Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qazan tatarları (tatar. Казан татарлары) — tatar xalqını təşkil edən əsas etnik qruplardan biri. Türk dilləri qıpçaq qrupunun tatar dilindəki Qazan ləhcəsində danışırlar. Kazan tatarlarının etnik əsasını türklər (bulqarlar, qıpçaqlar və s.) və İmenkovski mədəniyyətinin nümayəndələri təşkil edirdi.
| Dili |
|---|
| Dini |
| Qohum xalqlar |
Tarixi
İlkin tarix
Monqolların 1236-cı ildə İdil bulqarlarını fəth etməsindən, 1237 və 1240-cı illərdə bir sıra bolqar üsyanlarından sonra İdil bulqarları Qızıl Orda dövlətinim tərkibinə daxil olur. Sonralar Qızıl Ordanın dağılmasından və bir sıra müstəqil xanlıqların yaranmasından sonra bulqar torpaqlarında Qazan xanlığı qurulur. Bulqarların bir hissəsinin başqa qıpçaqlarla, həmçinin qismən bölgənin Fin-Uqor əhalisi ilə birləşməsi nəticəsində Qazan tatarları yaranır.
Formalaşma
15-16 əsrlərdə Qazan tatarlarının təşəkkülü baş verir. Qazan tatarları, daha inkişaf etmiş bir iqtisadiyyat və mədəniyyətə sahib olaraq, 19-cu əsrin sonlarında burjua millətini meydana gətirdilər. Onların əsas hissəsi əkinçiliklə məşğul idi. Bununla belə bulqarlardan gələn Qazan tatarları arasında zərgərlik, habelə dəri, ağac emalı sənətkarlığı və digərləri yüksək inkişaf etmişdir. Tatarların əhəmiyyətli bir hissəsi müxtəlif sənətkarlıq və sənayesi ilə məşğul idi. Bulqarlar və yerli tayfa mədəniyyətinin elementlərindən uzun müddət formalaşan tatarların maddi mədəniyyəti Orta Asiya və digər bölgə xalqlarının mədəniyyətlərinin təsirini yaşamışdır. 16-cı əsrin sonlarından etibarən Rus mədəniyyətinin təsirinə məruz qalmışlar.
Din
Qazan tatarlarının böyük əksəriyyəti islam dinin sünni məzhəbimdə etiqat edir. Az sayda provaslavlara da rastlanılır.
Qazan tatarlarının atropoloji tipləri
Kazan tatarlarının antropologiyası sahəsində ən əlamətdar olan 1929-1932-ci illərdə aparılmış T. A. Trofimovanın tədqiqatlarıdır. Xüsusilə 1932-ci ildə Q. Debets ilə birlikdə Tatarıstanda geniş araşdırma aparılmışdır. Arsk rayonunda 160, Yelabuqa rayonunda 146, Çistopol rayonunda 109 tatar araşdırmaya cəlb olunmuşdur. Antropoloji tədqiqatlar Qazan tatarlarında dörd əsas antropoloji tipin varlığını aşkar edir: Pont, Qafqazoid, sublaponoid, monqoloid.
Qazan tatarlarının etnogenezi nəzəriyyəsi
Tatarların etnogenezinin bir neçə nəzəriyyəsi var. Elmi ədəbiyyatda bunlardan üçü daha ətraflı təsvir edilmişdir:
- Bulqar-tatar nəzəriyyəsi
- Tatar-monqol nəzəriyyəsi
- Türk-tatar nəzəriyyəsi.
İstinadlar
- Каариайнен, Фурман, 1999.
- Уразманова, Чешко, 2001, с. 35-40.
- Трофимова, 1948.
- Уразманова, Чешко, 2001, с. 42-43.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qazan tatarlari tatar Kazan tatarlary tatar xalqini teskil eden esas etnik qruplardan biri Turk dilleri qipcaq qrupunun tatar dilindeki Qazan lehcesinde danisirlar Kazan tatarlarinin etnik esasini turkler bulqarlar qipcaqlar ve s ve Imenkovski medeniyyetinin numayendeleri teskil edirdi Qazan tatarlari Dilitatar dili rus diliDinisunniler provaslavliqQohum xalqlarTurk xalqlariTarixiIlkin tarix Monqollarin 1236 ci ilde Idil bulqarlarini feth etmesinden 1237 ve 1240 ci illerde bir sira bolqar usyanlarindan sonra Idil bulqarlari Qizil Orda dovletinim terkibine daxil olur Sonralar Qizil Ordanin dagilmasindan ve bir sira musteqil xanliqlarin yaranmasindan sonra bulqar torpaqlarinda Qazan xanligi qurulur Bulqarlarin bir hissesinin basqa qipcaqlarla hemcinin qismen bolgenin Fin Uqor ehalisi ile birlesmesi neticesinde Qazan tatarlari yaranir Formalasma 15 16 esrlerde Qazan tatarlarinin tesekkulu bas verir Qazan tatarlari daha inkisaf etmis bir iqtisadiyyat ve medeniyyete sahib olaraq 19 cu esrin sonlarinda burjua milletini meydana getirdiler Onlarin esas hissesi ekincilikle mesgul idi Bununla bele bulqarlardan gelen Qazan tatarlari arasinda zergerlik habele deri agac emali senetkarligi ve digerleri yuksek inkisaf etmisdir Tatarlarin ehemiyyetli bir hissesi muxtelif senetkarliq ve senayesi ile mesgul idi Bulqarlar ve yerli tayfa medeniyyetinin elementlerinden uzun muddet formalasan tatarlarin maddi medeniyyeti Orta Asiya ve diger bolge xalqlarinin medeniyyetlerinin tesirini yasamisdir 16 ci esrin sonlarindan etibaren Rus medeniyyetinin tesirine meruz qalmislar DinQazan tatarlarinin boyuk ekseriyyeti islam dinin sunni mezhebimde etiqat edir Az sayda provaslavlara da rastlanilir Qazan tatarlarinin atropoloji tipleriKazan tatarlarinin antropologiyasi sahesinde en elametdar olan 1929 1932 ci illerde aparilmis T A Trofimovanin tedqiqatlaridir Xususile 1932 ci ilde Q Debets ile birlikde Tataristanda genis arasdirma aparilmisdir Arsk rayonunda 160 Yelabuqa rayonunda 146 Cistopol rayonunda 109 tatar arasdirmaya celb olunmusdur Antropoloji tedqiqatlar Qazan tatarlarinda dord esas antropoloji tipin varligini askar edir Pont Qafqazoid sublaponoid monqoloid Qazan tatarlarinin etnogenezi nezeriyyesiTatarlarin etnogenezinin bir nece nezeriyyesi var Elmi edebiyyatda bunlardan ucu daha etrafli tesvir edilmisdir Bulqar tatar nezeriyyesi Tatar monqol nezeriyyesi Turk tatar nezeriyyesi IstinadlarKaariajnen Furman 1999 Urazmanova Cheshko 2001 s 35 40 Trofimova 1948 Urazmanova Cheshko 2001 s 42 43