Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Roanok koloniyası — Şimali Amerikada yaradılmış ilk ingilis koloniyası. Roanok koloniyasının ərazisi bugünkü Şimali Karolina ştatının sərhədləri daxilində yerləşməkdədir. Koloniya kraliça I Elizabetin hakimiyyəti dönəmində zadəgan maliyyə vəsaiti hesabına salınmışdır. Koloniya sakinləri ilə birlikdə mistik şəkildə yoxa çıxması ilə məşhurlaşmışdır. İrəli sürülən əsas versiyalar; koloniyanın sakinlər tərəfindən könüllü şəkildə tərk edilməsi və ya yerlilərin hücumuna məruz qalması ilə bağlıdır.
Arxa plan
1584-cü ildə Şimali Amerika sahillərində məskunlaşmaq üçün münbit ola biləcək ərazilərin öyrənilməsi üçün ilk qrup yola çıxdı. Filip Amadas və Artur Barlou rəhbərliyi altında səfərə çıxan qrup Şimali Amerikanın heyvan və bitki aləmi barədə nümunələrlə geri qayıtdılar. Özləri ilə gətirdikləri bitki nümunələri arasında kartofda vardı. Bütün səfər xərclərinin ödənilməsini öz üzərində götürmüşdü. Ekspedisiya tərəfindən öyrənilən sahillər dönəmin İngiltərə kraliçası I Elizabetin şərəfinə Vircinya olaraq adlandırılmışdır. Bu addımdan sonra Şimali Amerikada koloniya yaratamaq üçün 10 illik icazə verilmişdir. Bu müddət ərzində koloniya yaradılmacağı təqdirdə icazənin ləğv ediləcəyi elan edilmişdir. İmperiya təşkil ediləcək yeni koloniya ilə əsas düşmənləri olan ispanlarla qarşı mübarizə aparmağı planlaşdırmışdı. Dənizdə və Avropa ətrafında yerləşən adalarda daha güclü olsan İspaniya imperiyası dəniz ağalığında rəqiblərini qabaqlaqmaqda idilər.
İlk mühacir qrupu
1585-ci ilin aprel ayında yalnız kişilərdən təşkil edilmiş ilk mühacir qrupu Şimali Amerikaya yola salındı. Qrupa daxil olan şəxslərin çoxu İrlandiyada ingilis hakimiyyətinin yaradılması üçün aparılan müharibələrdə iştirak etmiş keçmiş əsgərlər idi. Qrupun rəhbəri olan Ricard Grenvilə bölgə ilə bağlı ilkin araşdırmalar apardıqdan sonra yenidən Avropaya qayıtmaq tapşırığı verilmişdir. 29 iyul tarixində mühacirlər Amerika sahillərinə çatdılar. Gəmilərindən birinin qayalara çırpılması ilə qida ehtiyatının yarısının itirilməsi mühacirlər arasında ruh düşgünlüyünə səbəb oldu. Buna baxmayaraq qısa zamanda ərazinin öyrənilməsinə başlanıldı. Grenvil əsas yerli əhalinin sayını və yaşadığı əraziləri öyrənməkdə maraqlı idi. Sahil ərazilərində yaşayan Akwakogok kəndinin sakinləri ingilislərlə təmasa keçən ilk Şimali Amerika yerlilərindən hesab olunurlar.
Qəbilə ilə əvvəlcə müsbət münasibətlər yaradılsada, bir müddətdən sonra mühacirlər yerliləri onlara məxsus qızıl və gümüş fincanları oğurlamaqda ittiham edərək yerlilərin kəndlərinə ov vurdular. Qəbilə başçısı və yerlilər baş verən yanğında həlak oldu. Grenvil baş vermiş hadisəyə və ərzaq ehtiyatının az olmasına baxmayaraq 1586-cı ilin aprel ayında daha çox insan və qida ilə qayıdacağına söz verərək 75 nəfəri Roanok adasının şimal ucunda tərk edərək ərazidən ayrıldı. Grenvil yeni koloniyalar qurmaq və kömək gətirmək adı ilə getmişdi. Ərazidə rəhbərləri tərəfindən tərk edilən mühacirlər yerli əhali ilə gərgin münasibətləri, ərzaq çatışmazlığı və Grenvilin vəd etdiyi zamanda gəlib çıxmaması səbəbindən ərazidən çıxıb getmək arzusunda idilər.
