Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qırğızıstan Muxtar Sovet Sosialist Respublikası (1920–1925) — Qazaxların RSFSR tərkibində milli muxtariyyət əldə etdikləri muxtar qurumdur( (rus.) Киргизская Автономная Социалистическая Советская Республика, Kirgizskaya Avtonomnaja Sotsialisticheskaya Sovetskaya Respublika). 1925-ci ilə kimi mövcud olan bu qurum tarixi Qazax ərazilərində yerləşdiyi üçün həmin dövrdən sonra Qazaxıstan Muxtar Sovet Sosialist Respublikası adlanmağa başladı.
| Tarixi dövlət | |||||
| Qırğızıstan Muxtar Sovet Sosialist Respublikası | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Qırğızıstan Muxtar Sovet Sosialist Respublikası | |||||
| |||||
 | |||||
| | |||||
| Paytaxt | Orenburq | ||||
Paytaxtı Orenburq şəhəri idi və bugünkü müstəqil Qazaxıstan Respublikasının ərazisində yerləşirdi.
Tarix
1920-ci il 26 avqustda RSFSR tərəfindən paytaxtı Orenburq olan "Qırğız (Qazaxıstan) Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının yaradılması" haqqında sərəncam imzalandı. Muxtar Respublika Ural, Turqay və Semipalatinskoy vilayətlərinin, Zakaspiysk vilayətinin şimal hissəsinin (Adayevskiy mahalı) , Bukey ordasının və Orenburq quberniyasının cənub hissələrinin əhalisi olan qırğız-qaysaqlardan (qazaxları o dövrdə belə adlandırırdılar) formalaşmışdı.
1921-ci il Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin 17 yanvar qərarı ilə Omsk quberniyasının Akmolinski, Atbasarski, Kokçetavski və Petropavlovski mahalları ayrılaraq Akmolinski quberniyasını formalaşdırmışdılar.
Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin 10 iyun 1921-ci il qərarı ilə Qırğızıstan MSSR ilə Sibir arasında sərhəddlər müəyyənləşdirildi. (İssil-Kul stansiyası Qırğızıstan MSSR ərazisində idi həmin dövrdə).
Sərhəd xətti şərqdən İssil-Kuldan keçməklə Petropavlovsk mahalı ilə həmsərhəd oldu. Daha sonra rus bölgələrinə keçməmək şərtilə ərazinin şimal sərhədləri Kiçi-Kara və Ulkun-Kara oldu. Eləcə də, rusların daha çox məskunlaşdığı Orexovskaya, Dobrovolskaya, Moiseevskaya, Russko-Polyanskaya, Novo-Sanjarovskaya, Çernousovskaya, Stepanovskaya, Kotelnikovskaya ərazilər Qırğızıstan MSSR-in tərkibinə verilmişdi.
1 oktyabr 1921-ci ildə Omsk quberniyasının Omsk mahalının 15 rayonu Qırğızıstan MSSR-in tərkibinə qatıldı.
Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin 12 yanvar 1922-ci il tarixli qərarı ilə İsssil-Kul Qırğızıstan MSSR-in tərkibindən çıxarılaraq RSFSR-in Sibir sərhəddlərinə qatıldı.
15 may 1923-cü ildə respublikanın tərkibinə daxil olan bölgələr:
- Adayev mahalı — Birbaşa respublika tabeli
- Akmola (Astana) quberniyası — Akmola mahalı, Atbasar mahalı, Çerlaksk mahalı, Kokçetavsk mahalı, Petropavlovsk mahalı.
- Aktubin (Aqtöbe) quberniyası — Akbulak rayonu, Aktubin rayonu, İrgiz rayonu, Mojarov rayonu, Temirov rayonu, Uils rayonu.
- Bukeev quberniyası (Bukey ordası) — 1-ci sahil bölgəsi, 2-ci sahil bölgəsi, Kalmık bölgəsi, Narım rayonu, Kamışsamar rayonu, Talov rayonu, Torqunov rayonu, Azad qəsəbələr.
- Kustanay (Qostanay) quberniyası — Adamov rayonu, Borov rayonu, Vsexvyatskiy rayonu, Denisov rayonu, Kustanay rayonu, Semnozerskiy rayonu, Turqay rayonu, Fyodorov rayonu.
