Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qəbizdərə kilsəsi –Zaqatala rayonunun Qəbizdərə kəndindən şimalda, Kilsəçay və Maurovçay çaylarının birləşən yerində dağılmış bir məbəd var. Bu kilsə dağın düzənlik hissəsində, meşədə, Dağıstana gedən yolun üzərində yerləşir.Zaqatala rayonunun Qəbizdərə kəndində yerləşən bu kilsə VIII–IX əsrlərə aid "azad xaç" memarlıq formasına malikdir. Məbədin divar hörgüsündə mozaik ardıcıllıqla sıralanmış hündür və alçaq çaydaşılardan istifadə edilmişdir Pəncərə və qapı yerləri, həmçinin nişlər yaxşı yonulmuş daşlarla üzlənmişdir. Kilsə həm daxildən, həm də xaricdən xaçvari formaya malikdir. Xaçın tərəflərinin kəsişmə yerində, kilsənin mərkəzində günbəz ucalır. Şərq tərəfdən kilsə binasına xaricdən beşguşəli, daxildən isə yarımdairəvi formaya malik altar apsidası birləşir.
| Qəbizdərə kilsəsi | |
|---|---|
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər |  Zaqatala |
| Yerləşir | Qəbizdərə kəndi |
| Aidiyyatı | Alban Həvari Kilsəsi |
| Tikilmə tarixi | VIII-IX əsrlər |
| İstinad nöm. | 1814 |
| Kateqoriya | Məbəd |
| Əhəmiyyəti | Yerli əhəmiyyətli |
| | |
 Kilsənin planı | |
Tarixi
Abidəni tədqiq etmiş professor G. Məmmədova qeyd edir ki, elementlərinin erkən orta əsrlər memarlığına xas formada müstəqil təsviri, həmçinin sadə memarlıq kompozisiyasını mürəkkəbləşdirən xüsusiyyətlərin olması Qəbizdərə kilsəsini VIII–IX əsrlərə aid etməyə imkan verir. V.Kərimov V-VI əsrlərə, M.Xəlilov isə VII-VIII əsrlərə aid edir.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Kilsə kiçik həcmli fəza quruluşuna malikdir. Plana nəzər yetirdikdə məbəd daxildən xaçvari, xaricdən isə düzbucaqlıdır və örtük hissəsi mərkəzi gümbəzlidir. Kilsənin divarlarının tikintisində inşaat materialı kimi çay daşından, örtük hissəsində isə kərpicdən istifadə edilmişdir. G.Məmmədovaya görə məbədin qapı və pəncərələri yonulmuş daşla üzləndiyi halda, A.Qaraəhmədova görə qapı, pəncərə və rəflərin əhəngdən inşa olunduğu qeyd edilir.
Məbədin otağının uzunluğu 7.7 m, eni isə 6 m-dir və divarları yastı çay daşından tikilmişdir. Məbədin örtüyü 21x21x5 sm ölçülərə malik kərpiclərlə, kilsənin divarlarının alt hissəsi 40x21(23)x5 sm və 36x23x5 sm ölçülərə malik düzbucaqlı kərpiclərlə inşa olunmuşdur. Məbədin sol qanadının şərq divarında çox da böyük olmayan rəf yerləşir. Kilsədə apsida örtüyünün yatması yan dəliklərin olmasını sübut edir.
Məbədin günbəzi zamanla dağıntıya məruz qalaraq onun içinə düşmüşdür. Birzallı bu məbədin girişi cənub tərəfdəndir və onun işıqlandırılması isə məbədin qərb divarında yerləşmiş pəncərələr vasitəsilə olur. Altar apsidası şərq istiqamətindədir və daxildən yarım dairəvi, xaricdən isə beşbucaqlıdır deyə qeyd edən G.Məmmədovadan fərqli olaraq, A.Qaraəhmədova altar apsidasının doqquz qat çıxıntılı olduğunu qeyd edir.
Mehrab daxilə doğru getdikcə genişlənən üç kiçik pəncərə vasitəsilə işıqlandırılır. Bu cür işıqlandırma üsuluna Zeyzit məbədində də rast gəlirik. Kilsənin şərq qolu altar apsidasının hesabına başqalarından çox uzundur. Məbədin orta əsr məbədləri üçün xarakterik olan bir-birinin üzərindən düzülmüş beş sıra kərpic hörgüdən ibarət karnizi maraq doğurur. Qəbizdərədəki bu kiçik kilsə “sadə xaç” tipli məbədlərin ən orijinal nümunələrindən biridir.
Kilsə binası 7.7 x 6 metr ölçüyə malikdir. Məbədin divar hörgüsündə mozaik ardıcıllıqla sıralanmış hündür və alçaq çaydaşılardan istifadə edilmişdir Pəncərə və qapı yerləri, həmçinin nişlər yaxşı yonulmuş daşlarla üzlənmişdir. Dam örtüyündə 21 x 21 x 5 sm ölçülü kirəmitlərdən istifadə edilmişdir.
