Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə Partiyası — Rusiya imperiyasında 1898-ci ildə yaradılmış siyasi partiya.
Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə Partiyası Российская социал-демократическая рабочая партия | |
|---|---|
| RSDFP | |
 | |
| Sədri | Vladimir Lenin, Pavel Akselrod |
| Lideri | Vladimir Lenin Yulius Martov |
| Quruluş tarixi | 1 mart 1898 |
| Dağılma tarixi | 1 Yanvar 1912 |
| Birləşən | Fəhlə Sinfinin Qurtuluşu üçün Mübarizə Birliyi Bund |
| Bölünmə | Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə Partiyası (menşeviklər) |
| Sələfi | Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası |
| Baş qərargah | Sankt Peterburq |
| İdeologiya | Marksizm Sosializm |
| Üzvlüyü | İkinci İnternasional |
| Rəngləri | Qırmızı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Partiya Rusiya imperiyasında 1898-ci ildə bir neçə sosial-demokrat ("Fəhlə sinfinin azadlığı uğrunda mübarizə ittifaqı", "Fəhlə qəzeti", "Bund") və marksist dərnəkləri əsasında yaranıb. Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə Partiyasının I qurultayı Minskdə 13–15 mart 1898-ci ildə keçirilib.
Rusiya Sosial Demokratik Fəhlə Partiyasının əvvəlcə Brüsseldə, daha sonra Londonda polis repressiyası səbəbi ilə keçirilmiş İkinci Qurultayı 1903-cü ilin avqustunda toplandı. Qurultayda yeni partiyanın üzvlük prinsipləri və tərifi üzərində əhəmiyyətli bir fraksiyalaşma yarandı. Çoxluq Vladimir İliç Ulyanov, azlıq isə tərəfində idi.
Lenin partiya üzvlərinin yalnız ciblərində partiya kimliyi olanlar və bəzən partiyanı ziyarət edənlər, hətta ziyarət etməyənlər də deyil, dar və fəal olmaları lazım olduğunu müdafiə etdi. Bu fəal üzvlər vaxtlarının çox hissəsini çar inqilabçı qüvvələrinə qarşı işçi inqilabı edə bilən inqilabi bir partiya yaratmaq üçün peşəkar inqilabi kadrlar kimi təşkilatlanmağa sərf edəcəklər. Bu modelə görə simpatizanlar kənarda qaldı. Partiyanın daxili işində də demokratik mərkəzçilik qəbul ediləcəkdi. Leninin fikirlərinin əksinə olaraq, dostu , partiyanın mərkəzində olan professional inqilabçıları təsdiqləməsinə baxmayaraq, partiyasına üzv olmağın simpatizanlara, inqilabçı işçilərə və digərlərinə açıq olmasını müdafiə etdi. Hər ikisi əvvəllər bu məsələni müzakirə etsələr də, fikir ayrılıqları dərinləşməkdə davam etdi. Lenin və Martov tərəfdarlarına konqresdəki vəziyyətlərinə görə rus dilində "bolşinstvo" (əksəriyyət) və "menşinstvo" (azlıq) adlarını aldılar.
Həm bolşeviklər, həm menşeviklər davamlı olaraq yeni üzvlər qazanırdı və ya itirirdi. Məsələn: rus marksizminin atası adlandırılan Georgi Plexanov əvvəlcə Leninə və bolşeviklərə üstünlük verdi, daha sonra 1904-cü ildə isə bolşeviklərdən ayrıldı. Əvvəl menşevikləri dəstəkləyən Lev Trotski isə menşeviklərin rus liberalları ilə barışmaq cəhdləri və bolşeviklərlə birləşməməyə münasibətləri səbəbindən partiyadan getdi.
İki tərəf arasındakı fraksiyalaşma, 1905-ci ilin aprelində bolşeviklərin III Qurultay adlandırdığı ayrı bir qurultay keçirtdikləri zaman daha da dərinləşdi. Menşeviklər də buna cavab olaraq dərhal alternativ qurultay keçirdi. Rus imperiyasının 1905-ci il çar rejiminin inqilabı ilə sarsıldığı dövrdə bolşeviklər azlıqda idilər. Üsyan edən xalqın öz-özünə qurduğu RSFDP azlıqda olsa da, təsirli şəkildə Trotski ilə təmsil olunurdular. Buna baxmayaraq, onlar çoxluq təşkil edirlər.
