Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qaraçay-balkar musiqisi — qaraçay və balkarların xalq musiqisi. Bu musiqi həm də epik rəvayətləri, dastanları, mahnıları (Qaraç-balk:cırla) və musiqi melodiyalarını (Qaraç-balk:tartıula) özündə cəmləyir.
| Qaraçay-balkar musiqisi | |
|---|---|
 | |
| Tipik alət | Qıl qopuz, Qopuz, Baraban, Qarmon, Svirel, , Zurna, Hars, |
Araşdırılmasının tarixi
Qaraçay və balkarların musiqi mədəniyyətinin araşdırılmasına XIX əsrin ikinci yarısından başlanılıb. Tədqiqatçılar arasına rus mədəniyyətinin nümayəndələri (S.Taneyeva, M.Balakireva, V. Miller, M.Kovalevskiy, N.İvanenkova, N.Tulçinskaya) ilə yanaşı bir sıra avropalı tədqiqatçılar (E.Levye, H.Mertsbaxer, V.Prelye, K.Xan) da var.
Qaraçay-balkar milli folklorunun populyarlaşmasında əsas rolu knyaz İsmayıl Urusbiyev və onun oğulları oynadılar. İsmayıl Urusbiyevin ifasında olan ifalar bəstəkar Milli Balakirev tərəfindən nota köçürülmüş melodiyalar sonradan fortepiano fantaziyası olan "İslamey"in əsasını təşkil etdi.
Musiqi alətləri
Milli musiqi alətləri
- Qıl qopuz və ya jaya - bu alətdə at telləri sim əvəzinə istifadə edilir. 2 simli olan bu alət ansamblda ifa edilməsi üçün uyğundur. Alətin korpusu tam bir ağacdan olur.Pərdələri isə ev heyvanlarının dərisindən və ya yumşaq ağac növlərindən çəkilir. Qıl qopuzun ifasının müşayiəti ilə nart əfsanələri, tarixi-qəhrəmanlıq mahnıları, oyun havaları və kişi mahnıları ifa edilir. Bu alətin qadının ifa etməsi cəmiyyətdə tabu sayılır. Bəzi ayinlərdə və rituallarda da istifadə edilib. Keçmişdə Qaraçay Balkariyada daha çox istifadə edilib. Bunu keçmişə aid bəzi yazılı mənbələr də təsdiqləyir. Qıl qopuz etno-folklor ansamblı "Gollu" tərəfindən yenidən düzəldilib.
- Sıbızqı - nəfəsli musiqi aləti - açıq daha uzun fleyta. Eləcə də keçmişdə Qaraçay Balkariyada daha çox yayılmış musiqi aləti. 3 oyuqlu boru şəklindədir. Bəstəkar S.Taneyevin qeydlərinə əsasən o 6 oyuqlu sıbızqıya da rast gəlib. Bu alət əsasən çətirli bitkilərin gövdələrindən, qamışdan, yumşaq əsaslı ağac budaqlarından düzəldilir. XIX əsrdə və XX əsrin əvvəllərində sıbızqını silahın lüləyindən, XX əsrin yarısından etibarən isə dəmir borulardan düzəldirdilər. Alət insanların məişətində xüsusən də çobanların məişətində geniş yayılmışdı. Sıbızqı ifasının müşayiəti ilə nart əfsanələri, tarixi-qəhrəmanlıq mahnıları, oyun havaları və kişi mahnıları ifa edilir. Bəzi ayinlərdə və rituallarda da istifadə edilib.
- Zurnay / zırnay / sırıyna - qoşa qamışlı nəfəsli musiqi aləti. Zurna daha çox Yaxın və Orta şərqdə, Qafqazda, Hindistanda, Kiçik Asiyada, Balkanlara və Orta Asiyada yayılıb.
