Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qarayüzler (rus. Чёрная сотня, черносотенцы), 20-ci əsrin əvvəllərində Rusiya İmperiyasında fəaliyyət göstərmiş çar rejimi tərəfdarı və inkişaf etməkdə olan sosialist inqilabçı hərəkata qarşı təşkilatlanmış bir hərəkat idi. Xüsusilə inqilabçılar qarşı tətbiq etdiyi şiddət, həddindən artıq milliyyətçilik və Yəhudi əleyhdarlığıyla önə çıxmış, çox sayda talan reallaşdırmışdır.
Qabaqcılları
Qarayüzlerin qabaqcılları Sank-Peterburqda qurulmuş olan Müqəddəs Briqada (ruscası: Священнaя дружинa) və Rus Məclisi (ruscası: Русское собрание) təşkilatları sayıla bilər. 1900-ci ilə gəlindiyində iki təşkilatın içində də mühafizəkar ziyalılar, dövlət rəsmiləri, kilsə mənsubları və böyük torpaq sahibləri var idi. 1905 İnqilabı əsnasında və sonrasında irili xırdalı çox sayda Qarayüz təşkilatı yaradılıb. Bunlardan bəziləri aşağıda sıralanmışdır:
- Rus Xalqları Birliyi (Союз русского народа) St.Petersburg
- Rusların Birliyi (Союз русских людей) St.Petersburg
- Rus Monarxiya Partiyası (Русская монархическая партия) St.Petersburg
- İnqilaba Qarşı Savaş Dərnəyi (Общество активной борьбы с революцией) Moskva
- İki Başlı Ağ Qartal (Белый двуглавый орёл) Odessa
Quruluşu
Təşkilatın üzvləri cəmiyyətin müxtəlif siniflərindən gəlməkdə idi. Böyük torpaq sahibləri, kilsə mənsubları, böyük və kiçik burjuaziya, tacirlər, sənətkarlar, işçilər və aşağı təbəqə olaraq adlandırılan şəxslərdən ibarət idi. Karayüzlerin hərəkətləri bir mərkəzdən idarə olunmaqda idi. Çar rejimi bu hərəkətləri dəstəkləyir və maddi yardımlar edirdi. Karayüzler Çara, kilsəyə və vətənlərinə bağlılıkları ilə övünərdilər. Fərqli təşkilatların fərqli proqramları olsa da ortaq düşmən Rusiya İmperiyasında görülən və yüksəlməkdə olan inqilabçı sosialist hərəkət idi. Təşkilat xüsusilə kilsədə edilən təbliğatla, məktəblərdə verilən dərslərdə və çar tərəfdarı hərəkətlərdə önə çıxartılırdı. Təbliğatın əhəmiyyətli bir komponenti də Yəhudi əleyhdarlığı idi və buna görə yəhudilərə qarşı çox sayda Pogrom olaraq adlandırılan qırğın və yağma hərəkəti edilmişdir. Ayrıca qabaqda gələn inqilabçı liderlərə qarşı sui-qəsd hərəkətləri də reallaşdırılmışdır
Şöhrətlik və güc
Qarayüzler çox sayda çap nəşr orqanına sahib idi. Bayraq (Znamya), Rus Bayrağı (russkom Znamya) və Pochayev qəzeti (Pochayevsky Liston), Zemschina, Zəng (Kolokol), Göy gurultusu (Groza), Veche bunlardan bəziləridir. Çox sayda sağ mətbuat orqanı da təşkilat tərəfdarı xəbər də etməkdə idi. Hərəkatın qabaqda gələn liderləri arasında Alexander Dubrovin, Vladimir Purishkevich, Nikolai Markov, Pavel Bulatzel, Ivan Vostorgov, A. I. Trischatiy, Sergei Trufanov və M. K. Shakhovskoy sayıla bilər.
