Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Pipan bazilikası – Zaqatala rayonunun Pinalı kəndindən 3 km aralıda, yüksək dağlıq ərazidəki meşə içərisində yerləşən formalı tarixi kilsə xarabalığı. Pipan kəndindəki iki kilsədən daha gənc olanıdır.
| Pipan bazilikası | |
|---|---|
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər |  Zaqatala |
| Yerləşir | kəndi |
| Aidiyyatı | Alban Həvari Kilsəsi |
| Tikilmə tarixi | X əsr |
| İstinad nöm. | 1813 |
| Kateqoriya | Məbəd |
| Əhəmiyyəti | Yerli əhəmiyyətli |
| | |
 Kilsənin planı | |
Bazilika VII–VIII əsrlərə aid edilən və Pinalı kəndi yaxınlığında meşə ərazisində yerləşən qədim kilsənin memarlıq formalarının təkrar edilməsi ilə inşa olunmuşdur. Kilsənin dam örtüyü və dekor elementləri demək olar ki, dağılmış, dövrümüzə isə yalnız divarlarının bir hissəsi çatmışdır. Ölçü baxımından bazilika Pipandakı digər bazilikadan xeyli iridir, kilsənin mərkəzində isə kifayət qədər böyük ölçülərə malik birnefli zal yerləşir.
Tarixi
Abidə Zaqatalanın Pinalı kəndi ərazisində yerləşən iki bazilikadan daha cavan olanıdır. Qədim Pipan bazilikası ölçü baxımından daha kiçik olmaqla erkən xristianlıq dövrü və VII–VIII əsrlərə aid edilir, daha sonrakı dövrdə tikildiyi ehtimal olunan bu bazilika isə IX–X əsrlərə aid olunur. Hər iki abidə elmi ədəbiyyatda üçkilsəli bazilika kimi tanınan memarlıq quruluşuna malikdir.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Bazilika VII–VIII əsrlərə aid edilən və Pinalı kəndi yaxınlığında meşə ərazisində yerləşən qədim kilsənin memarlıq formalarının təkrar edilməsi ilə inşa olunmuşdur. Kilsənin dam örtüyü və dekor elementləri demək olar ki, dağılmış, dövrümüzə isə yalnız divarlarının bir hissəsi çatmışdır. Ölçü baxımından bazilika Pipandakı digər bazilikadan xeyli iridir, kilsənin mərkəzində isə kifayət qədər böyük ölçülərə malik birnefli zal yerləşir.
Mərkəzi zal iki cüt pilyastr və divar tağına malikdir. Qədim Pipan bazilikasından fərqli olaraq, burada pilyastrlar T formalı quruluşa malik olmaqla yalnız tavan tağlarını yox, həm də divar tağlarını dəstəkləyir. Altar apsidasının yanlarında, divar dərinliyində dairəvi formaya malik iki yan otaq yaradılmışdır. Yerdən yüksəkdə yerləşən altar apsidası da iki düzbucaqlı formalı niş və pəncərəyə malikdir.
Şimal, cənub və qərb divarlarında olmaqlaq üç giriş qapısına malik olan kilsə, üç tərəfdən qalereya ilə əhatə olunmuşdur. Qalereya hissələrə bölünməmişdir və tikilinin plan xüsusiyyətlərinə əsasən demək olar ki, bütöv, üçhissəli dəhliz formasına malik olmuşdur. Qalereyanın şərq qurtaracaqlarında nalvari altar apsidası və pəncərə yerləşir. Arxüoloji qazıntılar zamanı şimal qalereyasının altar apsidasına malik şərq hissəsi ayıran və orta zalın qapısı ilə əlaqələndirən divar qalıqları aşkar edilmişdir.G. Məmmədova yaradılmış bu kiçik otağın məbəd qurbangahı kimi istifadə edilmiş olması ehtimalını irəli sürür. Kilsənin inşası zamanı yerli çaydaşı və bişmiş kərpicdən istifadə edilmiş, üzəri isə kirəmit plitələrlə örtülmüşdür.
G. Məmmədova qeyd edir ki, Pipan bazilikalarının kompozisiyalarının analizi zamanı onların Qum bazilikası ilə ideya əlaqəsini görmək mümkündür. Bu əlaqə hər şeydən əvvəl mərkəzdə hündür kilsənin yerləşməsi (Pipan bazilikalarında birnefli, Qum bazilikasında isə üç nefli) və əsas özəyin şimal, cənub və qərbdən tağlı, daha alçaq hissə ilə əhatə olunmasında özünü büruzə verir. Həm Qum, həm Pipan bazilikalarında qalereyaların şərq qurtaracağı yan otaqlar şəklində həll edilmişdir. Fərq ondadır ki, Qum bazilikasının qalereyaları açıq tağlı dəhliz, Pipan bazilikalarının qalereyaları isə qapalı, çox hissədə bütöv divara malik məkandır.
