Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qələgahlı İsmayıl əfəndi Şeyx İbrahim əfəndi oğlu (1838, Qələgah, Quba qəzası – 1895, Ufa, Rusiya imperiyası) - Rus müstəmləkə zülmünə qarşı mübarizə aparmış şəxslərdən biri. Ruhani.
| İsmayıl əfəndi | |
|---|---|
| İsmayıl əfəndi Şeyx İbrahim əfəndi oğlu | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Qələgah, Quba qəzası, Rusiya imperiyası |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Ufa, Rusiya imperiyası |
| Vəfat səbəbi | xəstəlik və ya zəhərlənmə |
| Həyat yoldaşı | Xanım |
| Uşaqları | Həmdulla əfəndi Əfəndizadə, Şəmsəddin əfəndi, Əmri, Vasiq, Babaş |
| Atası | Şeyx İbrahim əfəndi |
| Anası | Fatimə |
| Dini | Sünni, İslam |
| Fəaliyyəti | Rus müstəmləkə zülmünə qarşı mübarizə |
Həyatı və Fəaliyyəti
1838-ci ildə Quba qəzasının Qələgah kəndində Şeyx İbrahim əfəndinin böyük oğlu olaraq dünyaya gəlmişdir. Özündən başqa iki qardaşı (Əbülvəhhab və Məhəmməd) da olan İsmayıl əfəndi, qardaşları ilə birlikdə atalarının ölmündən sonra onlara miras qalan İslamın təbliği və rus zülmünə qarşı mübarizəni davam etdirirdilər.
Azərbaycanda müstəmləkəçilik idarəçiliyini möhkəmləndirən çarüsul-idarələri əhalini bəylərin, ağaların əli ilə əzmək üçün məqsədyönlü layihələrini uğurla həyata keçirirdilər. Belə ki, 1870-ci il 8 (21) noyabrda çarın fərmanına əsasən kəndlilər ağır torpaq vergisindən qismən azad oldularsa da, "mali-cəhət", "Avraz", "Çöpbaşı və başqa vergilər yenə də qalmaqda davam edirdi. Fərman heç bir yenilik gətirməmiş, Şeyx İbrahim əfəndinin ölümündən sonra qəzada düşmənin zülmü daha da artmışdı.
1889-cu ildə baş verən quraqlıq ucbatından Qubanın mahallarında aclıq tüğyan edirdi. Ölənlərin sayı gündən-günə artırdı. Bir yandan da bəylər kəndlilərin zəhmət haqlarını verməkdən boyun qaçırırdılar. İsmayıl əfəndi haqsızlıqlara göz yuma bilməzdi. O, ayağa qalxdı. Nahiyyələrə baş çəkib ağsaqqallarla görüşdü. 100-dən çox kəndlinin haqqının təmin olunmasına nail oldu.
Həbs oluması və Sürgün edilməsi
Zil-qadə ayının əvvəllərində İsmayıl əfəndini Qubernatorluğa çağırdılar. Onu mayor Zubov qəbul etdi. Zubov, İsmayıl əfəndiyə qardaşları ilə birlikdə etdikləri "özbaşnalıqlar"ı dayandırmalarını və öz işləri ilə məşğul olub, ölü basdırmağa davam etmələrini, əks halda 37-ci ildə baş verənlərin təkrar baş verə biləcəyini deyərək İsmayıl əfəndini hədələdi. Əfəndi Zubovun hədələrinə məhəl qoymur, Zubova əsaslı arqumentlərlə cavab verərək onu susdururdu. Əfəndi ilə bacara bilməyəcəyini anlayan Zubov dedi:
Get! Yaxın vaxtlarda görərik, kim haqlıdır? Sən, yoxsa mən.
1890-cı ildə Zubov tapşırığına əsasən Mustafa bəy 30 nəfərlik dəstə ilə Əfəndinin evinə basqın edib onu həbs etdi. Eyni vaxtda Əfəndinin digər iki qardaşı da həbs edildilər. Onlar "müridizmi qızışdıranlar" kimi sürgün edildilər. Ruslar qardaşları əvvəl Ufa vilayətinə gətirirlər. İsmayıl əfəndi və qardaşlarının müsəlmanlar arasında nüfuzu burada da artığından ruslar onları ayırmağa qərara alırlar. Məhəmməd əfəndi Kurqana, Əbdülvəhhab əfəndini isə Saratov vilayətinin Saryevka qəsəbəsinə təkrar sürgün edirlər.
Vəfatı
Qardaşları ayıran ruslar İsmayıl əfəndi üzərində nəzarəti gücləndirməklə, ona Ufadan 100 km aralıdakı bir dağ aulunda yaşamağa icazə verirlər. İsmayıl əfəndi 1895-ci ildə qəfildən xəstələnərək vəfat edir. Kimisinə görə ürək tutmasından, kimisinə görə isə ruslar tərəfindən almaz tozu ilə zəhərlənərək öldürülmüşdür.
İstinadlar
- Dünyamalı, Kərim. Bir soyun taleyi (az.). Bakı: Mütərcim. 2003. 98.
- Yaqub, Paşa. Övliyalar ensiklopediyası, cild I (az.). Bakı: TUNA. 2020. 547.
- Yaqub, Paşa. Övliyalar məskəni Quba mahalı (az.) (2-ci nəşr). Bakı: Zərdabi LTD. 2012. 15.
