Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Radikal feminizm — Şəxsi sferadakı ədalətsizlik və bərabərsizlik problemini ilk dəfə mübahisələndirmiş feminizmin bir qolu.
Radikal feminizmin yaranışı
Əvvəlki cərəyanlar (liberal və klassik marksist feminizm) qadınların səsvermə hüquqları, əmək və məşğulluq azadlıqları, əməyin istismarı, təhlükəsiz iş mühiti, layiqli maaş kimi ictimai sferadakı ədalətsizliyə və bərabərsizliklərə fokuslanmışdı. Radikal feminizm isə şəxsi sferadakı ədalətsizlik və bərabərsizlik problemini ilk dəfə mübahisələndirdi. 1960-cı illərin sonu ABŞ-də Qadınların Azadlıq Hərəkatı ilə meydana çıxan radikal feminizm oturuşmuş dəyərləri mühakimə edərək bərabərliyə dair tələbi ictimai sferadan şəxsi həyat müstəvisinə dəyişdi. Brison da radikal feminizmin nəzəri başlanğıc nöqtəsini izah edəndə qeyd edir ki, radikal feministlərə görə, kişi gücü (hökmranlığı) təkcə siyasət, gəlirli məşğulluq sahələri ilə məhdudlaşmır, həm də şəxsi sferaya sirayət edir; bu o deməkdir ki, güc və siyasətə dair ənənəvi anlayışlar patriarxal dominantlıq alətləri olan ailə və seksuallıq kimi "şəxsi" sahələrə qədər meydan oxuyur və genişlənir.
Liberal və klassik marksist feminizmdən fərqli olaraq radikal feminizmin əsas vurğusu mövcud siyasi sistemin, əmək bazarının yox, ailə, evlilik və partnyorluq kimi sosial və mədəni institutların dəyişdirilməsinin zəruriliyi idi. Radikal feminizm ictimai və şəxsi həyatdakı ədalətsizliyin bir-birindən ayrı olmadığını irəli sürür, əzilmənin əsasının ailə institutu başda olmaqla, sosial və mədəni institutlardan başladığını iddia edir. Ona görə radikal feministlər məhz ailə institutunu patriarxallığın dayağı kimi görür, məişət işləri, evlilikdə cinsi istismar, ailə daxili zorakılıq, reproduktivlik kimi sahələri qadının əzilməsi və kişinin qadın üzərindəki dominantlığının başlanğıcı kimi əsaslandırır. İddia olunur ki, qadının əzilməsinin əsas səbəbi cinslər arasındakı reproduktiv fərqdədir və bu, bərabərsizliyin əsasını təşkil edir. Qadın bədəni dövlət, cəmiyyət və kişi fərdlər tərəfindən istismar edilir.
Radikal feminizm liberal və marksist feminizmlərdən fərqli olaraq, kişilər tərəfindən emal edilmiş siyasi ideologiyalar üzərindən yox, qadınların öz təcrübələrindən irəli gələn düşüncə əsasında formalaşmağı əsas tutdu. Bu, radikal feministlər üçün prinsip idi və kişi mərkəzli heç bir ideologiyanı əsas götürmədən qadın təcrübəsi əsasında öz yanaşmalarını irəli sürdülər. Onlar qadınların əzilməsini dominantlığın ən fundamental və universal forması kimi görür, bunu başa düşməyi və sonlandırmağı hədəfləyirdi; burada "patriarxallıq" əsas termin idi. Keyt Millet Seksual Siyasət kitabında ilk dəfə patriarxallıq anlayışının nə olduğunu açıqladı (Millet 1969). Patriarxallıq yalnız kişilərin üstünlüyü üçün təsis edilmiş, cəmiyyətin digər qrupları üçün əlverişsiz vəziyyət yaradan və onları nəzarətdə saxlayan sistem sayılır. "Ordu, sənaye, texnologiya, universitetlər, elm, siyasi qurumlar və maliyyə kimi cəmiyyətdə güc faktoru olan hər bir işin kişilərin əlində olması" patriarxallığın mahiyyəti hesab edilir. Bura qədərki dövrdə heç vaxt müzakirə edilməyən patriarxallığı nəzəri olaraq irəli sürən bu cərəyan feminist diskursda yeni səhifə açmış oldu.
