Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qurdbasar (Azərbaycan çoban iti, Çoban iti, Qoyun iti, Qurd və Alabaş da adlandırılır) — Azərbaycanın yerli it cinsi. Əsasən qoyunçuluqda istifadə olunur. Qoyun sürüsünün rahat idarə edilməsinə xidmət edir.
| Qurdbasar | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| Mənşəyi | |||||
| Ölkə | Azərbaycan | ||||
| Arealı | Quba, Xızı, Şamaxı | ||||
| Xarakteristikaları | |||||
| Boyu |
| ||||
| Çəkisi |
| ||||
| Rəngi | qara, zolaqlı, ağ, kül rəngi, sarı, boz | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Yayılması
Bu cins əsasən Azərbaycan ərazisində yayılmış və elə buradaca formalaşmışdır. Xüsusi ilə Qarabağ bölgəsində: Füzuli, Qubadlı, Laçın, Kəlbəcər rayonları, həmçinin, Quba, Xızı, Şamaxı, İsmayıllı, Gədəbəy, Lerik və Qazax rayonları ərazilərindəki təsərrüfatlarda daha çox yararlanılır. Onlar, əsasən, yaylaq və qışlaqlarda saxlanılırlar. İstər dağlıq, istərsə düzən şəraitə uyumludurlar.
Xidmət sahəsi
İlk əvvəl Qurdbasarlar azərbaycanlıların karvanlarının, qoyun sürülərinin, evlərinin və torpaq sahələrinin qorunmasında istifadə edilirdi. Onlar sahibinə və onun ailəsinə sədaqəti ilə seçilir. Yadlara qarşı isə çox amansız olur. Fiziki göstəricilərinin yüksək olması və sədaqətliliyi onların mühafizəyə cəlb edilməsinə səbəb olur. Hazırda isə əsasən sürüləri vəhşi heyvanlardan qorunmada istifadə edilir.
Xüsusiyyətləri
Orta və iri bədən quruluşuna malik olurlar. Kök və elastik dəri onun boyun nahiyəsində buxaq əmələ gətirir. 3 yaşında yetkinləşir. 15 və yuxarı yaş yaşayan itlər uzun ömürlü hesab edilir.
Əzələli başa malik olurlar. Alt çənələri geniş açıla bilir və yaxşı inkişaf etmişdir. Burunları iri, əsasən qara rəngdə olur. Qulaqları gözləri ilə düz mütənasibdir. Dişləri yaxşı inkişaf etmişdir. Ağ dişlərə malik olurlar. Güclü boyuna malikdirlər.
Erkəklər 72 sm, dişiləri isə 66 sm hündürlüyə malik olurlar. Birincilər 52 kq, ikincilər isə 42 kq çəkiyə malikdirlər.
Xəzi
Əsasən, sıx tükə malik olurlar. İtlər xəzlərin fərqliliyi ilə əlaqədar 2 tipə bölünür:
- Seyrəktüklü tip — tüklərin uzunluğu 5–8 sm olur və təsadüfi hallarda quyruq nahiyəsində şişman sıx tüklü olur.
- Qısatüklü tip – sıx tükə malik olurlar, tükləri qısa olur. Tüklərin altında dəri yaxşı inkişaf etmişdir. Boyun nahiyəsində şirəbənzər xəz yoxdur.
Rəngləri
Əsasən sarı (sarının müxtəlif çalarlarında ola bilir), qara, zolaqlı, ağ, kül rəngi və boz rənglərdə ola bilir. Hətta qırmızı-sarı rəngli ləkələr pəncə və boyun nahiyələrində görülür. Qara rəngli itlərdə göz ətraflarında sarı ləkələr olur.
Özünə məxsus özünü aparma xüsusiyyətləri
Güclüdür, yığcam bədənlidir. Aktiv formada qoruma xüsusiyyətinə malikdirlər.
Hərəkətləri
Sərbəstdir, tələskənliyə yol vermir. Hərəkət zamanı ön və arxa ətraflar sərbəstdir.
Tanınması
Standartları "Qafqaz itlərinin cinsləri" ictimai birliyinin 7 fevral 2008-ci il yığıncağında № 01–0208 protokolu ilə təsdiqlənmişdir.