Kilsə həm daxildən, həm də xaricdən xaçvari formaya malikdir. Xaçın tərəflərinin kəsişmə yerində, kilsənin mərkəzində günbəz ucalır. Şərq tərəfdən kilsə binasına xaricdən beşguşəli, daxildən isə yarımdairəvi formaya malik altar apsidası birləşir. Apsida, daxilə getdikcə genişlənən üç pəncərəyə malikdir. Altarın bu cür həll edilməsi, Zəyzid kilsəsinin memarlığını xatırladır.
Məbədin planlaşdırma həlləri bir sıra özəlliklərə malikdir. İlk növbədə bu, kompakt həcmdə vahid fəza formalaşdıran qısa xaç qollarıdır. Xaçın şərq qolu, qərb qolu ilə eyni dərinliyə və altar apsidasına malikdir. Həmçinin bir-biri üzərində asılmış beş sıra kərpicdən formalaşdırılmış karniz də maraq cəlb edir. Bu cür memarlıq həlli daha çox erkən orta əsrlər dövrü üçün xarakterikdir. G. Məmmədova qeyd edir ki, altar apsidası xaçvari həcmin şərq qoluna xaricdən birləşən Qəbizdərə kilsəsi, "azad xaç" plan formasının orijinal nümunəsidir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Карахмедова А.А. Христианские памятники Кавказской Албании ( Алазанская долина ) (rus). Баку: Баку: Элм. 1986. 22.
- Карахмедова, 1985. səh. 26
- Мамедова, 2004. səh. 95
- Мамедова Г.Г. Зодчество Кавказской Албании (rus). Баку: Чашыоглу. 2004. 95–97.
- Керимов В. Храм Зейзит Кавказской Албании . История, архитектура, археология (rus). Баку: Элм. 2008. 18, 30–32.
- Xəlilov M.C. Albaniyanın Xristian Abidələri (IV-X əsrlər) (az.). Bakı: AFPoliqrAF. 2011. 139.
- G.Məmmədova; Z.Məmmədova. Orta əsr memarlığı (VIII-XIV əsrlər) (az.) (II cild). Bakı: Şərq-Qərb. 2013. 161–162, 261–263.
- Мамедова, 2004. səh. 96
- Мамедова, 2004. səh. 97
Ədəbiyyat
- Мамедова, Гюльчохра, Зодчество Кавказской Албании, Баку: Чашыоглу, 2004
- Карахмедова, А. А. Христианские памятники Кавказской Албании. Баку: Элм. 1985.
- Xəlilov M.C., Albaniyanın Xristian Abidələri (IV-X əsrlər).Bakı-2011, s.341
- G.Məmmədova; Z.Məmmədova., Orta əsr memarlığı (VIII-XIV əsrlər) II cild.Bakı-2013. Şərq-Qərb, s.313
- Керимов В., 2008. Храм Зейзит Кавказской Албании . История, архитектура, археология. Баку: Элм.
- Мамедова Г.Г., 2004. Зодчество Кавказской Албании. Баку: Чашыоглу, с.224
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qebizdere kilsesi Zaqatala rayonunun Qebizdere kendinden simalda Kilsecay ve Maurovcay caylarinin birlesen yerinde dagilmis bir mebed var Bu kilse dagin duzenlik hissesinde mesede Dagistana geden yolun uzerinde yerlesir Zaqatala rayonunun Qebizdere kendinde yerlesen bu kilse VIII IX esrlere aid azad xac memarliq formasina malikdir Mebedin divar horgusunde mozaik ardicilliqla siralanmis hundur ve alcaq caydasilardan istifade edilmisdir Pencere ve qapi yerleri hemcinin nisler yaxsi yonulmus daslarla uzlenmisdir Kilse hem daxilden hem de xaricden xacvari formaya malikdir Xacin tereflerinin kesisme yerinde kilsenin merkezinde gunbez ucalir Serq terefden kilse binasina xaricden besguseli daxilden ise yarimdairevi formaya malik altar apsidasi birlesir Qebizdere kilsesiOlke AzerbaycanSeher Zaqatala ZaqatalaYerlesir Qebizdere kendiAidiyyati Alban Hevari KilsesiTikilme tarixi VIII IX esrlerAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 1814KateqoriyaMebedEhemiyyetiYerli ehemiyyetliQebizdere kilsesiKilsenin planiTarixiAbideni tedqiq etmis professor G Memmedova qeyd edir ki elementlerinin erken orta esrler memarligina xas formada musteqil tesviri hemcinin sade memarliq kompozisiyasini murekkeblesdiren xususiyyetlerin olmasi Qebizdere kilsesini VIII IX esrlere aid etmeye imkan verir V Kerimov V VI esrlere M Xelilov ise VII VIII esrlere aid edir Memarliq xususiyyetleriQebizdere kilsesi Kilse kicik hecmli feza qurulusuna malikdir Plana nezer yetirdikde mebed daxilden xacvari xaricden ise duzbucaqlidir ve ortuk hissesi merkezi gumbezlidir Kilsenin divarlarinin tikintisinde