- Orenburq quberniyası — İlets rayonu, İsayevo-Dedovskiy rayonu, Krasnoxolmskiy rayonu, Orenburq rayonu, Orsk rayonu, Petrov rayonu, Pokrovsk rayonu, Şarlık-Mixaylovskiy rayonu.
- Semipalatinskaya quberniyası — Zaysan rayonu, Kar-Karalinsk rayonu, Pavlodarskiy rayonu, Semipalatinskiy rayonu, Ust-Kamenoqorsk rayonu.
- Ural quberniyası — Buxtarmin rayonu, Quryevsiy rayonu, Canbeytin rayonu, Kalmıkov rayonu, İlek rayonu, Ural rayonu.
Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin 21 oktyabr 1924-cü il qərarına əsasən Qırğızıstan MSSR-in tərkibinə Tok-Suransk kantonu və Zilairsk kantonunun İmanqulov bölgəsi verilmişdir (əvvəllər Başqırd MSSR-in tərkibində olublar).
 |
|
1924-cü ildə Cetısuysk bölgəsinin şimal hissələri, Sırdarinsk və Səmərqənd bölgələri də buraya birləşdirildi. Nəticədə Cetısuysk və Sırdarinsk quberniyaları yarandı. 1925-ci ilin fevralında Aral gölünün cənub sahillərində Qırğızıstan MSSR-in tərkibində olmaq şərtilə Qaraqalpaqıstan Muxtar Vilayəti quruldu.
1925-ci ilin aprelində Qırğızıstan MSSR-in adı dəyişdirilərək Qazaxıstan MSSR qoyuldu. Mərkəzi Orenburqdan Qızılordaya köçürüldü. Orenburq quberniyası isə 1925-ci ildə Qırğızıstan MSSR-dən alınaraq RSFSR-in tabeliyinə keçdi.
1936-cı il SSRİ konstitusiyasına əsasən Qazaxıstan MSSR müttəfiq respublika statusu alaraq Qazaxıstan Sovet Sosialist Respublikasına çevrildi.
İstinadlar
- История башкирского народа: в 7 т./ гл. ред. М. М. Кульшарипов; Ин-т истории, языка и литературы УНЦ РАН. — Уфа: Гилем, 2010. — Т. V. — С. 212. — 468 с. (rus.)
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qirgizistan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasi 1920 1925 Qazaxlarin RSFSR terkibinde milli muxtariyyet elde etdikleri muxtar qurumdur rus Kirgizskaya Avtonomnaya Socialisticheskaya Sovetskaya Respublika Kirgizskaya Avtonomnaja Sotsialisticheskaya Sovetskaya Respublika 1925 ci ile kimi movcud olan bu qurum tarixi Qazax erazilerinde yerlesdiyi ucun hemin dovrden sonra Qazaxistan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasi adlanmaga basladi Tarixi dovletQirgizistan Muxtar Sovet Sosialist RespublikasiQirgizistan Muxtar Sovet Sosialist RespublikasiBayraq Gerb 26 avqust 1920 15 iyun 1925Paytaxt Orenburq Paytaxti Orenburq seheri idi ve bugunku musteqil Qazaxistan Respublikasinin erazisinde yerlesirdi Tarix1920 ci il 26 avqustda RSFSR terefinden paytaxti Orenburq olan Qirgiz Qazaxistan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasinin yaradilmasi haqqinda serencam imzalandi Muxtar Respublika Ural Turqay ve Semipalatinskoy vilayetlerinin Zakaspiysk vilayetinin simal hissesinin Adayevskiy mahali Bukey ordasinin ve Orenburq quberniyasinin cenub hisselerinin ehalisi olan qirgiz qaysaqlardan qazaxlari o dovrde bele adlandirirdilar formalasmisdi 1921 ci il Merkezi Icraiyye Komitesinin 17 yanvar qerari ile Omsk quberniyasinin Akmolinski Atbasarski Kokcetavski ve Petropavlovski mahallari ayrilaraq Akmolinski quberniyasini formalasdirmisdilar Merkezi Icraiyye Komitesinin 10 iyun 1921 ci il qerari ile Qirgizistan MSSR ile Sibir arasinda serheddler mueyyenlesdirildi Issil