İt döyüşləri
İt döyüşlərinin Azərbaycan ərazisində tarixi qədimlərə gedir. Döyüşlər xüsusilə bayram günləri təşkil edilirdi. Bu məqsəd üçün itlər xüsusilə bəslənilir. İtlərin döyüşlərdə zəif nöqtələrini minimuma endirmək məqsədilə qulaq və quyruq nahiyələri kəsilir. Bu əməliyyat əsasən itlər hələ küçük olarkən həyata keçirilir. Günümüzdə belə bu döyüşlər mövcuddur. İt döyüşlərinin həvəskarlarına Azərbaycanın, demək olar, hər bölgəsində rast gəlinir.
Maraqlı fakt
Araşdırmalar göstərmişdir ki, artıq b.e. 3 min il əvvəl Azərbaycanda yerli əhlilləşmiş itlər insanlara ovda və həyətlərin, heyvanların qorunmasında yardım göstərirdilər.
Mənbə
- И. Гасымзаде, К. Колотилова Азербайджанский волкодав — гурдбасар // Собачий остров : журнал. — СПб: Благотворительный фонд "Верность", 2012. — № 1(15). — С. 8–13.
- Глава III. Породы собак. — Кавказская овчарка, стр. 81–86. // Мазовер А. Племенное дело в служебном собаководстве. Издание второе, исправленное и дополненное. Под редакцией академика Васхнил Н. Д. Потемкина. Редактор М. Д Каневская. Москва: Издательство "ДОСААФ", 1960, 296 стр.
İstinadlar
- Ильгам Гасымзаде. "Азербайджанский волкодав — Гурдбасар" (rus). www.euwo.com.ua. 2016-05-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-05-04.
- (ingilis). www.euwo.com.ua. 2019-12-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-06.
- "İt döyüşləri". 2022-04-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-05-16.
- "Bakıda it döyüşü çempionatı". 2018-12-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-05-16.
Xarici keçidlər
- Azərbaycan qoyun itinin (Qurdbasar) rəsmi saytı
- Trend İA. (az.). trend.az. 22 sentyabr 2014. 2016-05-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-05-16.
- Qurdbasar.
- Azərbaycan milli it növləri
- (rus). raredogs.jimdo.com. 2016-05-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-05-16.
- Qurdbasar 2020-08-05 at the Wayback Machine
Şəkilləri
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qurdbasar Azerbaycan coban iti Coban iti Qoyun iti Qurd ve Alabas da adlandirilir Azerbaycanin yerli it cinsi Esasen qoyunculuqda istifade olunur Qoyun surusunun rahat idare edilmesine xidmet edir QurdbasarMenseyiOlke AzerbaycanAreali Quba Xizi SamaxiXarakteristikalariBoyu erkeklermin 72 smdisilermin 65 smCekisi erkeklermin 52 kqdisilermin 42 kqRengi qara zolaqli ag kul rengi sari boz Vikianbarda elaqeli mediafayllarYayilmasiBu cins esasen Azerbaycan erazisinde yayilmis ve ele buradaca formalasmisdir Xususi ile Qarabag bolgesinde Fuzuli Qubadli Lacin Kelbecer rayonlari hemcinin Quba Xizi Samaxi Ismayilli Gedebey Lerik ve Qazax rayonlari erazilerindeki teserrufatlarda daha cox yararlanilir Onlar esasen yaylaq ve qislaqlarda saxlanilirlar Ister dagliq isterse duzen seraite uyumludurlar Xidmet sahesiIlk evvel Qurdbasarlar azerbaycanlilarin karvanlarinin qoyun surulerinin evlerinin ve torpaq sahelerinin qorunmasinda istifade edilirdi Onlar sahibine ve onun ailesine sedaqeti ile secilir Yadlara qarsi ise cox amansiz olur Fiziki gostericilerinin yuksek olmasi ve sedaqetliliyi onlarin muhafizeye celb edilmesine sebeb olur Hazirda ise esasen suruleri vehsi heyvanlardan qorunmada istifade edilir Xususiyyetleri Qurdbasar kucukleri Orta ve