insaat materiali kimi cay dasindan ortuk hissesinde ise kerpicden istifade edilmisdir G Memmedovaya gore mebedin qapi ve pencereleri yonulmus dasla uzlendiyi halda A Qaraehmedova gore qapi pencere ve reflerin ehengden insa olundugu qeyd edilir Mebedin otaginin uzunlugu 7 7 m eni ise 6 m dir ve divarlari yasti cay dasindan tikilmisdir Mebedin ortuyu 21x21x5 sm olculere malik kerpiclerle kilsenin divarlarinin alt hissesi 40x21 23 x5 sm ve 36x23x5 sm olculere malik duzbucaqli kerpiclerle insa olunmusdur Mebedin sol qanadinin serq divarinda cox da boyuk olmayan ref yerlesir Kilsede apsida ortuyunun yatmasi yan deliklerin olmasini subut edir Mebedin gunbezi zamanla dagintiya meruz qalaraq onun icine dusmusdur Birzalli bu mebedin girisi cenub terefdendir ve onun isiqlandirilmasi ise mebedin qerb divarinda yerlesmis pencereler vasitesile olur Altar apsidasi serq istiqametindedir ve daxilden yarim dairevi xaricden ise besbucaqlidir deye qeyd eden G Memmedovadan ferqli olaraq A Qaraehmedova altar apsidasinin doqquz qat cixintili oldugunu qeyd edir Mehrab daxile dogru getdikce genislenen uc kicik pencere vasitesile isiqlandirilir Bu cur isiqlandirma usuluna Zeyzit mebedinde de rast gelirik Kilsenin serq qolu altar apsidasinin hesabina basqalarindan cox uzundur Mebedin orta esr mebedleri ucun xarakterik olan bir birinin uzerinden duzulmus bes sira kerpic horguden ibaret karnizi maraq dogurur Qebizderedeki bu kicik kilse sade xac tipli mebedlerin en orijinal numunelerinden biridir Kilse binasi 7 7 x 6 metr olcuye malikdir Mebedin divar horgusunde mozaik ardicilliqla siralanmis hundur ve alcaq caydasilardan istifade edilmisdir Pencere ve qapi yerleri hemcinin nisler yaxsi yonulmus daslarla uzlenmisdir Dam ortuyunde 21 x 21 x 5 sm olculu kiremitlerden istifade edilmisdir Kilse hem daxilden hem de xaricden xacvari formaya malikdir Xacin tereflerinin kesisme yerinde kilsenin merkezinde gunbez ucalir Serq terefden kilse binasina xaricden besguseli daxilden ise yarimdairevi formaya malik altar apsidasi birlesir Apsida daxile getdikce genislenen uc pencereye malikdir Altarin bu cur hell edilmesi Zeyzid kilsesinin memarligini xatirladir Mebedin planlasdirma helleri bir sira ozelliklere malikdir Ilk novbede bu kompakt hecmde vahid feza formalasdiran qisa xac qollaridir Xacin serq qolu qerb qolu ile eyni derinliye ve altar apsidasina malikdir Hemcinin bir biri uzerinde asilmis bes sira kerpicden formalasdirilmis karniz de maraq celb edir Bu cur memarliq helli daha cox erken orta esrler dovru ucun xarakterikdir G Memmedova qeyd edir ki altar apsidasi xacvari hecmin serq qoluna xaricden birlesen Qebizdere kilsesi azad xac plan formasinin orijinal numunesidir Hemcinin baxZeyzid kilsesi Pipan bazilikasiIstinadlarKarahmedova A A Hristianskie pamyatniki Kavkazskoj Albanii Alazanskaya dolina rus Baku Baku Elm 1986 22 Karahmedova 1985 seh 26 Mamedova 2004 seh 95 Mamedova G G Zodchestvo Kavkazskoj Albanii rus Baku Chashyoglu 2004 95 97 Kerimov V Hram Zejzit Kavkazskoj Albanii Istoriya arhitektura arheologiya rus Baku Elm 2008 18 30 32 Xelilov M C Albaniyanin Xristian Abideleri IV X esrler az Baki AFPoliqrAF 2011 139 G Memmedova Z Memmedova Orta esr memarligi VIII XIV esrler az II cild Baki Serq Qerb 2013 161 162 261 263 Mamedova 2004 seh 96 Mamedova 2004 seh 97EdebiyyatMamedova Gyulchohra Zodchestvo Kavkazskoj Albanii Baku Chashyoglu 2004 Karahmedova A A Hristianskie pamyatniki Kavkazskoj Albanii Baku Elm 1985 Xelilov M C Albaniyanin Xristian Abideleri IV X esrler Baki 2011 s 341 G Memmedova Z Memmedova Orta esr memarligi VIII XIV esrler II cild Baki 2013 Serq Qerb s 313 Kerimov V 2008 Hram Zejzit Kavkazskoj Albanii Istoriya arhitektura arheologiya Baku Elm Mamedova G G 2004 Zodchestvo Kavkazskoj Albanii Baku Chashyoglu s 224