunun keçirmiş olduğu təkamül nəzərdən keçirilir. Hegel subyekt,fəal,aktiv başlanğıc olmaq etibarilə substansiya haqqında tezisi əsaslandırmışdır.Hegel fəlsəfəsinin əsas müddəasını varlıq və təfəkkürün eyniyyəti,yəni real aləmin ideyanın,anlayışın,ruhun,təzahürü kimi başa düşülməsi təşkil edir.Bu eyniyyəti Hegel mütləq ideyanın öz-özünü dərk etməsinin tarixən inkişaf edən prosesi kimi nəzərdən keçirmişdir.İnkişaf etmiş formasında Hegelin mütləq(obyektiv) idealist sistemində mızmunu aşağıdakından ibarətdir:təbiət və cəmiyyətin bütün hadisələrinin əsasında absolyut,ruhi və şürlu başlanğıc-"mütləq ideya","dünya zəkası" və yaxud "dünya ruhu" durur.Bu başlanğıc aktiv və fəaldır,həm də onun fəaliyyəti təfəkkürdən,daha dürüst deyilsə,öz-özünü dərk etməkdən ibarətdir.Mütləq ideya öz inkişafında üç mərhələdən keçir: 1)ideyanın öz xüsusi aləmində,"xalis təfəkkür stixiyasında" inkişaf etməsi-Məntiq.Burada ideyanın məzmunu bir-bir ilə bağlı və bir-birinə keçən məntiq kateqoriyaları sistemində öz məzmununu aşkara çıxarır; 2)ideyanın "özgə varlıq" formasında,yəni təbiət formasında inkişaf etməsi-Təbiət fəlsəfəsi;təbiət inkişaf etmir,o,təbiətin ruhi mahiyyətini təşkil edənməntiq kateqoriyalarının öz inkişafının yalnız xarici təzahürüdür; 3)ideyanın təfəkkürdə və tarixdə (ruhda)inkişafı-Ruh fəlsəfəsi.Bu mərhələdə mütləq ideya yenidən öz-özünə qayıdır və insan şüurunun və fəaliyyətinin müxtəlif növlərində öz məzmununu dərk edir.Lakin təfəkkür və varlığın idealist eyniyyət prinsipi xarici aləmin və təfəkkürün qanunlarının vəhdətinin əsaslandırılması kimi çıxış edir.Bu prinsip Kant aqnostisizminə qarşı yönəlmişdir.Hegel fəlsəfəsinin ən qiymətli nailiyyəti "Məntiq elmi" (1812–16) əsərində tam,dolğun şərh edilmiş dialektikadır.Bu əsərində Hegel dialektikanın mühüm qanunlarının və kateqoriyalarının təhlilini vermiş,dialektikanın,məntiqin və idrak nəzəriyyəsinin vəhdəti haqqında tezisi əsaslandırmış,fikir tarixində dialektik məntiqin ilk geniş sistemini yaratmışdır.Hegelin idrak nəzəriyyəsində rolu böyükdür,xüsusilə seyrçiliyin,Kantın "şey özündə" və hadisələr dualizminin tənqidi böyük əhəmiyyət kəsb edir.Hegelin həmçinin "Hüquq fəlsəfəsi"(1821),"Fəlsəfə tarixinə dair mühazirələr"(1833–36),"Estetikya dair mühazirələr" (1835–38),"Tarix fəlsəfəsinə dair mühazirələr"(1837) əsrində də böyük maraq doğurur.Fəlsəfənin bütün sahələrində dialektikanın tətbiqi ilə,elmin aktual problemlərini dərindən təhlil etməklə böyük iz qoymuşdur.Hegelin fəlsəfəsinin idealizmi özünün dialektik ideyalarına zidd idi:aləmin və idrakın inkişafının başa çatmasınının etiraf edilməsi,dialektikanın mistikləşdirilməsi,inkişaf prinsipinin yalnız,ideal hadisələrə şamil edilməsi,bir sıra məntiqi kateqoriyaların inkişafında sxematik və sünilik,həmin kateqoriyaların sisteminin qapalılığı,dialektikadan ardıcıl sosial nəticələr çıxarmağı bacarmamaq və istəməmək,mövcud şəraitlə barışmaq və ona bəraət qazandırmaq,Prussiya monarxiyasının cəmiyyətin inkişafının zirvəsi hesab edilməsi,millətçi düşüncələri və s.