iri beden qurulusuna malik olurlar Kok ve elastik deri onun boyun nahiyesinde buxaq emele getirir 3 yasinda yetkinlesir 15 ve yuxari yas yasayan itler uzun omurlu hesab edilir Ezeleli basa malik olurlar Alt ceneleri genis acila bilir ve yaxsi inkisaf etmisdir Burunlari iri esasen qara rengde olur Qulaqlari gozleri ile duz mutenasibdir Disleri yaxsi inkisaf etmisdir Ag dislere malik olurlar Guclu boyuna malikdirler Erkekler 72 sm disileri ise 66 sm hundurluye malik olurlar Birinciler 52 kq ikinciler ise 42 kq cekiye malikdirler Xezi Esasen six tuke malik olurlar Itler xezlerin ferqliliyi ile elaqedar 2 tipe bolunur Seyrektuklu tip tuklerin uzunlugu 5 8 sm olur ve tesadufi hallarda quyruq nahiyesinde sisman six tuklu olur Qisatuklu tip six tuke malik olurlar tukleri qisa olur Tuklerin altinda deri yaxsi inkisaf etmisdir Boyun nahiyesinde sirebenzer xez yoxdur Rengleri Esasen sari sarinin muxtelif calarlarinda ola bilir qara zolaqli ag kul rengi ve boz renglerde ola bilir Hetta qirmizi sari rengli lekeler pence ve boyun nahiyelerinde gorulur Qara rengli itlerde goz etraflarinda sari lekeler olur Ozune mexsus ozunu aparma xususiyyetleri Gucludur yigcam bedenlidir Aktiv formada qoruma xususiyyetine malikdirler Hereketleri Serbestdir teleskenliye yol vermir Hereket zamani on ve arxa etraflar serbestdir Taninmasi Standartlari Qafqaz itlerinin cinsleri ictimai birliyinin 7 fevral 2008 ci il yigincaginda 01 0208 protokolu ile tesdiqlenmisdir It doyusleriIt doyuslerinin Azerbaycan erazisinde tarixi qedimlere gedir Doyusler xususile bayram gunleri teskil edilirdi Bu meqsed ucun itler xususile beslenilir Itlerin doyuslerde zeif noqtelerini minimuma endirmek meqsedile qulaq ve quyruq nahiyeleri kesilir Bu emeliyyat esasen itler hele kucuk olarken heyata kecirilir Gunumuzde bele bu doyusler movcuddur It doyuslerinin heveskarlarina Azerbaycanin demek olar her bolgesinde rast gelinir Maraqli faktArasdirmalar gostermisdir ki artiq b e 3 min il evvel Azerbaycanda yerli ehlillesmis itler insanlara ovda ve heyetlerin heyvanlarin qorunmasinda yardim gosterirdiler MenbeI Gasymzade K Kolotilova Azerbajdzhanskij volkodav gurdbasar Sobachij ostrov zhurnal SPb Blagotvoritelnyj fond Vernost 2012 1 15 S 8 13 Glava III Porody sobak Kavkazskaya ovcharka str 81 86 Mazover A Plemennoe delo v sluzhebnom sobakovodstve Izdanie vtoroe ispravlennoe i dopolnennoe Pod redakciej akademika Vashnil N D Potemkina Redaktor M D Kanevskaya Moskva Izdatelstvo DOSAAF 1960 296 str IstinadlarIlgam Gasymzade Azerbajdzhanskij volkodav Gurdbasar rus www euwo com ua 2016 05 04 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 05 04 ingilis www euwo com ua 2019 12 06 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 11 06 It doyusleri 2022 04 01 tarixinde Istifade tarixi 2016 05 16 Bakida it doyusu cempionati 2018 12 18 tarixinde Istifade tarixi 2016 05 16 Xarici kecidlerAzerbaycan qoyun itinin Qurdbasar resmi sayti Trend IA az trend az 22 sentyabr 2014 2016 05 08 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 05 16 Qurdbasar Azerbaycan milli it novleri rus raredogs jimdo com 2016 05 16 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 05 16 Qurdbasar 2020 08 05 at the Wayback MachineSekilleri