Birləşmə cəhdi
1906-cı ilin aprelində Stokholmda keçirilən IV Birləşmə Qurultayında bolşeviklər və menşeviklər yenidən birləşməyə cəhd etdilər.
Menşeviklər Yəhudi Əməyi Baş Federasiyası ilə əməkdaşlıq etdikdə bolşeviklər azlıqda qalırlar. IV Qurultayda birləşməyə qərar verilsə də, hər qrupun öz rəhbərliyini qoruyacağı qərarı verildi. 1907-ci ilin mayında Londonda keçirilən növbəti V Qurultayda da bu vəziyyət dəyişmir.
Dumada iştirak
1905-ci il inqilabının 1907-ci ildə tamamilə məğlub olması ilə, Bolşeviklər Çar rejiminin təşkil etdiyi Rusiya imperiyası III Dövlət Dumasında iştirak edib etməyəcəyi üzərində mübahisə etdilər. Lenin, və Lev Kamenev Dumaya getməyin, filosof , Anadolu Lunaçarski və Mixail Pokrovski isə Dumadakı millət vəkillərinin geri çağırılmasının tərəfdarı olmuşdur. Dumada iştirakdan yana olmayan qrupa rus felindən yaradılan Otzovistlər ləqəbi qoyuldu.
Digər bir qrup isə Dumadakı bolşevik millət vəkillərinin partiya rəhbərliyindən müstəqil fəaliyyət göstərdikləri üçün ultimatumla xəbərdar edilməli olduğunu müdafiə edirdi. Bu qrup ultimatumistlər adlandı. Boqdanov tərəfdarı və bolşeviklər arasındakı qətiyyətsizlik 1908-ci ildə böyüdü və beləliklə Lenin Boqdanovun filosof şəxsiyyətinə hücum etməyə başladı. Boqdanovu 1909-cu ildə nəşr olunan Materializm və Empirio-tənqid adlı əsərində idealizm fəlsəfəsini müdafiə etməkdə günahlandırdı. 1909-cu ilin iyun ayında Parisdə Bolşevik mətbuatı Proletarinin təşkil etdiyi Bolşevik Konfransında Boqdanov tənqid edildi və bolşevik sıralarından qovuldu.
Yenidən birləşmə cəhdi
Partiyanın bölünməsi və Çar rejiminin sıx təzyiqi qüvvələri birləşdirmək istəyənləri hərəkətə gətirirdi. 1910-cu ilin yanvarında bolşeviklər, otzovistlər və bir neçə menşevik qrupu Parisdə Mərkəzi Komitənin iclasını keçirdi. Kamenyev və Zinovyev birləşməyə qarşı çıxsalar da, kimi bolşeviklərin qətiyyəti səbəbi ilə ümumi qərara tabe oldular. Lenin birləşməyə qətiyyətlə qarşı çıxsa da, bolşevik rəhbərliyi arasındakı səsvermədə azlıqda qaldı. Menşeviklərlə bağlanmış razılığa görə, vahid partiyanın media orqanı Trotskinin Vyanada nəşr etdirdiyi Pravda olacaq, lakin 1910-cu ilin avqustunda Pravdanən Redaksiya Heyətindəki bolşevik təmsilçisi Kamenyev İdarə Heyətindən istefa etdikdə, birlik səyləri sona çatdı.
Bölünmə
Qruplar arasındakı münasibətlər 1912-ci ildə pozuldu. Həmin ilin yanvarında bolşeviklər rəsmi olaraq yalnız öz təşkilatları ilə topladıqları Praqa Konfransında partiyadan istefa verdilər. Bu qurultaydan sonra bolşeviklər artıq özlərini RSDFP fraksiyası kimi deyil, ayrı bir partiya olaraq Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə Partiyası (bolşeviklər) olaraq elan etdilər.
Bolşevik rəhbərliyi ayrı bir partiya olmaq qərarına gəlsə də, bolşevik tərəfdarı olan xalq və işçilər bu xətti izləməkdə çətinlik çəkdilər. Bundan əlavə, Dövlət Dumasındakı 6 bolşevik millət vəkili partiya rəhbərliyinin bu qərarını qəbul etmədi. Onlardan yalnız Matvei Muranov ayrı bir partiyanın yaradılmasının tərəfdarı oldu, lakin buna baxmayaraq, bolşevik rəhbərliyi vəziyyətə hakim olaraq 1913-cü ilin sentyabrında ayrı bir Duma qrupu yaratdılar.
