Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qədim Pipan bazilikası – Zaqatala rayonunun kəndi yaxınlığında, meşə ərazisində yerləşən VII–VIII əsrlərə aid formalı kilsədir. Pinalı kəndindəki (köhnə adı Pipan) iki bazilikadan daha qədim olanıdı.
| Qədim Pipan bazilikası | |
|---|---|
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər |  Zaqatala |
| Yerləşir | kəndi |
| Aidiyyatı | Alban Həvari Kilsəsi |
| Tikilmə tarixi | VII-VIII əsrlər |
| İstinad nöm. | 1812 |
| Kateqoriya | Məbəd |
| Əhəmiyyəti | Yerli əhəmiyyətli |
| | |
 Kilsənin planı | |
Kilsə binası birnefli mərkəzi zal və onu üç tərəfdən əhatə edən qalereyalardan ibarətdir. Zalın şərq hissəsində döşəmədən bir qədər yuxarı qaldırılmış altar apsidası yerləşir. Apsidanın hər iki yanında dərin niş vardır. İki plyastra söykənən divar tağları zalın yarımqalxanvari tağtavanını saxlayır.
Məbəd çaydaşları və əhəng məhlulundan inşa edilmiş, üzəri isə kirəmit lövhələrlə örtülmüşdür. Abidənin həcm-fəza kompozisiyası hündür (6.5 metr) mərkəzi hissə, bir qədər alçaq qərb qalereyası və yarımyeraltı yan otaqların birləşdirilməsi nəticəsində yaradılmışdır.
Tarixi
Arxeoloqlar məbədin əsas kilsə zalının təməlini Qafqaz Albaniyasında erkən xristianlıq dövrünə (III–IV əsrlər), qalereya və digər hissələri isə VII–VIII əsrlərə aid edirlər.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Kilsə binası birnefli mərkəzi zal və onu üç tərəfdən əhatə edən qalereyalardan ibarətdir. 3.4 x 6.5 metr ölçülərə malik olan mərkəzi zalın şərq hissəsində döşəmədən bir qədər yuxarı qaldırılmış altar apsidası yerləşir. Apsidanın hər iki yanında dərin niş vardır. İki pilyastra söykənən divar tağları zalın yarımqalxanvari tağtavanını saxlayır. Qərb divarında yerləşən giriş yeri mərkəzi oxdan bir qədər kənara düşür. Zal şərq və qərb divarlarında yerlşdirilmiş iki dar pəncərə vasitəsiylə işıqlandırılır.
Mərkəzi zalın altında oxşar ölçü və konstruksiyaya malik, şərq və qərb divarlarındakı pəncərələr vasitəsiylə işıqlandırılan yarımyeraltı formaya malik ikinci bir zal yerləşir. Yeraltı zalın hündürlüyü 3 metrə bərabərdir. Yeraltı zala şimal və cənub tərəfdən iki dar, tağtavanlı otaq birləşir.G. Məmmədova həmin otaqların orta əsrlərdə alban kilsələrinə əlavə edilməsinə başlanılmış yan otaqlar kimi istifadə olunduğu ehtimalını irəli sürür. Həmin otaqların uzun quruluşu və cüt pilyastrlar üzərində ucaldılmış divar tağlarına söykənən tağtavanı üçnefli bazilikaların yan neflərini xatırladır.
Mərkəzi və yan hissələrdə döşəmənin hündürlüyü arasında kifayət qədər fərq vardır. Yan otaqlarda döşəmə və divarlar arasında bağlancların olmaması isə tikilinin mərkəzi və yan hissələrinin ayrı-ayrı dövrlərdə inşa edildiyini söyləməyə imkan verir. Yan otaqlardan tağlı giriş qapısı vasitəsi ilə ayrılmış, qərbdə yerləşən qalereyavari narteksdəki pilləkən əsas kilsə binasına aparırdı.
Məbəd çaydaşları və əhəng məhlulundan inşa edilmiş, üzəri isə kirəmit lövhələrlə örtülmüşdür. Abidənin həcm-fəza kompozisiyası hündür (6.5 metr) mərkəzi hissə, bir qədər alçaq qərb qalereyası və yarımyeraltı yan otaqların birləşdirilməsi nəticəsində yaradılmışdır. Erkən orta əsrlər Qafqaz Albaniyası memarlığına xas olan ənənələri daşıyan məbəd, sərt və sadə formalara malikdir, dekor demək olar ki, yoxdur. Kilsə memarlığında əsas kompozisiya diqqəti, onun qərb fasadına plastiklik verməklə işıq-kölgə effektləri yaradan tağlı qalereyaya yönləndirilmişdir.
G. Məmmədova qeyd edir ki, Pipan bazilikalarının kompozisiyalarının analizi zamanı onların Qum bazilikası ilə ideya əlaqəsini görmək mümkündür. Bu əlaqə hər şeydən əvvəl mərkəzdə hündür kilsənin yerləşməsi (Pipan bazilikalarında birnefli, Qum bazilikasında isə üç nefli) və əsas özəyin şimal, cənub və qərbdən tağlı, daha alçaq hissə ilə əhatə olunmasında özünü büruzə verir. Həm Qum, həm Pipan bazilikalarında qalereyaların şərq qurtaracağı yan otaqlar şəklində həll edilmişdir. Fərq ondadır ki, Qum bazilikasının qalereyaları açıq tağlı dəhliz, Pipan bazilikalarının qalereyaları isə qapalı, çox hissədə bütöv divara malik məkandır.
