Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qliptika (q.yun. γλύφω — oymaq, yonmaq)— Qiymətli və yarımqiymətli daşlarda oyma işi. Bu incəsənətin ən qədim növlərindədndir. Onun tarixi heykəltaraşlıqdan və rəssamlıqdan da qədimdir.
Ümumi məlumat
Əlvan daşların emalı texnikası ilk vaxtlar çox sadə olub: hərəkətsiz, ləng şəkildə tərpənən daş başlığa xırda kvars qumu səpir və səthini sürtməklə daşa lazımlı forma verirdilər. Sonra hazır məmulatı süngər daşından alınan "fivs qumunun" köməyilə hamarlayırdılar. Ancaq bundan sonra onun üzərində daha bərk materiallarla, çox güman ki, rəsmlər, yazılar cızılırdı. İlk zamanlar qliptika sənətində daha çox kvars qrupu olan oniks, karneol, əqiq, ametist və başqa daşlardan istifadə edirdilər. Sonralar bu siyahıya daha möhkəm, sərt daşlar — beril, zümrüd, topaz, və nisbətən yumşaq nefrit, lazurit, firuzə kimi daşlar daxil olundu. Qliptika sənətinin ən diqqət çəkən formalarından biri idi. Xarici görünüşünə görə qemmlər iki yerə ayrılır:
- (çökək)
- (qabarıq)
İntaliyalar möhürü əvəz edirdi və bunun üzük qaşına yerləşdirilməsi ənənə halına almışdı. Qədimlərdə — intaliyalar fərmanlara, vəsiyyətnamələrə, qiymətli kağızlara və bütün rəsmi sənədlərə vurulurdu. Gerbin icad olunmadığı vaxtlar onun üzərində sahibkarın devizi və ya emblemi əks olunurdu. Kameyalar isə, bir qayda olaraq, əlvan laylı daşlardan hazırlanırdı. Burada sənətkarın düzgün rəng seçməsi əsas amil kimi qiymətləndirilirdi. Adətən tamamilə ağ qatda yonulmuş fiqur rəngli fonla kölgələndirilir və fiqur hətta rənglənmiş saçlara və geyimə də malik ola bilirdi. İntaliya və kameyalar möhürlə yanaşı, həmail də ola bilirdi.
Qədim dövr
Artıq bizim eradan əvvəl IV yüzillikdə Mesopotamiyada rəngli daşlar emal edilirdi. Qədim dəfinələrin qazıntısı zamanı hamarlaşdırılmış vəziyyətdə olan bir çox qliptika nümunələri tapılıb. Qazıntılarda silindirvari möhürlər və müxtəlif rəsmlərlə, nişanlarla bəzədilmiş hematitdən hazırlanmış aşkar olunub. Bizim eradan əvvəl II minillikdə daşoyma sənəti nəzərə çarpacaq dərəcədə inkişaf etdi. Məsələn, qədim Misirdə müqəddəs böcək, heyvan və ornament formasında olan mürəkkəb möhürlər hazırlanırdı.
Antik dövr
Antik dövrdə qliptika sənəti inkişaf edərək daha da təhkimləşdi. Antik dövrdə ilk dəfə gözəl qemm nümunəsinin aşkarlanması bu faktı bir daha təsdiq edir. Roma imperatoru Oktavian Avqust intaliyasının üzərində sfinksin rəsmi əks olunmuşdu. Xalq arasında deyirdilər ki, İmperatorun bəzi fərmanları aydın deyil və dolaşıqlığı ilə bu fərmanlar müəyyən mənada həmin o sfinksi xatırladır. Buna görə də Avqust məcburiyyət qarşısında qalıb yeni intaliya hazırlanması barədə göstəriş verdi. Bu dəfə onun intaliyasında Makedoniyalı İskəndərin profili əks olundu. Antik dövrlərdə dostlara və yaxınlara kəsilmiş daşlarla bəzədilmiş üzüklərin hədiyyə olunması ənənə halını almşdı. Kameyalar müəyyən hadisələrlə bağlı sifariş edilirdi. Yaşlı, yaxud hər hansı bir bədbəxtlik üz vermiş şəxsə qara daşlarla (oniks) bəzədilmiş və üzərində ölü allahı şəkli olan kameya verilərdi.