Kul stansiyasi Qirgizistan MSSR erazisinde idi hemin dovrde Serhed xetti serqden Issil Kuldan kecmekle Petropavlovsk mahali ile hemserhed oldu Daha sonra rus bolgelerine kecmemek sertile erazinin simal serhedleri Kici Kara ve Ulkun Kara oldu Elece de ruslarin daha cox meskunlasdigi Orexovskaya Dobrovolskaya Moiseevskaya Russko Polyanskaya Novo Sanjarovskaya Cernousovskaya Stepanovskaya Kotelnikovskaya eraziler Qirgizistan MSSR in terkibine verilmisdi 1 oktyabr 1921 ci ilde Omsk quberniyasinin Omsk mahalinin 15 rayonu Qirgizistan MSSR in terkibine qatildi Merkezi Icraiyye Komitesinin 12 yanvar 1922 ci il tarixli qerari ile Isssil Kul Qirgizistan MSSR in terkibinden cixarilaraq RSFSR in Sibir serheddlerine qatildi 15 may 1923 cu ilde respublikanin terkibine daxil olan bolgeler Adayev mahali Birbasa respublika tabeli Akmola Astana quberniyasi Akmola mahali Atbasar mahali Cerlaksk mahali Kokcetavsk mahali Petropavlovsk mahali Aktubin Aqtobe quberniyasi Akbulak rayonu Aktubin rayonu Irgiz rayonu Mojarov rayonu Temirov rayonu Uils rayonu Bukeev quberniyasi Bukey ordasi 1 ci sahil bolgesi 2 ci sahil bolgesi Kalmik bolgesi Narim rayonu Kamissamar rayonu Talov rayonu Torqunov rayonu Azad qesebeler Kustanay Qostanay quberniyasi Adamov rayonu Borov rayonu Vsexvyatskiy rayonu Denisov rayonu Kustanay rayonu Semnozerskiy rayonu Turqay rayonu Fyodorov rayonu Orenburq quberniyasi Ilets rayonu Isayevo Dedovskiy rayonu Krasnoxolmskiy rayonu Orenburq rayonu Orsk rayonu Petrov rayonu Pokrovsk rayonu Sarlik Mixaylovskiy rayonu Semipalatinskaya quberniyasi Zaysan rayonu Kar Karalinsk rayonu Pavlodarskiy rayonu Semipalatinskiy rayonu Ust Kamenoqorsk rayonu Ural quberniyasi Buxtarmin rayonu Quryevsiy rayonu Canbeytin rayonu Kalmikov rayonu Ilek rayonu Ural rayonu Merkezi Icraiyye Komitesinin 21 oktyabr 1924 cu il qerarina esasen Qirgizistan MSSR in terkibine Tok Suransk kantonu ve Zilairsk kantonunun Imanqulov bolgesi verilmisdir evveller Basqird MSSR in terkibinde olublar Qirgizistan MSSR erazisi Qirgizistan MSSR in 1922 ci il serhedleri Qirgizistan MSSR e 1924 ci ilde elave olunan eraziler Qirgizistan MSSR e 1925 ci ilde elave olunan erazilerQazaxistanin muasir serhedleri 1924 cu ilde Cetisuysk bolgesinin simal hisseleri Sirdarinsk ve Semerqend bolgeleri de buraya birlesdirildi Neticede Cetisuysk ve Sirdarinsk quberniyalari yarandi 1925 ci ilin fevralinda Aral golunun cenub sahillerinde Qirgizistan MSSR in terkibinde olmaq sertile Qaraqalpaqistan Muxtar Vilayeti quruldu 1925 ci ilin aprelinde Qirgizistan MSSR in adi deyisdirilerek Qazaxistan MSSR qoyuldu Merkezi Orenburqdan Qizilordaya kocuruldu Orenburq quberniyasi ise 1925 ci ilde Qirgizistan MSSR den alinaraq RSFSR in tabeliyine kecdi 1936 ci il SSRI konstitusiyasina esasen Qazaxistan MSSR muttefiq respublika statusu alaraq Qazaxistan Sovet Sosialist Respublikasina cevrildi IstinadlarIstoriya bashkirskogo naroda v 7 t gl red M M Kulsharipov In t istorii yazyka i literatury UNC RAN Ufa Gilem 2010 T V S 212 468 s rus Hemcinin baxAlas Orda Turkistan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasi Basmaci herekati