İstinadlar
- Мамедова, 2004. səh. 89
- Карахмедова, 1985. səh. 21
- Мамедова, 2004. səh. 88
- Мамедова, 2004. səh. 90
- Карахмедова, 1985. səh. 22
- Мамедова, 2004. səh. 94
Ədəbiyyat
- Мамедова, Гюльчохра, Зодчество Кавказской Албании, Баку: Чашыоглу, 2004
- Карахмедова, А. А. Христианские памятники Кавказской Албании. Баку: Элм. 1985.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qedim Pipan bazilikasi Zaqatala rayonunun kendi yaxinliginda mese erazisinde yerlesen VII VIII esrlere aid formali kilsedir Pinali kendindeki kohne adi Pipan iki bazilikadan daha qedim olanidi Qedim Pipan bazilikasiOlke AzerbaycanSeher Zaqatala ZaqatalaYerlesir kendiAidiyyati Alban Hevari KilsesiTikilme tarixi VII VIII esrlerAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 1812KateqoriyaMebedEhemiyyetiYerli ehemiyyetliQedim Pipan bazilikasiKilsenin plani Kilse binasi birnefli merkezi zal ve onu uc terefden ehate eden qalereyalardan ibaretdir Zalin serq hissesinde dosemeden bir qeder yuxari qaldirilmis altar apsidasi yerlesir Apsidanin her iki yaninda derin nis vardir Iki plyastra soykenen divar taglari zalin yarimqalxanvari tagtavanini saxlayir Mebed caydaslari ve eheng mehlulundan insa edilmis uzeri ise kiremit lovhelerle ortulmusdur Abidenin hecm feza kompozisiyasi hundur 6 5 metr merkezi hisse bir qeder alcaq qerb qalereyasi ve yarimyeralti yan otaqlarin birlesdirilmesi neticesinde yaradilmisdir TarixiArxeoloqlar mebedin esas kilse zalinin temelini Qafqaz Albaniyasinda erken xristianliq dovrune III IV esrler qalereya ve diger hisseleri ise VII VIII esrlere aid edirler Memarliq xususiyyetleriKilse binasi birnefli merkezi zal ve onu uc terefden ehate eden qalereyalardan ibaretdir 3 4 x 6 5 metr olculere malik olan merkezi zalin serq hissesinde dosemeden bir qeder yuxari qaldirilmis altar apsidasi yerlesir Apsidanin her iki yaninda derin nis vardir Iki pilyastra soykenen divar taglari zalin yarimqalxanvari tagtavanini saxlayir Qerb divarinda yerlesen giris yeri merkezi oxdan bir qeder kenara dusur Zal serq ve qerb divarlarinda yerlsdirilmis iki dar pencere vasitesiyle isiqlandirilir Merkezi zalin altinda oxsar olcu ve konstruksiyaya malik serq ve qerb divarlarindaki pencereler vasitesiyle isiqlandirilan yarimyeralti formaya malik ikinci bir zal yerlesir Yeralti zalin hundurluyu 3 metre beraberdir Yeralti zala simal ve cenub terefden iki dar tagtavanli otaq birlesir G Memmedova hemin otaqlarin orta esrlerde alban kilselerine elave edilmesine baslanilmis yan otaqlar kimi istifade olundugu ehtimalini ireli surur Hemin otaqlarin uzun qurulusu ve cut pilyastrlar uzerinde ucaldilmis divar taglarina soykenen tagtavani ucnefli bazilikalarin yan neflerini xatirladir Merkezi ve yan hisselerde dosemenin hundurluyu arasinda kifayet qeder ferq vardir Yan otaqlarda doseme ve divarlar arasinda baglanclarin olmamasi ise tikilinin merkezi ve yan hisselerinin ayri ayri dovrlerde insa edildiyini soylemeye imkan verir Yan otaqlardan tagli giris qapisi vasitesi ile ayrilmis qerbde yerlesen qalereyavari narteksdeki pilleken esas kilse binasina aparirdi Mebed caydaslari ve eheng mehlulundan insa edilmis uzeri ise kiremit lovhelerle ortulmusdur Abidenin hecm feza kompozisiyasi hundur 6 5 metr merkezi hisse bir qeder alcaq qerb qalereyasi ve yarimyeralti yan otaqlarin birlesdirilmesi neticesinde yaradilmisdir Erken orta esrler Qafqaz Albaniyasi memarligina xas olan eneneleri dasiyan mebed sert ve sade formalara malikdir dekor demek olar ki yoxdur Kilse memarliginda esas kompozisiya diqqeti onun qerb fasadina plastiklik vermekle isiq kolge effektleri yaradan tagli qalereyaya yonlendirilmisdir G Memmedova qeyd edir ki Pipan bazilikalarinin kompozisiyalarinin analizi zamani onlarin Qum bazilikasi ile ideya elaqesini gormek mumkundur Bu elaqe her seyden evvel merkezde hundur kilsenin yerlesmesi Pipan bazilikalarinda birnefli Qum bazilikasinda ise uc nefli ve esas ozeyin simal cenub ve qerbden tagli daha alcaq hisse ile ehate olunmasinda ozunu buruze verir Hem Qum hem Pipan bazilikalarinda qalereyalarin serq qurtaracagi yan otaqlar seklinde hell edilmisdir Ferq ondadir ki Qum bazilikasinin qalereyalari aciq tagli dehliz Pipan bazilikalarinin qalereyalari ise qapali cox hissede butov divara malik mekandir IstinadlarMamedova 2004 seh 89 Karahmedova 1985 seh 21 Mamedova 2004 seh 88 Mamedova 2004 seh 90 Karahmedova 1985 seh 22 Mamedova 2004 seh 94EdebiyyatMamedova Gyulchohra Zodchestvo Kavkazskoj Albanii Baku Chashyoglu 2004 Karahmedova A A Hristianskie pamyatniki Kavkazskoj Albanii Baku Elm 1985