Çin və Hindistanda qliptika
Qliptika sənəti — kiçik formalar üzərində oyma işindən irimiqyaslı daşoyma sənətinə keçdi. Xüsusilə orta əsrlərdə Şərqdə — Çin və Hindistanda daha geniş şəkildə inkişaf tapdı. Burda oymaların açılması üçün uyğun maddələr — nefrit, jadeit və aqalmatolit var idi. Çinlilər hətta nefritdən musiqi aləti — kin düzəltdilər.
Müasir dövrdə qliptika
Məşhur daş cilalayanların sənəti intibah dövründə də öz varislərini tapdı və qliptika yenidən inkişaf etməyə başladı. Onların yaratdığı ənənələr hazırkı ustalara gəlib çatdı. Avropada dağ bülluru çox geniş yayılmışdı. Ondan gözəl əşyalar düzəldilirdi. Məsələn, Vyananın bədii şurasında dünyada nadir nüsxə sayılan və digər alətlərdən özünün gözəl səslənməsi və tonu ilə seçilən fleyta saxlanılır. Bu fleyta dağ büllurundan hazırlanmışdır,
lakin XX yüzillikdə bu sənət o qədər də kütləvilik qazanmadı. Hazırda vaxtilə müxtəlif sənətkarların hazırladığı sənət əsərləri dünyanın məşhur bədii və mineroloji müzeylərdə saxlanılır. Bunlardan ən zəngin olanı Ermitajdır.
Şəkillər
- perrow="4"
-
![image]()
II Ramzesin möhürü -
![image]()
İntaliya. Sasani çarı -
![image]()
İntaliya. İmperator Karakalla -
![image]()
II Cahan Şahın rəsmi əks olunan kamey
Xarici keçidlər
- GLYPTIQUE 2008-02-10 at the Wayback Machine
Ədəbiyyat
- "Geologiya" Bakı. Şərq-Qərb.2008. s. 608.
İstinadlar
- "Камеи, геммы, инталии. Древнее искусство ГЛИПТИКИ — резьба по камню". 2009-04-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-03-25.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qliptika q yun glyfw oymaq yonmaq Qiymetli ve yarimqiymetli daslarda oyma isi Bu incesenetin en qedim novlerindedndir Onun tarixi heykeltarasliqdan ve ressamliqdan da qedimdir Sasaniler Imperiyasinin mohuru Qliptika numunesi Luvr muzeyiUmumi melumatOktavian Avqusta mexsus kameya Elvan daslarin emali texnikasi ilk vaxtlar cox sade olub hereketsiz leng sekilde terpenen das basliga xirda kvars qumu sepir ve sethini surtmekle dasa lazimli forma verirdiler Sonra hazir memulati sunger dasindan alinan fivs qumunun komeyile hamarlayirdilar Ancaq bundan sonra onun uzerinde daha berk materiallarla cox guman ki resmler yazilar cizilirdi Ilk zamanlar qliptika senetinde daha cox kvars qrupu olan oniks karneol eqiq ametist ve basqa daslardan istifade edirdiler Sonralar bu siyahiya daha mohkem sert daslar beril zumrud topaz ve nisbeten yumsaq nefrit lazurit firuze kimi daslar daxil olundu Qliptika senetinin en diqqet ceken formalarindan biri idi Xarici gorunusune gore qemmler iki yere ayrilir cokek qabariq Intaliyalar mohuru evez edirdi ve bunun uzuk qasina yerlesdirilmesi enene halina almisdi Qedimlerde intaliyalar fermanlara vesiyyetnamelere qiymetli kagizlara ve butun resmi senedlere vurulurdu Gerbin icad olunmadigi vaxtlar onun uzerinde sahibkarin devizi ve ya emblemi eks olunurdu Kameyalar ise bir qayda olaraq elvan layli daslardan hazirlanirdi Burada senetkarin duzgun reng secmesi esas