- Tərtib edəni: Tarix elmləri doktoru, professor RÜSTƏMOVA - TOHİDİ, SOLMAZ. Quba. Aprel-May 1918-ci il. Müsəlman qırğınları sənədlərdə (az.). Bakı. 2013. 107.
- Dünyamalı, Kərim. Bir soyun taleyi, ikinci hissə (az.). Bakı: Mütərcim. 2003. 111.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qelegahli Ismayil efendi Seyx Ibrahim efendi oglu 1838 Qelegah Quba qezasi 1895 Ufa Rusiya imperiyasi Rus mustemleke zulmune qarsi mubarize aparmis sexslerden biri Ruhani Ismayil efendiIsmayil efendi Seyx Ibrahim efendi ogluDogum tarixi 1838Dogum yeri Qelegah Quba qezasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 1895Vefat yeri Ufa Rusiya imperiyasiVefat sebebi xestelik ve ya zeherlenmeHeyat yoldasi XanimUsaqlari Hemdulla efendi Efendizade Semseddin efendi Emri Vasiq BabasAtasi Seyx Ibrahim efendiAnasi FatimeDini Sunni IslamFealiyyeti Rus mustemleke zulmune qarsi mubarizeHeyati ve Fealiyyeti1838 ci ilde Quba qezasinin Qelegah kendinde Seyx Ibrahim efendinin boyuk oglu olaraq dunyaya gelmisdir Ozunden basqa iki qardasi Ebulvehhab ve Mehemmed da olan Ismayil efendi qardaslari ile birlikde atalarinin olmunden sonra onlara miras qalan Islamin tebligi ve rus zulmune qarsi mubarizeni davam etdirirdiler Azerbaycanda mustemlekecilik idareciliyini mohkemlendiren carusul idareleri ehalini beylerin agalarin eli ile ezmek ucun meqsedyonlu layihelerini ugurla heyata kecirirdiler Bele ki 1870 ci il 8 21 noyabrda carin fermanina esasen kendliler agir torpaq vergisinden qismen azad oldularsa da mali cehet Avraz Copbasi ve basqa vergiler yene de qalmaqda davam edirdi Ferman hec bir yenilik getirmemis Seyx Ibrahim efendinin olumunden sonra qezada dusmenin zulmu daha da artmisdi 1889 cu ilde bas veren quraqliq ucbatindan Qubanin mahallarinda acliq tugyan edirdi Olenlerin sayi gunden gune artirdi Bir yandan da beyler kendlilerin zehmet haqlarini vermekden boyun qacirirdilar Ismayil efendi haqsizliqlara goz yuma bilmezdi O ayaga qalxdi Nahiyyelere bas cekib agsaqqallarla gorusdu 100 den cox kendlinin haqqinin temin olunmasina nail oldu Hebs olumasi ve Surgun edilmesiZil qade ayinin evvellerinde Ismayil efendini Qubernatorluga cagirdilar Onu mayor Zubov qebul etdi Zubov Ismayil efendiye qardaslari ile birlikde etdikleri ozbasnaliqlar i dayandirmalarini ve oz isleri ile mesgul olub olu basdirmaga davam etmelerini eks halda 37 ci ilde bas verenlerin tekrar bas vere bileceyini deyerek Ismayil efendini hedeledi Efendi Zubovun hedelerine mehel qoymur Zubova esasli arqumentlerle cavab vererek onu susdururdu Efendi ile bacara bilmeyeceyini anlayan Zubov dedi Get Yaxin vaxtlarda gorerik kim haqlidir Sen yoxsa men 1890 ci ilde Zubov tapsirigina esasen Mustafa bey 30 neferlik deste ile Efendinin evine basqin edib onu hebs etdi Eyni vaxtda Efendinin diger iki qardasi da hebs edildiler Onlar muridizmi qizisdiranlar kimi surgun edildiler Ruslar qardaslari evvel Ufa vilayetine getirirler Ismayil efendi ve qardaslarinin muselmanlar arasinda nufuzu burada da artigindan ruslar onlari ayirmaga qerara alirlar Mehemmed efendi Kurqana Ebdulvehhab efendini ise Saratov vilayetinin Saryevka qesebesine tekrar surgun edirler VefatiQardaslari ayiran ruslar Ismayil efendi uzerinde nezareti guclendirmekle ona Ufadan 100 km aralidaki bir dag aulunda yasamaga icaze verirler Ismayil efendi 1895 ci ilde qefilden xestelenerek vefat edir Kimisine gore urek tutmasindan kimisine gore ise ruslar terefinden almaz tozu ile zeherlenerek oldurulmusdur IstinadlarDunyamali Kerim Bir soyun taleyi az Baki Mutercim 2003 98 Yaqub Pasa Ovliyalar ensiklopediyasi cild I az Baki TUNA 2020 547 Yaqub Pasa Ovliyalar meskeni Quba mahali az 2 ci nesr Baki Zerdabi LTD 2012 15 Tertib edeni Tarix elmleri doktoru professor RUSTEMOVA TOHIDI SOLMAZ Quba Aprel May 1918 ci il Muselman qirginlari senedlerde az Baki 2013 107 Dunyamali Kerim Bir soyun taleyi ikinci hisse az Baki Mutercim 2003 111 Hemcinin baxHemdulla efendi Efendizade Seyx Ibrahim efendi Muridizm