Mənbə
- Текст книги в переводе
- Феноменология духа (Новая философская энциклопедия)
- "Феноменология духа" Гегеля
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Ruhun feonomenologiyasi alm Phanomenologie des Geistes Alman filosofu Hegelin en boyuk eserlerinden birincisi Ruhun fenomenologiyasi 1807 Ruh sozun genis menasinda ideal olanla suurla maddi baslangicdan ferqli olaraq qeyri cismani baslangicla eyniyyet teskil eden anlayis sozun dar menasinda tefekkur anlayisi ile eyni menalidir Felsefenin muxtelif cereyanlarinin numayendeleri mutleqlesdirilmesi subyektiv idealizme getirib cixarir obyektiv ruhun subyekt sexsiyyet ferd ve birinciliyinin qebul edilmesi obyektiv idealizme getirib cixaran obyektiv Ruhun insandan ayrilmis ve musteqil quvve kimi mistiklesdirilmis suur oldugunu gosterirler Antik felsefe ruhu nezeri fealiyyet hesab etmisdir Mes Aristotel ucun ruhun fealiyyetinin en yuksek formasi tefekkur haqqinda tefekkurdur nezeriyyeden hezz almaqdir Lakin ruh bilavasite intuitiv Platon derk olunan fovqelagilli baslangic kimi de basa dusulmusdur Bele noqteyi nezer zahiren dini idealogiyaya benzeyir Hemin idealogiyaya gore ruh allahdir yalniz dini etiqadin bir hissesi kimi olacaq fovqeltebii mahiyyetdir Alman klassik felsefi idealizmin numayendeleri ruhun fealligini xususile qeyd etmis onu her seyden evvel menlik suurunun fealiyyeti baximindan nezerden kecirmisler Mes Hegel ruhu menlik suurunun ve suurun zekada heyata kecirilen vehdeti emeli ve nezeri fealiyyetin vehdeti kimi basa dusmusdur Ruhun varligi onun emelidir lakin bu emel idrak kimi basa dusulur Hegele ruh tebii hissi olani aradan qaldirir oz ozunu derketme prosesinde oz ozune qeder yukselir Materialist felsefe ruhu tebiete munasibetde ikinci hesab edir Antik materialistler ucun ruh canin butun bedene yayilib sepelenmis daha dusunceli hissesidir 17 18 ci esrlerin materialistleri Hobbs Lokk Lametri ruhu duygularin yalniz kombinasiyasi ve ya umumi hiss butovlukde hissi idrakin calarlarindan biri kimi basa dusmusler Dialektik materializm ruhu menevi olani duygularin adi mecmusuna muncer etmir onun materiyadan asili olmadan movcud olmasi haqqinda tesevvur etmek qanunu redd edir Ruh menevi olan yuksek derecede tesekkul tapmis materiyanin funksiyasidir Georq Fridrix Hegel alm Georg Wilhelm Friedrich Hegel 27 avqust 1770 Stutqart 14 noyabr 1831 Berlin alman filosofu obyektiv idealist klassik alman felsefesinin numayendesi Gencliyinde radikal tefekkur terzi ile ferqlenmisdir Hegelin felsefesi burjua inqlabi erefesinde Almaniyanin inkisafinin ziddiyetli xarakterini eks etdirmisdir bu felsefede Hegelin ideoloqu oldugu alman burjuaziyasinin ikili tebieti oz eksini tapmisdir Buradan da Hegel felsefesinin bir terefden Almaniyada burjua inqlabinin ideya cehetden hazirlanmasinin ifadesi olmaq etibarile mutereqqi ve hetta inqlabi meylleri diger terefden ise alman burjuaziyasinin qeyri ardicilliginin ve qorxagliginin onun murtece yunkerlerle kompromislere meylinin neticesi olmaq etibarile muhafizekar ve murtece ideyalari ireli gelmisdir Bu ikililik Hegelin eserlerinin hamisinda o cumleden Ruhun fenomenologiyasi 1807 eserinde de oz ifadesini tapmisdir Bu eserde ozunun