Şiddət hərəkətləri
Təşkilatın etdiyi ümumi yağma və qırğın hərəkətlərinin yanında qabaqda gələn kəslərə qarşı təşkil etdiyi sui-qəsdlər bilinməkdədir.Kadet üzvü iki Duma nümayəndəsi Qriqori Borisovich Iollos (Poltava vəkili) və Mixail Herzenstein Qarayüzler üzvləri tərəfindən sui-qəsd nəticəsində öldürülmüşdür. Cinayətlərdən sonra Qarayüzlere aid Rus Bayrağı (russkom Znamya) qəzeti cinayətləri açıqca boynuna götürmüş və bu vəkillərin vətənpərvər Ruslar tərəfindən öldürüldüyünü açıqlamışdır.
Ukrayna problemi
Qarayüzler, Ukraynanın avtonom olmasına qarşı da tədbirlər təşkil etmiş, imperatorluq torpaqlarının bölünməsi olaraq qəbul etdikləri mədəni hüquqların və Ukrayna dilinin rəsmi olaraq tanınmasına qarşı çıxmışlar.
Ağ Hərəkət içində
Qarayüzler tərəfindən təşkil edilən konqreslər imperatorluq səviyyəsində bir-birindən nisbətən müstəqil olaraq hərəkət edən təşkilatları bir araya gətirmək və hərəkətlərini koordinasiya etmə məqsədiylə toplanırdı. 1906-ci ildə konqresdə üst idarə heyəti vəzifəsində bir quruluş meydana gəlmişidisə də uzun nəfəsli olmayacaqdı. 1907-ci ildən sonra təşkilat geriləməyə və güc itirməyə başladı. 1917-ci ildə meydana gələn Fevral İnqilabından sonra rəsmi olaraq mövcud Qarayüzler təşkilatları bağlandı. Oktyabr İnqilabının ardından bolşeviklərin hakimiyyəti almasına qarşı başlayan Rusiya vətəndaş müharibəsi zamanı Ağ Hərəkət içində iştirak edən təşkilat döyüşdən sonra dağılacaq. Yurd xaricinə qaçan bəzi nümayəndələri tənqid edəcək və monarxiyaya sahib çıxmamağınızla günahlandırılacaqdır.
Populyar ədəbiyyata təsirləri
Cek London, 1908-ci ildə yazdığı "Dəmir daban" adlı əsərində ABŞ-da qondarma olaraq iqtidara gələn bir faşist rəhbərliyin yalnız özünə bağlı olan və işçi yığıncaqlarını basan Qarayüzler adlı təşkilatından bəhs edir.
Mövzuyla əlaqədar yazılan əsər
- Laqueur, Walter. Black Hundred: The Rise Of The Russian Extreme Right (1993)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qarayuzler rus Chyornaya sotnya chernosotency 20 ci esrin evvellerinde Rusiya Imperiyasinda fealiyyet gostermis car rejimi terefdari ve inkisaf etmekde olan sosialist inqilabci herekata qarsi teskilatlanmis bir herekat idi Xususile inqilabcilar qarsi tetbiq etdiyi siddet heddinden artiq milliyyetcilik ve Yehudi eleyhdarligiyla one cixmis cox sayda talan reallasdirmisdir Qarayuzler paradi 1907 ci ilQabaqcillariQarayuzlerin qabaqcillari Sank Peterburqda qurulmus olan Muqeddes Briqada ruscasi Svyashennaya druzhina ve Rus Meclisi ruscasi Russkoe sobranie teskilatlari sayila biler 1900 ci ile gelindiyinde iki teskilatin icinde de muhafizekar ziyalilar dovlet resmileri kilse mensublari ve boyuk torpaq sahibleri var idi 1905 Inqilabi esnasinda ve sonrasinda irili xirdali cox sayda Qarayuz teskilati yaradilib Bunlardan bezileri asagida siralanmisdir Rus Xalqlari Birliyi Soyuz russkogo naroda St Petersburg Ruslarin Birliyi Soyuz russkih lyudej St Petersburg Rus Monarxiya Partiyasi Russkaya monarhicheskaya partiya St Petersburg Inqilaba Qarsi Savas Derneyi Obshestvo aktivnoj borby s revolyuciej Moskva Iki Basli Ag Qartal Belyj dvuglavyj oryol Odessa1905 inqilabinda Qarayuzler destekcileri yuruyus kecirdir QurulusuTeskilatin uzvleri cemiyyetin muxtelif siniflerinden