Mühacir qrupu Karib hövzəsində apardığı uğurlu səfərlərinin ardından ölkəsinə qayıtmaqda olan Frensis Dreykin dəstəsi ilə qarşılaşdı. Dreyk mühacirlərə onlarla birlikdə qayıtmağa icazə verdi və beləliklə Şimali Amerikaya göndərilmiş ilk mühacir qrupu yenidən ölkələrinə geri döndülər. Qrenvil bu hadisənin üzərindən iki həftə keçəndən sonra Amerikaya qayıtdı və koloniyası tərk edilmiş halda aşkarladı. Ada da ingilis varlığının və Volterə kraliça tərəfindən verilən koloniya yaratma icazəsini davam etdirmək üçün Qrenvil 15 nəfərlik bir qrupu ada da qoyaraq özü İngiltərə qayıtmaq qərarı vermişdir.
İkinci mühacir qrupu
Raliy 1587-ci ildə ikinci mühacir qrupunu göndərdi. 121 nəfərdən ibarət olan bu qrupun rəhbərliyini Raliyin yaxın dostu, dənizçi və rəssam olan Con Vayt etməkdə idi. Qrup ilk öncə Qrenvil tərəfindən ərazidə ingilis ağalığını göstərmək üçün bıraxılan 15 nəfərlik qrupu tapmaqlı idi. Aparılan axtarışlar zamanı bir nəfərin sümüklərindən başqa heç kimin izinə rast gəlinmədi. Yerli qəbilərdən birinin nümayəndəsi ikinci mühacir qrupunun rəhbərlərinə ərazidə bıraxılan 15 nəfərlik qrupun hücuma məruz qaldığını bildirdi. Əldə olunan məlumatlara əsasən 15 nəfərdən 6 nəfəri baş verən hücumda öldürmüşdü, 9 nəfər isə kiçik gəmi vasitəsi ilə ərazidən uzaqlaşmağı baçarmışdı.
Mühacirlər 1587-ci ilin 22 iyul tarixində Roanok adasına gəldilər. Qrup rəhbərinin qızı 18 avqust tarixində qız övladını dünyaya gətirdi. Doğulan qız Virciniya Deyr Şimali Amerikada doğulan ilk ingilis olaraq tarixə keçmişdir. Vaytın bütün cəhtlərinə baxmayaraq yerli əhali olan gərgin münasibətlər normallaşdırıla bilmədi. Daha əvvəlki qrupun etdikləri Şimali Amerikanın şərq sahillərində yaşayan yerlilər arasında yayılmışdı. Həyatlarının təhlükədə olduğundan nigaran qalan mühacirlər Vaytı İngiltərə qayıdıb özü ilə birlikdə kömək birlikləri gətirməyə razı sala bildi. Vayt 116 nəfərlik qrupu Amerika sahillərində bıraxaraq Avropaya tərəf istiqamət aldı. Nəvəsi Virciniya Deyrdə ada da qalanların arasında idi.
Qış aylarında gəmi ilə Atlantik okeanında hərəkət etmənin cətinliyi, ispanlarla aparılan müharibələr və gəmilərdə baş verən üsyanlar səbəbindən Vaytın Şimali Amerikaya geri qayıtması 2 ildən sonra mümkün oldu. Con Vayt 1590-cı ilin 18 avqust tarixində adaya geri qayıtmağı bacardı, ancaq koloniyanın hər hansısa bir izinə rast gəlmədi. Ətraflı axtarışlara baxmayaraq mühacirlərin heç bir izi aşkarlanmadı. Təxmini olaraq 90 kişi, 17 qadın və 11 uşaqdan ibarət olan ikinci mühacir qrupu arxalarında heç bir iz bıraxmadan itkin düşmüşdür. Axtarışın faydasız olduğunu anlayan Vayt səhərisi gün ərazini tərk etdi.