Yanaşmaları
Adında qeyd olunduğu kimi radikal feminizmi radikal kimi göstərən və qadının əzilməsinin sonlanması üçün irəli sürdüyü iki əsas yanaşması belədir:
- Radikal feministlər qadın və kişi fərqliliyini önə çəkir, qadın və qadınlığı yüksəldir. Patriarxallıqda qadını əzilən və istismar edilən mövqedən çıxarıb, qadınların kişilərdən daha üstün olduğunu vurğulayır;
- Radikal feministlər mövcud cəmiyyətin dəyişəcəyinə və patriarxallığın daxildən dəyişərək sonlanacağına inanmır və buna görə də qadınların azad olması üçün patriarxal cəmiyyətin strukturları və kişilərlə birgə əməkdaşlığı rədd edir.
Bu cərəyan qadınların daha üstün və dəyərli olduğu üçün kişilər ilə əməkdaşlığın mümkünsüzlüyünə inanır və qadınların ancaq öz aralarında əməkdaşlığını müdafiə edir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Cəlil, Nurlana. "Cəlil, Nurlana. Feminizm: anlayışlar, cərəyanlar, tədqiqat istiqamətləri". Baku Research İnstitute.
- Gunew, Sneja (Hg.) (1992): A reader in feminist knowledge. reprint. London: Routledge.
- Bryson, Valerie (2003): Feminist political theory. An introduction. 2., revised and updated ed., p. 163–165
- Krause, Ellen (2003): Einführung in die politikwissenschaftliche Geschlechterforschung (Politik und Geschlecht)., 32
- Bryson 2003, 163
- Millet, Kate (1983): Sexual Politics. Doubleday and Company, Canada, 34
- Bryson 2003
Xarici keçidlər
- Cəlil, Nurlana. "Cəlil, Nurlana. Feminizm: anlayışlar, cərəyanlar, tədqiqat istiqamətləri". Baku Research İnstitute
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Radikal feminizm Sexsi sferadaki edaletsizlik ve berabersizlik problemini ilk defe mubahiselendirmis feminizmin bir qolu Radikal feminizmin yaranisiEvvelki cereyanlar liberal ve klassik marksist feminizm qadinlarin sesverme huquqlari emek ve mesgulluq azadliqlari emeyin istismari tehlukesiz is muhiti layiqli maas kimi ictimai sferadaki edaletsizliye ve berabersizliklere fokuslanmisdi Radikal feminizm ise sexsi sferadaki edaletsizlik ve berabersizlik problemini ilk defe mubahiselendirdi 1960 ci illerin sonu ABS de Qadinlarin Azadliq Herekati ile meydana cixan radikal feminizm oturusmus deyerleri muhakime ederek beraberliye dair telebi ictimai sferadan sexsi heyat mustevisine deyisdi Brison da radikal feminizmin nezeri baslangic noqtesini izah edende qeyd edir ki radikal feministlere gore kisi gucu hokmranligi tekce siyaset gelirli mesgulluq saheleri ile mehdudlasmir hem de sexsi sferaya sirayet edir bu o demekdir ki guc ve siyasete dair enenevi anlayislar patriarxal dominantliq aletleri olan aile ve seksualliq kimi sexsi sahelere qeder meydan oxuyur ve genislenir Liberal ve klassik marksist feminizmden ferqli olaraq radikal feminizmin esas vurgusu movcud siyasi sistemin emek bazarinin yox aile evlilik ve partnyorluq kimi sosial ve medeni institutlarin deyisdirilmesinin zeruriliyi idi Radikal feminizm ictimai ve sexsi heyatdaki edaletsizliyin bir birinden ayri olmadigini ireli surur ezilmenin esasinin aile institutu basda olmaqla sosial ve medeni institutlardan basladigini