gelmekde idi Boyuk torpaq sahibleri kilse mensublari boyuk ve kicik burjuaziya tacirler senetkarlar isciler ve asagi tebeqe olaraq adlandirilan sexslerden ibaret idi Karayuzlerin hereketleri bir merkezden idare olunmaqda idi Car rejimi bu hereketleri destekleyir ve maddi yardimlar edirdi Karayuzler Cara kilseye ve vetenlerine bagliliklari ile ovunerdiler Ferqli teskilatlarin ferqli proqramlari olsa da ortaq dusmen Rusiya Imperiyasinda gorulen ve yukselmekde olan inqilabci sosialist hereket idi Teskilat xususile kilsede edilen tebligatla mekteblerde verilen derslerde ve car terefdari hereketlerde one cixartilirdi Tebligatin ehemiyyetli bir komponenti de Yehudi eleyhdarligi idi ve buna gore yehudilere qarsi cox sayda Pogrom olaraq adlandirilan qirgin ve yagma hereketi edilmisdir Ayrica qabaqda gelen inqilabci liderlere qarsi sui qesd hereketleri de reallasdirilmisdirSohretlik ve gucQarayuzler cox sayda cap nesr orqanina sahib idi Bayraq Znamya Rus Bayragi russkom Znamya ve Pochayev qezeti Pochayevsky Liston Zemschina Zeng Kolokol Goy gurultusu Groza Veche bunlardan bezileridir Cox sayda sag metbuat orqani da teskilat terefdari xeber de etmekde idi Herekatin qabaqda gelen liderleri arasinda Alexander Dubrovin Vladimir Purishkevich Nikolai Markov Pavel Bulatzel Ivan Vostorgov A I Trischatiy Sergei Trufanov ve M K Shakhovskoy sayila biler Siddet hereketleriTeskilatin etdiyi umumi yagma ve qirgin hereketlerinin yaninda qabaqda gelen keslere qarsi teskil etdiyi sui qesdler bilinmekdedir Kadet uzvu iki Duma numayendesi Qriqori Borisovich Iollos Poltava vekili ve Mixail Herzenstein Qarayuzler uzvleri terefinden sui qesd neticesinde oldurulmusdur Cinayetlerden sonra Qarayuzlere aid Rus Bayragi russkom Znamya qezeti cinayetleri aciqca boynuna goturmus ve bu vekillerin vetenperver Ruslar terefinden oldurulduyunu aciqlamisdir Ukrayna problemiQarayuzler Ukraynanin avtonom olmasina qarsi da tedbirler teskil etmis imperatorluq torpaqlarinin bolunmesi olaraq qebul etdikleri medeni huquqlarin ve Ukrayna dilinin resmi olaraq taninmasina qarsi cixmislar Ag Hereket icindeQarayuzler terefinden teskil edilen konqresler imperatorluq seviyyesinde bir birinden nisbeten musteqil olaraq hereket eden teskilatlari bir araya getirmek ve hereketlerini koordinasiya etme meqsediyle toplanirdi 1906 ci ilde konqresde ust idare heyeti vezifesinde bir qurulus meydana gelmisidise de uzun nefesli olmayacaqdi 1907 ci ilden sonra teskilat gerilemeye ve guc itirmeye basladi 1917 ci ilde meydana gelen Fevral Inqilabindan sonra resmi olaraq movcud Qarayuzler teskilatlari baglandi Oktyabr Inqilabinin ardindan bolseviklerin hakimiyyeti almasina qarsi baslayan Rusiya vetendas muharibesi zamani Ag Hereket icinde istirak eden teskilat doyusden sonra dagilacaq Yurd xaricine qacan bezi numayendeleri tenqid edecek ve monarxiyaya sahib cixmamaginizla gunahlandirilacaqdir Populyar edebiyyata tesirleriCek London 1908 ci ilde yazdigi Demir daban adli eserinde ABS da qondarma olaraq iqtidara gelen bir fasist rehberliyin yalniz ozune bagli olan ve isci yigincaqlarini basan Qarayuzler adli teskilatindan behs edir Movzuyla elaqedar yazilan eserLaqueur Walter Black Hundred The Rise Of The Russian Extreme Right 1993