İstinadlar
- Карахмедова, 1985. səh. 22
- Мамедова, 2004. səh. 90
- Мамедова, 2004. səh. 91
- Карахмедова, 1985. səh. 23
- Мамедова, 2004. səh. 94
Ədəbiyyat
- Мамедова, Гюльчохра, Зодчество Кавказской Албании, Баку: Чашыоглу, 2004
- Карахмедова, А. А. Христианские памятники Кавказской Албании. Баку: Элм. 1985.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Pipan bazilikasi Zaqatala rayonunun Pinali kendinden 3 km aralida yuksek dagliq erazideki mese icerisinde yerlesen formali tarixi kilse xarabaligi Pipan kendindeki iki kilseden daha genc olanidir Pipan bazilikasiOlke AzerbaycanSeher Zaqatala ZaqatalaYerlesir kendiAidiyyati Alban Hevari KilsesiTikilme tarixi X esrAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 1813KateqoriyaMebedEhemiyyetiYerli ehemiyyetliPipan bazilikasiKilsenin plani Bazilika VII VIII esrlere aid edilen ve Pinali kendi yaxinliginda mese erazisinde yerlesen qedim kilsenin memarliq formalarinin tekrar edilmesi ile insa olunmusdur Kilsenin dam ortuyu ve dekor elementleri demek olar ki dagilmis dovrumuze ise yalniz divarlarinin bir hissesi catmisdir Olcu baximindan bazilika Pipandaki diger bazilikadan xeyli iridir kilsenin merkezinde ise kifayet qeder boyuk olculere malik birnefli zal yerlesir TarixiAbide Zaqatalanin Pinali kendi erazisinde yerlesen iki bazilikadan daha cavan olanidir Qedim Pipan bazilikasi olcu baximindan daha kicik olmaqla erken xristianliq dovru ve VII VIII esrlere aid edilir daha sonraki dovrde tikildiyi ehtimal olunan bu bazilika ise IX X esrlere aid olunur Her iki abide elmi edebiyyatda uckilseli bazilika kimi taninan memarliq qurulusuna malikdir Memarliq xususiyyetleriBazilika VII VIII esrlere aid edilen ve Pinali kendi yaxinliginda mese erazisinde yerlesen qedim kilsenin memarliq formalarinin tekrar edilmesi ile insa olunmusdur Kilsenin dam ortuyu ve dekor elementleri demek olar ki dagilmis dovrumuze ise yalniz divarlarinin bir hissesi catmisdir Olcu baximindan bazilika Pipandaki diger bazilikadan xeyli iridir kilsenin merkezinde ise kifayet qeder boyuk olculere malik birnefli zal yerlesir Merkezi zal iki cut pilyastr ve divar tagina malikdir Qedim Pipan bazilikasindan ferqli olaraq burada pilyastrlar T formali qurulusa malik olmaqla yalniz tavan taglarini yox hem de divar taglarini destekleyir Altar apsidasinin yanlarinda divar derinliyinde dairevi formaya malik iki yan otaq yaradilmisdir Yerden yuksekde yerlesen altar apsidasi da iki duzbucaqli formali nis ve pencereye malikdir Simal cenub ve qerb divarlarinda olmaqlaq uc giris qapisina malik olan kilse uc terefden qalereya ile ehate olunmusdur Qalereya hisselere bolunmemisdir ve tikilinin plan xususiyyetlerine esasen demek olar ki butov uchisseli dehliz formasina malik olmusdur Qalereyanin serq qurtaracaqlarinda nalvari altar apsidasi ve pencere yerlesir Arxuoloji qazintilar zamani simal qalereyasinin altar apsidasina malik serq hissesi ayiran ve orta zalin qapisi ile elaqelendiren divar qaliqlari askar edilmisdir G Memmedova yaradilmis bu kicik otagin mebed qurbangahi kimi istifade edilmis olmasi ehtimalini ireli surur Kilsenin insasi zamani yerli caydasi ve bismis kerpicden istifade edilmis uzeri ise kiremit plitelerle ortulmusdur G Memmedova qeyd edir ki Pipan bazilikalarinin kompozisiyalarinin analizi zamani onlarin Qum bazilikasi ile ideya elaqesini gormek mumkundur Bu elaqe her seyden evvel merkezde hundur kilsenin yerlesmesi Pipan bazilikalarinda birnefli Qum bazilikasinda ise uc nefli ve esas ozeyin simal cenub ve qerbden tagli daha alcaq hisse ile ehate olunmasinda ozunu buruze verir Hem Qum hem Pipan bazilikalarinda qalereyalarin serq qurtaracagi yan otaqlar seklinde hell edilmisdir Ferq ondadir ki Qum bazilikasinin qalereyalari aciq tagli dehliz Pipan bazilikalarinin qalereyalari ise qapali cox hissede butov divara malik mekandir IstinadlarKarahmedova 1985 seh 22 Mamedova 2004 seh 90 Mamedova 2004 seh 91 Karahmedova 1985 seh 23 Mamedova 2004 seh 94EdebiyyatMamedova Gyulchohra Zodchestvo Kavkazskoj Albanii Baku Chashyoglu 2004 Karahmedova A A Hristianskie pamyatniki Kavkazskoj Albanii Baku Elm 1985