amil kimi qiymetlendirilirdi Adeten tamamile ag qatda yonulmus fiqur rengli fonla kolgelendirilir ve fiqur hetta renglenmis saclara ve geyime de malik ola bilirdi Intaliya ve kameyalar mohurle yanasi hemail de ola bilirdi Qedim dovrArtiq bizim eradan evvel IV yuzillikde Mesopotamiyada rengli daslar emal edilirdi Qedim definelerin qazintisi zamani hamarlasdirilmis veziyyetde olan bir cox qliptika numuneleri tapilib Qazintilarda silindirvari mohurler ve muxtelif resmlerle nisanlarla bezedilmis hematitden hazirlanmis askar olunub Bizim eradan evvel II minillikde dasoyma seneti nezere carpacaq derecede inkisaf etdi Meselen qedim Misirde muqeddes bocek heyvan ve ornament formasinda olan murekkeb mohurler hazirlanirdi Antik dovrAntik dovrde qliptika seneti inkisaf ederek daha da tehkimlesdi Antik dovrde ilk defe gozel qemm numunesinin askarlanmasi bu fakti bir daha tesdiq edir Roma imperatoru Oktavian Avqust intaliyasinin uzerinde sfinksin resmi eks olunmusdu Xalq arasinda deyirdiler ki Imperatorun bezi fermanlari aydin deyil ve dolasiqligi ile bu fermanlar mueyyen menada hemin o sfinksi xatirladir Buna gore de Avqust mecburiyyet qarsisinda qalib yeni intaliya hazirlanmasi barede gosteris verdi Bu defe onun intaliyasinda Makedoniyali Iskenderin profili eks olundu Antik dovrlerde dostlara ve yaxinlara kesilmis daslarla bezedilmis uzuklerin hediyye olunmasi enene halini almsdi Kameyalar mueyyen hadiselerle bagli sifaris edilirdi Yasli yaxud her hansi bir bedbextlik uz vermis sexse qara daslarla oniks bezedilmis ve uzerinde olu allahi sekli olan kameya verilerdi Cin ve Hindistanda qliptikaQliptika seneti kicik formalar uzerinde oyma isinden irimiqyasli dasoyma senetine kecdi Xususile orta esrlerde Serqde Cin ve Hindistanda daha genis sekilde inkisaf tapdi Burda oymalarin acilmasi ucun uygun maddeler nefrit jadeit ve aqalmatolit var idi Cinliler hetta nefritden musiqi aleti kin duzeltdiler Muasir dovrde qliptikaMeshur das cilalayanlarin seneti intibah dovrunde de oz varislerini tapdi ve qliptika yeniden inkisaf etmeye basladi Onlarin yaratdigi eneneler hazirki ustalara gelib catdi Avropada dag bulluru cox genis yayilmisdi Ondan gozel esyalar duzeldilirdi Meselen Vyananin bedii surasinda dunyada nadir nusxe sayilan ve diger aletlerden ozunun gozel seslenmesi ve tonu ile secilen fleyta saxlanilir Bu fleyta dag bullurundan hazirlanmisdir lakin XX yuzillikde bu senet o qeder de kutlevilik qazanmadi Hazirda vaxtile muxtelif senetkarlarin hazirladigi senet eserleri dunyanin meshur bedii ve mineroloji muzeylerde saxlanilir Bunlardan en zengin olani Ermitajdir Sekillerperrow 4 II Ramzesin mohuru Intaliya Sasani cari Intaliya Imperator Karakalla II Cahan Sahin resmi eks olunan kameyXarici kecidlerGLYPTIQUE 2008 02 10 at the Wayback MachineEdebiyyat Geologiya Baki Serq Qerb 2008 s 608 Istinadlar Kamei gemmy intalii Drevnee iskusstvo GLIPTIKI rezba po kamnyu 2009 04 08 tarixinde Istifade tarixi 2015 03 25