Kolonistlərin itkin düşməsi
Kolonistlərin itkin düşməsi ilə bağlı müxtəlif iddialar mövcuddur. İddialara görə ada əhalisi daha əlverişli olan daxili ərazilərə doğru hərəkət etmiş və burada yerli əhali ilə qaynayıb-qarışmışdır. Bu iddianı illər sonra Şimali Amerikada yaşayan bəzi qəbilərdə ingilis olan şəxslərə rast gəlinməsi gücləndirməkdədir. Bununla yanaşı mühacirlərin ada da gözləməkdən ümidlərini üzdükləri, İngiltərə qayıtmaq üçün gəmi hazırladıqları və gəminin yolda olarkən dalğalara tap gətirməyib batdığı da iddia olunur. Arxeloloq Laurens Stager mühacirlərin yerli kanniballar tərəfindən öldürüldüyünü iddia etmişdir.
Mühacirlərin ispanlar tərəfindən öldürülməsi iddiası da mövcuddur. İddianı gücləndirən əsas versiya kimi ispanların daha öncə Şimali Amerikada yerləşən bir fransız koloniyasını məhv etməkləri göstərilir. İddianı zəiflədən cəhət isə Vaytın koloniyaın itkin düşməsini elan edəndən 10 il sonra belə koloniya və sakinlərinin ispanlar tərəfindən axtarılmasıdır. Bütün iddialara baxmayaraq bu gün belə koloniyada yaşamış insanların başına hansı hadisənin gəldiyi öz qeyri-müəyyənliyini qoruyur.
Ədəbiyyat
- Hariot, Thomas, John White and John Lawson. A Vocabulary of Roanoke. Evolution Publishing: . 1999. ISBN . This volume contains practically everything known about the Croatan language spoken on Roanoke Island.
- Miller, Lee, Roanoke: Solving the Mystery of the Lost Colony Retrieved April 2011
- . Big Chief Elizabeth. Farrar, Straus and Giroux: New York. 2000. ISBN . Critically acclaimed account, based on contemporary travel accounts from 1497–1611, of attempts to establish a colony in the Roanoke area. Milton is also the author of the 2013 children's fictional work, Children of the Wild, which tells the story of the colony through the eyes of four English children.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Roanok koloniyasi Simali Amerikada yaradilmis ilk ingilis koloniyasi Roanok koloniyasinin erazisi bugunku Simali Karolina statinin serhedleri daxilinde yerlesmekdedir Koloniya kralica I Elizabetin hakimiyyeti doneminde zadegan maliyye vesaiti hesabina salinmisdir Koloniya sakinleri ile birlikde mistik sekilde yoxa cixmasi ile meshurlasmisdir Ireli surulen esas versiyalar koloniyanin sakinler terefinden konullu sekilde terk edilmesi ve ya yerlilerin hucumuna meruz qalmasi ile baglidir Roanok koloniyasinin xeritesi 1584 Arxa plan1584 cu ilde Simali Amerika sahillerinde meskunlasmaq ucun munbit ola bilecek erazilerin oyrenilmesi ucun ilk qrup yola cixdi Filip Amadas ve Artur Barlou rehberliyi altinda sefere cixan qrup Simali Amerikanin heyvan ve bitki alemi barede numunelerle geri qayitdilar Ozleri ile getirdikleri bitki numuneleri arasinda kartofda vardi Butun sefer xerclerinin odenilmesini oz uzerinde goturmusdu Ekspedisiya terefinden oyrenilen sahiller donemin Ingiltere kralicasi I Elizabetin serefine Vircinya olaraq adlandirilmisdir Bu addimdan sonra Simali Amerikada koloniya yaratamaq ucun 10 illik icaze verilmisdir Bu muddet erzinde koloniya yaradilmacagi teqdirde icazenin legv edileceyi elan edilmisdir Imperiya teskil edilecek yeni koloniya ile esas dusmenleri olan ispanlarla qarsi mubarize aparmagi planlasdirmisdi