Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qoşanağara, və ya Qoşa dumbul - ən qədim Azərbaycan zərbli musiqi aləti. xalq musiqisində ən çox istifadə edilən zərb çalğı alətlərindən biridir. Adından məlum olduğu kimi, qoşa nağara bir-birinə bərkidilmiş iki kiçik qədəhvarı nağaradan ibarətdir. Bəzən "qoşa dumbul" da deyilir.
| Qoşanağara | |
|---|---|
 Azərbaycanın qədim zərb xalq musiqi aləti - qoşanağara | |
| Mənşə ölkəsi |  Azərbaycan |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Qoşa nağara başqa xalqlarda
Digər ölkələrdə qoşa nağaraya sadəcə "nağara" deyilir. Yunan dilində nağaraya "tarin",ingilis dilində isə "narima" deyilir.
Tarixçə
Güney Azərbaycanın Çığamış şəhərində tapılmış saxsı qaba istinadən qoşa nağaradan Azərbaycanda ən azı 8 min il bundan əvvəl istifadə edilib.
Kos haqqında olan rəvayətlərdə deyilir ki, kos o qədər böyük həcmli musiqi aləti idi ki, onu iki cüt öküzün çəkib apardığı xüsusi arabada yerləşdirir və iki nəfər təbilçinin iri çomaqlarla vuraraq səsləndirilməsi mümkün olurdu. Kosun səsi o qədər güclü idi ki, vuruş meydanında çalındığı zaman düşmən lərzəyə gəlirdi. Hazırda Azərbaycanın bəzi rayonlarında ağac ilə çalınan iri nağaralar da bəzən koos adlandırılır.
Quruluşu
Qoşanağara (dumbul, dümbələk də adlanır) eyni hündürlüklü, ancaq müxtəlif ölçülü iki qoz, tut ağaclarından və metaldan hazırlanan gövdədən ibarətdir. Xarici görünüşünə görə fincanı xatırladır. Gövdələrin üst tərəfinə çəkilmiş keçi, öküz, dəvə və ya at dərisi camış gönündən düzəldilən köşə ilə və ya vint mexanizmi ilə dartılır. Çalğı zamanı çubuqları ayrı-ayrılıqda hər iki dəri üzə, bir üzə (mərkəzinə və kənarına), bir-birinə və ya gövdəyə, ovucun üzə vurulması ilə müxtəlif səslər alınır.
Bu alətin hazırlanmasında əvvəllər gildən, sonralar isə ağacdan və metaldan istifadə olunmuşdur. Üzləri dəvə, dana və yaxud keçi dərisindən hazırlanaraq metal burğular ilə gövdəyə bərkidilir. Həmin burğuların vasitəsi ilə alətin köklənməsi də təmin olunur. Alət yerə və yaxud xüsusi mizin üzərinə qoyularaq iki ağac toxmaqla çalınır.
Qoşa nağara fərdi şəkildə hazırlandığı üçün ölçüləri müxtəlifdir. Əksər hallarda hündürlüyü 300–330 mm, böyük gövdəsinin diametri 240–280 mm, kiçiyinin isə 110–140 mm olur.
Milli musiqinin folklor nümunələrində, o cümlədən orkestr və ansambllarda istifadə edilir. Özünə məxsus səs tembri olan qoşa nağara solo aləti kimi nadir hallarda səsləndirilir.
Növləri
- Ana kos - qədimdə hərbi yürüşlərdə istifadə edilən böyük ölçülü kos.
- Bala kos - mütləq kos nağara ilə birlikdə səsləndirilirdi. Kos nağarada vəznin güclü vurğuları, bala kosda "xırdalıqlar" çalınır. Kos nağaranı tək çubuqla, bala kosu isə ifaçı hər əlində bir çubuq tutub dərini döyəcləməklə səsləndirir.
- At kosu, və ya çift kos - Orta Çağlarda atın belində yerləşdirilən cüt kos. İfaçı atı sürə-sürə çalğını səsləndirirdi. Müxtəlif məqsədlərlə səsləndirilirdi: döyüşdə düşmənin hücumu zamanı, təhlükəli anlarda və ya əksinə düşmən üzərinə hücum edərkən döyüşçüləri ruhlandırmaq, eləcə də düşməni vahiməyə salmaq üçün. Alətin rəsminə orta əsr Təbriz miniatürlərində rast gəlinir.
İstinadlar
- Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti - Koos 2021-05-18 at the Wayback Machine
- Musiqi alətləri 2009-08-04 at the Wayback Machine (az.)
- Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti - Qoşanağara 2020-02-21 at the Wayback Machine
- Abbasqulu Nəcəfzadə. Azərbaycan çalğı alətlərinin izahlı lüğəti 2022-03-03 at the Wayback Machine. Bakı, 2004.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qosanagara ve ya Qosa dumbul en qedim Azerbaycan zerbli musiqi aleti xalq musiqisinde en cox istifade edilen zerb calgi aletlerinden biridir Adindan melum oldugu kimi qosa nagara bir birine berkidilmis iki kicik qedehvari nagaradan ibaretdir Bezen qosa dumbul da deyilir QosanagaraAzerbaycanin qedim zerb xalq musiqi aleti qosanagaraMense olkesi Azerbaycan Vikianbarda elaqeli mediafayllarQosa nagara basqa xalqlardaDiger olkelerde qosa nagaraya sadece nagara deyilir Yunan dilinde nagaraya tarin ingilis dilinde ise narima deyilir TarixceGuney Azerbaycanin Cigamis seherinde tapilmis saxsi qaba istinaden qosa nagaradan Azerbaycanda en azi 8 min il bundan evvel istifade edilib Kos haqqinda olan revayetlerde deyilir ki kos o qeder boyuk hecmli musiqi aleti idi ki onu iki cut okuzun cekib apardigi xususi arabada yerlesdirir ve iki nefer tebilcinin iri comaqlarla vuraraq seslendirilmesi mumkun olurdu Kosun sesi o qeder guclu idi ki vurus meydaninda calindigi zaman dusmen lerzeye gelirdi Hazirda Azerbaycanin bezi rayonlarinda agac ile calinan iri nagaralar da bezen koos adlandirilir QurulusuQosanagara dumbul dumbelek de adlanir eyni hundurluklu ancaq muxtelif olculu iki qoz tut agaclarindan ve metaldan hazirlanan govdeden ibaretdir Xarici gorunusune gore fincani xatirladir Govdelerin ust terefine cekilmis keci okuz deve ve ya at derisi camis gonunden duzeldilen kose ile ve ya vint mexanizmi ile dartilir Calgi zamani cubuqlari ayri ayriliqda her iki deri uze bir uze merkezine ve kenarina bir birine ve ya govdeye ovucun uze vurulmasi ile muxtelif sesler alinir Bu aletin hazirlanmasinda evveller gilden sonralar ise agacdan ve metaldan istifade olunmusdur Uzleri deve dana ve yaxud keci derisinden hazirlanaraq metal burgular ile govdeye berkidilir Hemin burgularin vasitesi ile aletin koklenmesi de temin olunur Alet yere ve yaxud xususi mizin uzerine qoyularaq iki agac toxmaqla calinir Qosa nagara ferdi sekilde hazirlandigi ucun olculeri muxtelifdir Ekser hallarda hundurluyu 300 330 mm boyuk govdesinin diametri 240 280 mm kiciyinin ise 110 140 mm olur Milli musiqinin folklor numunelerinde o cumleden orkestr ve ansambllarda istifade edilir Ozune mexsus ses tembri olan qosa nagara solo aleti kimi nadir hallarda seslendirilir NovleriAna kos qedimde herbi yuruslerde istifade edilen boyuk olculu kos Bala kos mutleq kos nagara ile birlikde seslendirilirdi Kos nagarada veznin guclu vurgulari bala kosda xirdaliqlar calinir Kos nagarani tek cubuqla bala kosu ise ifaci her elinde bir cubuq tutub derini doyeclemekle seslendirir At kosu ve ya cift kos Orta Caglarda atin belinde yerlesdirilen cut kos Ifaci ati sure sure calgini seslendirirdi Muxtelif meqsedlerle seslendirilirdi doyusde dusmenin hucumu zamani tehlukeli anlarda ve ya eksine dusmen uzerine hucum ederken doyusculeri ruhlandirmaq elece de dusmeni vahimeye salmaq ucun Aletin resmine orta esr Tebriz miniaturlerinde rast gelinir IstinadlarEfrasiyab Bedelbeyli Izahli monoqrafik musiqi lugeti Koos 2021 05 18 at the Wayback Machine Musiqi aletleri 2009 08 04 at the Wayback Machine az Efrasiyab Bedelbeyli Izahli monoqrafik musiqi lugeti Qosanagara 2020 02 21 at the Wayback Machine Abbasqulu Necefzade Azerbaycan calgi aletlerinin izahli lugeti 2022 03 03 at the Wayback Machine Baki 2004 Hemcinin baxNagara