- Xars - uzunsov taxta lövhədən ibarət küylü musiqi aləti. Alətin əsas hissəsinə bir neçə eyni ölçülü balaca lövhələr bağlanır. Qalın ağaclardan düzəldilir. Alətin ilkin bənzər nümunəsi indi də istifadə edilir. İndiki dövrdə olan alət özlüyündə toqquşan iki düzbucaqlı taxtanı təşkil edir. Hars çox zaman mahnıları və rəqsləri müşayiət edir. Keçmişdə ritualların və ayinlərin keçirilməsi üçün istifadə olunub.
İtirilmiş musiqi alətləri
- Qaqqan qopuz - ritm vuran qopuz. 3 simli lavta tipli musiqi aləti Bu alət rus etnoqraf qafqazşünas Q.Çursin tərəfindən qeydə alınıb.
- Qınqır qopuz - əyri qopuz - künc arfası - 12 simli musiqi aləti. Alətin simləri at telindən hazırlanırdı. S. Taneyev tərəfindən qeydə alınıb.
- Qıbıt qopuz -
- Dauurbas - zərb aləti.
Musiqiçiləri və dastançıları
- Sultanbek Abayev - ilk professional balkar musiqiçi, skripkaçı.
- Mazan Atabiyev (1902-1976) - fleytaçı musiqiçi, bir sıra musiqilərin və rəqs melodiyalarının müəllifi.
- Kasbot Koçkarov - xalq musiqiçisi, dastançı.
- Ömər Otarov - musiqiçi, xalq mahnılarının ifaçısı.
- İsmail Semyonov - xalq şairi, bir çox mahnıların müəllifi.
- Abuqali Uzdenov - xalq dastançısı, şair, bir çox mahnıların müəllifi.
- Aznor Ulbaşov - müğənni, xalq mahnılarının ifaçısı.
- İsmayıl Urusbiyev - bəy ( taubiy), xalq musiqilərinin və melodiyalarının ifaçısı.
- Batırşa Uyanov (1884-1974) - fleytaçı musiqiçi, bir çox mahnıların və rəqs melodiyalarının müəllifi.
Həmçinin bax
- Azərbaycan musiqisi
- Başqırdıstan musiqisi
- Qazaxıstan musiqisi
- Emile Levier. Retour du Caucase. Notes et Impressions d'Un Botaniste. LVII. Revue Suisse. 1893.
- Merzbacher, Gottfried. Aus Den Hochregionen Des Kaukasus. 1901. 669.
- . Советская музыка. 1979. 8.
- M.Balakirev. Воспоминания и письма. Sankt-Peterburq: Ленинградский государственный институт театра, музыки и кинематографий. 1962. səh. 432-453.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qaracay balkar musiqisi qaracay ve balkarlarin xalq musiqisi Bu musiqi hem de epik revayetleri dastanlari mahnilari Qarac balk cirla ve musiqi melodiyalarini Qarac balk tartiula ozunde cemleyir Qaracay balkar musiqisiBalkarlar sibizqi aletinde musiqi ifa edirler Nalcik 1936 ci ilTipik alet Qil qopuz Qopuz Baraban Qarmon Svirel Zurna Hars Arasdirilmasinin tarixiQaracay ve balkarlarin musiqi medeniyyetinin arasdirilmasina XIX esrin ikinci yarisindan baslanilib Tedqiqatcilar arasina rus medeniyyetinin numayendeleri S Taneyeva M Balakireva V Miller M Kovalevskiy N Ivanenkova N Tulcinskaya ile yanasi bir sira avropali tedqiqatcilar E Levye H Mertsbaxer V Prelye K Xan da var Qaracay balkar milli folklorunun populyarlasmasinda esas rolu knyaz Ismayil Urusbiyev ve onun ogullari oynadilar Ismayil Urusbiyevin ifasinda olan ifalar bestekar Milli Balakirev terefinden nota kocurulmus melodiyalar sonradan fortepiano fantaziyasi olan Islamey in esasini teskil etdi Musiqi aletleriMilli musiqi aletleri Qil qopuz ve ya jaya bu aletde at telleri sim evezine istifade edilir 2 simli olan bu alet ansamblda ifa edilmesi ucun uygundur Aletin korpusu tam bir agacdan