Denizde ve Avropa etrafinda yerlesen adalarda daha guclu olsan Ispaniya imperiyasi deniz agaliginda reqiblerini qabaqlaqmaqda idiler Ilk muhacir qrupuRoanok koloniyasina gonderilmis ilk muhacir qrupunun rehberi Ricard Qrinvil 1585 ci ilin aprel ayinda yalniz kisilerden teskil edilmis ilk muhacir qrupu Simali Amerikaya yola salindi Qrupa daxil olan sexslerin coxu Irlandiyada ingilis hakimiyyetinin yaradilmasi ucun aparilan muharibelerde istirak etmis kecmis esgerler idi Qrupun rehberi olan Ricard Grenvile bolge ile bagli ilkin arasdirmalar apardiqdan sonra yeniden Avropaya qayitmaq tapsirigi verilmisdir 29 iyul tarixinde muhacirler Amerika sahillerine catdilar Gemilerinden birinin qayalara cirpilmasi ile qida ehtiyatinin yarisinin itirilmesi muhacirler arasinda ruh dusgunluyune sebeb oldu Buna baxmayaraq qisa zamanda erazinin oyrenilmesine baslanildi Grenvil esas yerli ehalinin sayini ve yasadigi erazileri oyrenmekde maraqli idi Sahil erazilerinde yasayan Akwakogok kendinin sakinleri ingilislerle temasa kecen ilk Simali Amerika yerlilerinden hesab olunurlar Simali Amerikada dogulmus ilk ingilis Virciniya Deyrin veftiz edilmesi Qebile ile evvelce musbet munasibetler yaradilsada bir muddetden sonra muhacirler yerlileri onlara mexsus qizil ve gumus fincanlari ogurlamaqda ittiham ederek yerlilerin kendlerine ov vurdular Qebile bascisi ve yerliler bas veren yanginda helak oldu Grenvil bas vermis hadiseye ve erzaq ehtiyatinin az olmasina baxmayaraq 1586 ci ilin aprel ayinda daha cox insan ve qida ile qayidacagina soz vererek 75 neferi Roanok adasinin simal ucunda terk ederek eraziden ayrildi Grenvil yeni koloniyalar qurmaq ve komek getirmek adi ile getmisdi Erazide rehberleri terefinden terk edilen muhacirler yerli ehali ile gergin munasibetleri erzaq catismazligi ve Grenvilin ved etdiyi zamanda gelib cixmamasi sebebinden eraziden cixib getmek arzusunda idiler Muhacir qrupu Karib hovzesinde apardigi ugurlu seferlerinin ardindan olkesine qayitmaqda olan Frensis Dreykin destesi ile qarsilasdi Dreyk muhacirlere onlarla birlikde qayitmaga icaze verdi ve belelikle Simali Amerikaya gonderilmis ilk muhacir qrupu yeniden olkelerine geri donduler Qrenvil bu hadisenin uzerinden iki hefte kecenden sonra Amerikaya qayitdi ve koloniyasi terk edilmis halda askarladi Ada da ingilis varliginin ve Voltere kralica terefinden verilen koloniya yaratma icazesini davam etdirmek ucun Qrenvil 15 neferlik bir qrupu ada da qoyaraq ozu Ingiltere qayitmaq qerari vermisdir Ikinci muhacir qrupuCon Vayt terefinden tesvir edilmis Roanok erazisinde yasayan yerlilerin dini merasimleri Raliy 1587 ci ilde ikinci muhacir qrupunu gonderdi 121 neferden ibaret olan bu qrupun rehberliyini Raliyin yaxin dostu denizci ve ressam olan Con Vayt etmekde idi Qrup ilk once Qrenvil terefinden erazide ingilis agaligini gostermek ucun biraxilan 15 neferlik qrupu tapmaqli idi Aparilan axtarislar zamani bir neferin sumuklerinden basqa hec kimin izine rast gelinmedi Yerli qebilerden birinin numayendesi ikinci muhacir qrupunun rehberlerine erazide biraxilan 15 neferlik qrupun hucuma meruz qaldigini bildirdi Elde olunan melumatlara esasen 15 neferden 6 neferi bas veren hucumda oldurmusdu 9 nefer ise kicik