Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Robert Boyl (25 yanvar 1627[…] – 31 dekabr 1691, London) – ingilis alimi və fizik.
| ROBERT BOYL | |
|---|---|
| ing. Robert Boyle | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | fizik, kimyaçı, filosof |
| Üzvlüyü |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
1627-ci ildə anadan olmuşdur.
1661-ci ildə özünün "Skeptik kimyaçı" adlı kitabında elementləri "ilk bəsit cisimlər" kimi müəyyənləşdirmişdir.
Robert Boyl görkəmli ingilis kimyaçısı, fiziki və filosofudur. O, İrlandiyanın Lismar şəhərində dövlət katibi Riçard Boylun ailəsində anadan olub. Bu ailənin 14 uşağından Robert Boyl yeddinci oğlu olub. Uşaqlıq illərindən Boyl xarici dilləri öyrənməyə başlayıb. 8 yaşında olanda fransız və latın dillərində sərbəst danışırmış. Boyl olduqca sadə, intizamlı, alicənab və çox nəzakətli adam, güclü dindar olmuş və evlənməyib. O, 1654-cü ildən Oksfordda yaşayıb, universitetin bir çox görkəmli professorları ilə dostluq edib, öz laboratoriyasını yaradıb. Boylun tədqiqat işləri molekulyar fizikaya, işıq və elektrik hadisələrinin öyrənilməsinə, hidrostatika, akustika, istilik və mexanikaya aid olmuşdur.
Boyl 1660-cı ildə «hava yayına aid yeni təcrübələr» adlı əsərini yazır. O, təcrübələr aparıb müəyyən edir ki, qaz özünü sıxılmış yay kimi aparır. Havanın elastikliyinin Boyl tərəfindən öyrənilməsi hava nasoslarının ixtirasına səbəb oldu. Boyl öyrənir ki, havanı sorub çıxartdıqda oradakı civə sütunu aşağı enir, yəni təzyiq azalır. O, eyni zamanda təzyiqi azaltdıqda suyun tez qaynadığını /qaynamanın təzyiqdən asılılığı/ müəyyən edir.
Boylun kimya sahəsində də xidmətləri olmuşdur. O, kimyaya eksperimental metodu daxil edir və 1661-ci ildə «Kimyaçı-skeptik» adlı əsər yazır. Bu əsərdə o, kimyəvi elementin ilk dəfə tərifini vermiş və kimyanın müstəqil elmə çevrilməsinin təşəbbüsçüsü olduğunu bildirmişdir. Boylun fikrincə element-maddədir, cismin tərkib hissəsidir. Boyl kimyada vəsfi analizin əsasını qoymuş, eyni zamanda çoxlu sayda rəngarəng fiziki-kimyəvi təcrübələr apararaq hər iki elm sahəsində çox dəyərli kəşflər etmişdir. 1661-ci ildə kimyəvi elementləri təyin etməyin metodunu vermiş, havanın fiziki və kimyəvi xassəsini öyrənmiş,1662-ci ildə isə qaz qanununu kəşf etmişdir.
Boyl sabit temperaturda havanın təzyiqinin həcmdən asılı dəyişməsini tədqiq edərkən müəyyənləşdirir ki, qaz kütləsinin həcmi ilə təzyiqi bir-biri ilə tərs mütənasibdir. R.Boyl müəyyən edir ki, maddənin sıxlığı onun mühüm xarakteristikasıdır, ona görə şkalalı areometr düzəldərək bir çox mayelərin sıxlığını hesablayıb. Eksperimental fizika ilə məşğul olarkən Boyl bir sıra sadə cihazlar /termometr, barometr, areometr, hiqrometr və s./ qurmuş, su donarkən həcmini genişləndirməsini müəyyən etmişdir.
Boyl nasosu təkmilləşdirərək «böyük pnevmatik maşın» qurmuş və Otto Herikenin /1654-cü ildə Maqdeburqda apardığı/ tarixi təcrübəsini böyük məharətlə təkrar etmişdir. Barometr adını Boyl elmə daxil edib (1662). R.Boyl Pnevmatik maşının köməyi ilə 25 mm. c.s. tərtibində təzyiq almağa nail olmuşdur ki, bu XVII əsr elmində ən böyük nailiyyət hesab edilir. R.Boyl İngiltərənin təbii sərvətləri ilə çox maraqlanmış, mineralları və filizləri öyrənmiş, sənayedə onlardan istifadə olunması ilə məşğul olmuşdur. Boylun əsərlərinin təxminən üçdə biri teologiyaya həsr olunmuşdur. Bibliyanın türk, ərəb, malayya dillərinə tərcümə olunmasını Boyl şəxsi pulu hesabına etmişdir. O, 1663-cü ildə London Kral cəmiyyətinin üzvü seçilmişdir. Boyl 1668-ci ildə Londona köçüb. 1680-ci ildə London Kral cəmiyyətinin prezidenti seçilmiş, lakin bu vəzifəni daşımaqdan imtina etmişdir.
Mənbə
- http://www.yeniheyat.com/v2/alimler.htm#Boyl 2008-01-19 at the Wayback Machine
- Mənbə "Görkəmli fiziklər" kitabı .Müəllif:Fərhad Hacıyev
- https://catalogues.royalsociety.org/CalmView/Record.aspx?src=CalmView.Persons&id=NA8137&pos=1.