olur Perdeleri ise ev heyvanlarinin derisinden ve ya yumsaq agac novlerinden cekilir Qil qopuzun ifasinin musayieti ile nart efsaneleri tarixi qehremanliq mahnilari oyun havalari ve kisi mahnilari ifa edilir Bu aletin qadinin ifa etmesi cemiyyetde tabu sayilir Bezi ayinlerde ve rituallarda da istifade edilib Kecmisde Qaracay Balkariyada daha cox istifade edilib Bunu kecmise aid bezi yazili menbeler de tesdiqleyir Qil qopuz etno folklor ansambli Gollu terefinden yeniden duzeldilib Sibizqi nefesli musiqi aleti aciq daha uzun fleyta Elece de kecmisde Qaracay Balkariyada daha cox yayilmis musiqi aleti 3 oyuqlu boru seklindedir Bestekar S Taneyevin qeydlerine esasen o 6 oyuqlu sibizqiya da rast gelib Bu alet esasen cetirli bitkilerin govdelerinden qamisdan yumsaq esasli agac budaqlarindan duzeldilir XIX esrde ve XX esrin evvellerinde sibizqini silahin luleyinden XX esrin yarisindan etibaren ise demir borulardan duzeldirdiler Alet insanlarin meisetinde xususen de cobanlarin meisetinde genis yayilmisdi Sibizqi ifasinin musayieti ile nart efsaneleri tarixi qehremanliq mahnilari oyun havalari ve kisi mahnilari ifa edilir Bezi ayinlerde ve rituallarda da istifade edilib Zurnay zirnay siriyna qosa qamisli nefesli musiqi aleti Zurna daha cox Yaxin ve Orta serqde Qafqazda Hindistanda Kicik Asiyada Balkanlara ve Orta Asiyada yayilib Xars uzunsov taxta lovheden ibaret kuylu musiqi aleti Aletin esas hissesine bir nece eyni olculu balaca lovheler baglanir Qalin agaclardan duzeldilir Aletin ilkin benzer numunesi indi de istifade edilir Indiki dovrde olan alet ozluyunde toqqusan iki duzbucaqli taxtani teskil edir Hars cox zaman mahnilari ve reqsleri musayiet edir Kecmisde rituallarin ve ayinlerin kecirilmesi ucun istifade olunub Itirilmis musiqi aletleri Qaqqan qopuz ritm vuran qopuz 3 simli lavta tipli musiqi aleti Bu alet rus etnoqraf qafqazsunas Q Cursin terefinden qeyde alinib Qinqir qopuz eyri qopuz kunc arfasi 12 simli musiqi aleti Aletin simleri at telinden hazirlanirdi S Taneyev terefinden qeyde alinib Qibit qopuz Dauurbas zerb aleti Musiqicileri ve dastancilariSultanbek Abayev ilk professional balkar musiqici skripkaci Mazan Atabiyev 1902 1976 fleytaci musiqici bir sira musiqilerin ve reqs melodiyalarinin muellifi Kasbot Kockarov xalq musiqicisi dastanci Omer Otarov musiqici xalq mahnilarinin ifacisi Ismail Semyonov xalq sairi bir cox mahnilarin muellifi Abuqali Uzdenov xalq dastancisi sair bir cox mahnilarin muellifi Aznor Ulbasov mugenni xalq mahnilarinin ifacisi Ismayil Urusbiyev bey taubiy xalq musiqilerinin ve melodiyalarinin ifacisi Batirsa Uyanov 1884 1974 fleytaci musiqici bir cox mahnilarin ve reqs melodiyalarinin muellifi Hemcinin baxAzerbaycan musiqisi Basqirdistan musiqisi Qazaxistan musiqisi Emile Levier Retour du Caucase Notes et Impressions d Un Botaniste LVII Revue Suisse 1893 Merzbacher Gottfried Aus Den Hochregionen Des Kaukasus 1901 669 Sovetskaya muzyka 1979 8 M Balakirev Vospominaniya i pisma Sankt Peterburq Leningradskij gosudarstvennyj institut teatra muzyki i kinematografij 1962 seh 432 453 ol section