İstinadlar
- https://files.knihi.com/preview/Knihi/Slounik/EGB.djvu.zip/EGB_tom6a.djvu/100_996x9999.jpeg.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Rusiya Sosial Demokrat Fehle Partiyasi deqiqlesdirme Rusiya Sosial Demokrat Fehle Partiyasi Rusiya imperiyasinda 1898 ci ilde yaradilmis siyasi partiya Rusiya Sosial Demokrat Fehle Partiyasi Rossijskaya social demokraticheskaya rabochaya partiyaRSDFPSedri Vladimir Lenin Pavel AkselrodLideri Vladimir Lenin Yulius MartovQurulus tarixi 1 mart 1898Dagilma tarixi 1 Yanvar 1912Birlesen Fehle Sinfinin Qurtulusu ucun Mubarize Birliyi BundBolunme Rusiya Sosial Demokrat Fehle Partiyasi mensevikler Selefi Sovet Ittifaqi Kommunist PartiyasiBas qerargah Sankt PeterburqIdeologiya Marksizm SosializmUzvluyu Ikinci InternasionalRengleri Qirmizi Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiPartiya Rusiya imperiyasinda 1898 ci ilde bir nece sosial demokrat Fehle sinfinin azadligi ugrunda mubarize ittifaqi Fehle qezeti Bund ve marksist dernekleri esasinda yaranib Rusiya Sosial Demokrat Fehle Partiyasinin I qurultayi Minskde 13 15 mart 1898 ci ilde kecirilib Esas meqale Rusiya Sosial Demokrat Fehle Partiyasi II Qurultayi Rusiya Sosial Demokratik Fehle Partiyasinin evvelce Brusselde daha sonra Londonda polis repressiyasi sebebi ile kecirilmis Ikinci Qurultayi 1903 cu ilin avqustunda toplandi Qurultayda yeni partiyanin uzvluk prinsipleri ve terifi uzerinde ehemiyyetli bir fraksiyalasma yarandi Coxluq Vladimir Ilic Ulyanov azliq ise terefinde idi Lenin partiya uzvlerinin yalniz ciblerinde partiya kimliyi olanlar ve bezen partiyani ziyaret edenler hetta ziyaret etmeyenler de deyil dar ve feal olmalari lazim oldugunu mudafie etdi Bu feal uzvler vaxtlarinin cox hissesini car inqilabci quvvelerine qarsi isci inqilabi ede bilen inqilabi bir partiya yaratmaq ucun pesekar inqilabi kadrlar kimi teskilatlanmaga serf edecekler Bu modele gore simpatizanlar kenarda qaldi Partiyanin daxili isinde de demokratik merkezcilik qebul edilecekdi Leninin fikirlerinin eksine olaraq dostu partiyanin merkezinde olan professional inqilabcilari tesdiqlemesine baxmayaraq partiyasina uzv olmagin simpatizanlara inqilabci iscilere ve digerlerine aciq olmasini mudafie etdi Her ikisi evveller bu meseleni muzakire etseler de fikir ayriliqlari derinlesmekde davam etdi Lenin ve Martov terefdarlarina konqresdeki veziyyetlerine gore rus dilinde bolsinstvo ekseriyyet ve mensinstvo azliq adlarini aldilar Hem bolsevikler hem mensevikler davamli olaraq yeni uzvler qazanirdi ve ya itirirdi Meselen rus marksizminin atasi adlandirilan Georgi Plexanov evvelce Lenine ve bolseviklere ustunluk verdi daha sonra 1904 cu ilde ise bolseviklerden ayrildi Evvel mensevikleri destekleyen Lev Trotski ise menseviklerin rus liberallari ile barismaq cehdleri ve bolseviklerle birlesmemeye munasibetleri sebebinden partiyadan getdi Iki teref arasindaki fraksiyalasma 1905 ci ilin aprelinde bolseviklerin III Qurultay adlandirdigi ayri bir qurultay kecirtdikleri zaman daha da derinlesdi Mensevikler de buna cavab olaraq derhal alternativ qurultay kecirdi Rus imperiyasinin 1905 ci il car rejiminin inqilabi ile sarsildigi dovrde bolsevikler azliqda idiler Usyan eden xalqin oz ozune qurdugu RSFDP azliqda olsa da tesirli sekilde Trotski ile temsil olunurdular