gemi vasitesi ile eraziden uzaqlasmagi bacarmisdi Muhacirler 1587 ci ilin 22 iyul tarixinde Roanok adasina geldiler Qrup rehberinin qizi 18 avqust tarixinde qiz ovladini dunyaya getirdi Dogulan qiz Virciniya Deyr Simali Amerikada dogulan ilk ingilis olaraq tarixe kecmisdir Vaytin butun cehtlerine baxmayaraq yerli ehali olan gergin munasibetler normallasdirila bilmedi Daha evvelki qrupun etdikleri Simali Amerikanin serq sahillerinde yasayan yerliler arasinda yayilmisdi Heyatlarinin tehlukede oldugundan nigaran qalan muhacirler Vayti Ingiltere qayidib ozu ile birlikde komek birlikleri getirmeye razi sala bildi Vayt 116 neferlik qrupu Amerika sahillerinde biraxaraq Avropaya teref istiqamet aldi Nevesi Virciniya Deyrde ada da qalanlarin arasinda idi Qis aylarinda gemi ile Atlantik okeaninda hereket etmenin cetinliyi ispanlarla aparilan muharibeler ve gemilerde bas veren usyanlar sebebinden Vaytin Simali Amerikaya geri qayitmasi 2 ilden sonra mumkun oldu Con Vayt 1590 ci ilin 18 avqust tarixinde adaya geri qayitmagi bacardi ancaq koloniyanin her hansisa bir izine rast gelmedi Etrafli axtarislara baxmayaraq muhacirlerin hec bir izi askarlanmadi Texmini olaraq 90 kisi 17 qadin ve 11 usaqdan ibaret olan ikinci muhacir qrupu arxalarinda hec bir iz biraxmadan itkin dusmusdur Axtarisin faydasiz oldugunu anlayan Vayt seherisi gun erazini terk etdi Kolonistlerin itkin dusmesiKolonistlerin itkin dusmesi ile bagli muxtelif iddialar movcuddur Iddialara gore ada ehalisi daha elverisli olan daxili erazilere dogru hereket etmis ve burada yerli ehali ile qaynayib qarismisdir Bu iddiani iller sonra Simali Amerikada yasayan bezi qebilerde ingilis olan sexslere rast gelinmesi guclendirmekdedir Bununla yanasi muhacirlerin ada da gozlemekden umidlerini uzdukleri Ingiltere qayitmaq ucun gemi hazirladiqlari ve geminin yolda olarken dalgalara tap getirmeyib batdigi da iddia olunur Arxeloloq Laurens Stager muhacirlerin yerli kanniballar terefinden oldurulduyunu iddia etmisdir Muhacirlerin ispanlar terefinden oldurulmesi iddiasi da movcuddur Iddiani guclendiren esas versiya kimi ispanlarin daha once Simali Amerikada yerlesen bir fransiz koloniyasini mehv etmekleri gosterilir Iddiani zeifleden cehet ise Vaytin koloniyain itkin dusmesini elan edenden 10 il sonra bele koloniya ve sakinlerinin ispanlar terefinden axtarilmasidir Butun iddialara baxmayaraq bu gun bele koloniyada yasamis insanlarin basina hansi hadisenin geldiyi oz qeyri mueyyenliyini qoruyur EdebiyyatVikianbarda Roanok koloniyasi ile elaqeli mediafayllar var Hariot Thomas John White and John Lawson A Vocabulary of Roanoke Evolution Publishing 1999 ISBN 1 889758 81 7 This volume contains practically everything known about the Croatan language spoken on Roanoke Island Miller Lee Roanoke Solving the Mystery of the Lost Colony Retrieved April 2011 Big Chief Elizabeth Farrar Straus and Giroux New York 2000 ISBN 0 374 26501 1 Critically acclaimed account based on contemporary travel accounts from 1497 1611 of attempts to establish a colony in the Roanoke area Milton is also the author of the 2013 children s fictional work Children of the Wild which tells the story of the colony through the eyes of four English children