ilk ruseyimlerinden baslayaraq suurlu suretde elme ve elmi metodologiyaya sahib olunana qeder insan suurunun kecirmis oldugu tekamul nezerden kecirilir Hegel subyekt feal aktiv baslangic olmaq etibarile substansiya haqqinda tezisi esaslandirmisdir Hegel felsefesinin esas muddeasini varliq ve tefekkurun eyniyyeti yeni real alemin ideyanin anlayisin ruhun tezahuru kimi basa dusulmesi teskil edir Bu eyniyyeti Hegel mutleq ideyanin oz ozunu derk etmesinin tarixen inkisaf eden prosesi kimi nezerden kecirmisdir Inkisaf etmis formasinda Hegelin mutleq obyektiv idealist sisteminde mizmunu asagidakindan ibaretdir tebiet ve cemiyyetin butun hadiselerinin esasinda absolyut ruhi ve surlu baslangic mutleq ideya dunya zekasi ve yaxud dunya ruhu durur Bu baslangic aktiv ve fealdir hem de onun fealiyyeti tefekkurden daha durust deyilse oz ozunu derk etmekden ibaretdir Mutleq ideya oz inkisafinda uc merheleden kecir 1 ideyanin oz xususi aleminde xalis tefekkur stixiyasinda inkisaf etmesi Mentiq Burada ideyanin mezmunu bir bir ile bagli ve bir birine kecen mentiq kateqoriyalari sisteminde oz mezmununu askara cixarir 2 ideyanin ozge varliq formasinda yeni tebiet formasinda inkisaf etmesi Tebiet felsefesi tebiet inkisaf etmir o tebietin ruhi mahiyyetini teskil edenmentiq kateqoriyalarinin oz inkisafinin yalniz xarici tezahurudur 3 ideyanin tefekkurde ve tarixde ruhda inkisafi Ruh felsefesi Bu merhelede mutleq ideya yeniden oz ozune qayidir ve insan suurunun ve fealiyyetinin muxtelif novlerinde oz mezmununu derk edir Lakin tefekkur ve varligin idealist eyniyyet prinsipi xarici alemin ve tefekkurun qanunlarinin vehdetinin esaslandirilmasi kimi cixis edir Bu prinsip Kant aqnostisizmine qarsi yonelmisdir Hegel felsefesinin en qiymetli nailiyyeti Mentiq elmi 1812 16 eserinde tam dolgun serh edilmis dialektikadir Bu eserinde Hegel dialektikanin muhum qanunlarinin ve kateqoriyalarinin tehlilini vermis dialektikanin mentiqin ve idrak nezeriyyesinin vehdeti haqqinda tezisi esaslandirmis fikir tarixinde dialektik mentiqin ilk genis sistemini yaratmisdir Hegelin idrak nezeriyyesinde rolu boyukdur xususile seyrciliyin Kantin sey ozunde ve hadiseler dualizminin tenqidi boyuk ehemiyyet kesb edir Hegelin hemcinin Huquq felsefesi 1821 Felsefe tarixine dair muhazireler 1833 36 Estetikya dair muhazireler 1835 38 Tarix felsefesine dair muhazireler 1837 esrinde de boyuk maraq dogurur Felsefenin butun sahelerinde dialektikanin tetbiqi ile elmin aktual problemlerini derinden tehlil etmekle boyuk iz qoymusdur Hegelin felsefesinin idealizmi ozunun dialektik ideyalarina zidd idi alemin ve idrakin inkisafinin basa catmasininin etiraf edilmesi dialektikanin mistiklesdirilmesi inkisaf prinsipinin yalniz ideal hadiselere samil edilmesi bir sira mentiqi kateqoriyalarin inkisafinda sxematik ve sunilik hemin kateqoriyalarin sisteminin qapaliligi dialektikadan ardicil sosial neticeler cixarmagi bacarmamaq ve istememek movcud seraitle barismaq ve ona beraet qazandirmaq Prussiya monarxiyasinin cemiyyetin inkisafinin zirvesi hesab edilmesi milletci dusunceleri ve s MenbeTekst knigi v perevode Fenomenologiya duha Novaya filosofskaya enciklopediya Fenomenologiya duha Gegelya