Buna baxmayaraq onlar coxluq teskil edirler Birlesme cehdi 1906 ci ilin aprelinde Stokholmda kecirilen IV Birlesme Qurultayinda bolsevikler ve mensevikler yeniden birlesmeye cehd etdiler Mensevikler Yehudi Emeyi Bas Federasiyasi ile emekdasliq etdikde bolsevikler azliqda qalirlar IV Qurultayda birlesmeye qerar verilse de her qrupun oz rehberliyini qoruyacagi qerari verildi 1907 ci ilin mayinda Londonda kecirilen novbeti V Qurultayda da bu veziyyet deyismir Dumada istirak 1905 ci il inqilabinin 1907 ci ilde tamamile meglub olmasi ile Bolsevikler Car rejiminin teskil etdiyi Rusiya imperiyasi III Dovlet Dumasinda istirak edib etmeyeceyi uzerinde mubahise etdiler Lenin ve Lev Kamenev Dumaya getmeyin filosof Anadolu Lunacarski ve Mixail Pokrovski ise Dumadaki millet vekillerinin geri cagirilmasinin terefdari olmusdur Dumada istirakdan yana olmayan qrupa rus felinden yaradilan Otzovistler leqebi qoyuldu Diger bir qrup ise Dumadaki bolsevik millet vekillerinin partiya rehberliyinden musteqil fealiyyet gosterdikleri ucun ultimatumla xeberdar edilmeli oldugunu mudafie edirdi Bu qrup ultimatumistler adlandi Boqdanov terefdari ve bolsevikler arasindaki qetiyyetsizlik 1908 ci ilde boyudu ve belelikle Lenin Boqdanovun filosof sexsiyyetine hucum etmeye basladi Boqdanovu 1909 cu ilde nesr olunan Materializm ve Empirio tenqid adli eserinde idealizm felsefesini mudafie etmekde gunahlandirdi 1909 cu ilin iyun ayinda Parisde Bolsevik metbuati Proletarinin teskil etdiyi Bolsevik Konfransinda Boqdanov tenqid edildi ve bolsevik siralarindan qovuldu Yeniden birlesme cehdi Partiyanin bolunmesi ve Car rejiminin six tezyiqi quvveleri birlesdirmek isteyenleri herekete getirirdi 1910 cu ilin yanvarinda bolsevikler otzovistler ve bir nece mensevik qrupu Parisde Merkezi Komitenin iclasini kecirdi Kamenyev ve Zinovyev birlesmeye qarsi cixsalar da kimi bolseviklerin qetiyyeti sebebi ile umumi qerara tabe oldular Lenin birlesmeye qetiyyetle qarsi cixsa da bolsevik rehberliyi arasindaki sesvermede azliqda qaldi Menseviklerle baglanmis raziliga gore vahid partiyanin media orqani Trotskinin Vyanada nesr etdirdiyi Pravda olacaq lakin 1910 cu ilin avqustunda Pravdanen Redaksiya Heyetindeki bolsevik temsilcisi Kamenyev Idare Heyetinden istefa etdikde birlik seyleri sona catdi Bolunme Esas meqale Sovet Ittifaqi Kommunist Partiyasi Qruplar arasindaki munasibetler 1912 ci ilde pozuldu Hemin ilin yanvarinda bolsevikler resmi olaraq yalniz oz teskilatlari ile topladiqlari Praqa Konfransinda partiyadan istefa verdiler Bu qurultaydan sonra bolsevikler artiq ozlerini RSDFP fraksiyasi kimi deyil ayri bir partiya olaraq Rusiya Sosial Demokrat Fehle Partiyasi bolsevikler olaraq elan etdiler Bolsevik rehberliyi ayri bir partiya olmaq qerarina gelse de bolsevik terefdari olan xalq ve isciler bu xetti izlemekde cetinlik cekdiler Bundan elave Dovlet Dumasindaki 6 bolsevik millet vekili partiya rehberliyinin bu qerarini qebul etmedi Onlardan yalniz Matvei Muranov ayri bir partiyanin yaradilmasinin terefdari oldu lakin buna baxmayaraq bolsevik rehberliyi veziyyete hakim olaraq 1913 cu ilin sentyabrinda ayri bir Duma qrupu yaratdilar Istinadlarhttps files knihi com preview Knihi Slounik EGB djvu zip EGB tom6a djvu 100 996x9999 jpeg Hemcinin baxSovet Ittifaqi Kommunist Partiyasi