- Бойль Роберт // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.
- Principe L. M. Robert Boyle // Encyclopædia Britannica (ing.).
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Robert Boyl 25 yanvar 1627 31 dekabr 1691 London ingilis alimi ve fizik ROBERT BOYLing Robert BoyleDogum tarixi 1627Vefat tarixi 1691Vefat yeri London Ingiltere kralligiTehsili Iton kolleci 1635 Fealiyyeti fizik kimyaci filosofUzvluyu London Kral Cemiyyeti 1660 Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati1627 ci ilde anadan olmusdur 1661 ci ilde ozunun Skeptik kimyaci adli kitabinda elementleri ilk besit cisimler kimi mueyyenlesdirmisdir Robert Boyl gorkemli ingilis kimyacisi fiziki ve filosofudur O Irlandiyanin Lismar seherinde dovlet katibi Ricard Boylun ailesinde anadan olub Bu ailenin 14 usagindan Robert Boyl yeddinci oglu olub Usaqliq illerinden Boyl xarici dilleri oyrenmeye baslayib 8 yasinda olanda fransiz ve latin dillerinde serbest danisirmis Boyl olduqca sade intizamli alicenab ve cox nezaketli adam guclu dindar olmus ve evlenmeyib O 1654 cu ilden Oksfordda yasayib universitetin bir cox gorkemli professorlari ile dostluq edib oz laboratoriyasini yaradib Boylun tedqiqat isleri molekulyar fizikaya isiq ve elektrik hadiselerinin oyrenilmesine hidrostatika akustika istilik ve mexanikaya aid olmusdur Boyl 1660 ci ilde hava yayina aid yeni tecrubeler adli eserini yazir O tecrubeler aparib mueyyen edir ki qaz ozunu sixilmis yay kimi aparir Havanin elastikliyinin Boyl terefinden oyrenilmesi hava nasoslarinin ixtirasina sebeb oldu Boyl oyrenir ki havani sorub cixartdiqda oradaki cive sutunu asagi enir yeni tezyiq azalir O eyni zamanda tezyiqi azaltdiqda suyun tez qaynadigini qaynamanin tezyiqden asililigi mueyyen edir Boylun kimya sahesinde de xidmetleri olmusdur O kimyaya eksperimental metodu daxil edir ve 1661 ci ilde Kimyaci skeptik adli eser yazir Bu eserde o kimyevi elementin ilk defe terifini vermis ve kimyanin musteqil elme cevrilmesinin tesebbuscusu oldugunu bildirmisdir Boylun fikrince element maddedir cismin terkib hissesidir Boyl kimyada vesfi analizin esasini qoymus eyni zamanda coxlu sayda rengareng fiziki kimyevi tecrubeler apararaq her iki elm sahesinde cox deyerli kesfler etmisdir 1661 ci ilde kimyevi elementleri teyin etmeyin metodunu vermis havanin fiziki ve kimyevi xassesini oyrenmis 1662 ci ilde ise qaz qanununu kesf etmisdir Boyl sabit temperaturda havanin tezyiqinin hecmden asili deyismesini tedqiq ederken mueyyenlesdirir ki qaz kutlesinin hecmi ile tezyiqi bir biri ile ters mutenasibdir R Boyl mueyyen edir ki maddenin sixligi onun muhum xarakteristikasidir ona gore skalali areometr duzelderek bir cox mayelerin sixligini hesablayib Eksperimental fizika ile mesgul olarken Boyl bir sira sade cihazlar termometr barometr areometr hiqrometr ve s qurmus su donarken hecmini genislendirmesini mueyyen etmisdir Boyl nasosu tekmillesdirerek boyuk pnevmatik masin qurmus ve Otto Herikenin 1654 cu ilde Maqdeburqda apardigi tarixi tecrubesini boyuk meharetle tekrar etmisdir Barometr adini Boyl elme daxil edib 1662 R Boyl Pnevmatik masinin komeyi ile 25 mm c s tertibinde tezyiq almaga nail olmusdur ki bu XVII esr elminde en boyuk nailiyyet hesab edilir R Boyl Ingilterenin tebii servetleri ile cox maraqlanmis minerallari ve filizleri oyrenmis senayede onlardan istifade olunmasi ile mesgul olmusdur Boylun eserlerinin texminen ucde biri teologiyaya hesr olunmusdur Bibliyanin turk ereb malayya dillerine tercume olunmasini Boyl sexsi pulu hesabina etmisdir O 1663 cu ilde London Kral cemiyyetinin uzvu secilmisdir Boyl 1668 ci ilde Londona kocub 1680 ci ilde London Kral cemiyyetinin prezidenti secilmis lakin bu vezifeni dasimaqdan imtina etmisdir Menbehttp www yeniheyat com v2 alimler htm Boyl 2008 01 19 at the Wayback Machine Menbe Gorkemli fizikler kitabi Muellif Ferhad Haciyevhttps catalogues royalsociety org CalmView Record aspx src CalmView Persons amp id NA8137 amp pos 1 Bojl Robert Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi 1994 Principe L M Robert Boyle Encyclopaedia Britannica ing