iddia edir Ona gore radikal feministler mehz aile institutunu patriarxalligin dayagi kimi gorur meiset isleri evlilikde cinsi istismar aile daxili zorakiliq reproduktivlik kimi saheleri qadinin ezilmesi ve kisinin qadin uzerindeki dominantliginin baslangici kimi esaslandirir Iddia olunur ki qadinin ezilmesinin esas sebebi cinsler arasindaki reproduktiv ferqdedir ve bu berabersizliyin esasini teskil edir Qadin bedeni dovlet cemiyyet ve kisi ferdler terefinden istismar edilir Radikal feminizm liberal ve marksist feminizmlerden ferqli olaraq kisiler terefinden emal edilmis siyasi ideologiyalar uzerinden yox qadinlarin oz tecrubelerinden ireli gelen dusunce esasinda formalasmagi esas tutdu Bu radikal feministler ucun prinsip idi ve kisi merkezli hec bir ideologiyani esas goturmeden qadin tecrubesi esasinda oz yanasmalarini ireli surduler Onlar qadinlarin ezilmesini dominantligin en fundamental ve universal formasi kimi gorur bunu basa dusmeyi ve sonlandirmagi hedefleyirdi burada patriarxalliq esas termin idi Keyt Millet Seksual Siyaset kitabinda ilk defe patriarxalliq anlayisinin ne oldugunu aciqladi Millet 1969 Patriarxalliq yalniz kisilerin ustunluyu ucun tesis edilmis cemiyyetin diger qruplari ucun elverissiz veziyyet yaradan ve onlari nezaretde saxlayan sistem sayilir Ordu senaye texnologiya universitetler elm siyasi qurumlar ve maliyye kimi cemiyyetde guc faktoru olan her bir isin kisilerin elinde olmasi patriarxalligin mahiyyeti hesab edilir Bura qederki dovrde hec vaxt muzakire edilmeyen patriarxalligi nezeri olaraq ireli suren bu cereyan feminist diskursda yeni sehife acmis oldu YanasmalariAdinda qeyd olundugu kimi radikal feminizmi radikal kimi gosteren ve qadinin ezilmesinin sonlanmasi ucun ireli surduyu iki esas yanasmasi beledir Radikal feministler qadin ve kisi ferqliliyini one cekir qadin ve qadinligi yukseldir Patriarxalliqda qadini ezilen ve istismar edilen movqeden cixarib qadinlarin kisilerden daha ustun oldugunu vurgulayir Radikal feministler movcud cemiyyetin deyiseceyine ve patriarxalligin daxilden deyiserek sonlanacagina inanmir ve buna gore de qadinlarin azad olmasi ucun patriarxal cemiyyetin strukturlari ve kisilerle birge emekdasligi redd edir Bu cereyan qadinlarin daha ustun ve deyerli oldugu ucun kisiler ile emekdasligin mumkunsuzluyune inanir ve qadinlarin ancaq oz aralarinda emekdasligini mudafie edir Hemcinin baxLiberal feminizm Sosialist feminizm Marksist feminizmIstinadlarCelil Nurlana Celil Nurlana Feminizm anlayislar cereyanlar tedqiqat istiqametleri Baku Research Institute Gunew Sneja Hg 1992 A reader in feminist knowledge reprint London Routledge Bryson Valerie 2003 Feminist political theory An introduction 2 revised and updated ed p 163 165 Krause Ellen 2003 Einfuhrung in die politikwissenschaftliche Geschlechterforschung Politik und Geschlecht 32 Bryson 2003 163 Millet Kate 1983 Sexual Politics Doubleday and Company Canada 34 Bryson 2003Xarici kecidlerCelil Nurlana Celil Nurlana Feminizm anlayislar cereyanlar tedqiqat istiqametleri Baku Research Institute