Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qara qarğa (lat. Corvus corone) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin sərçəkimilər dəstəsinin qarğalar fəsiləsinin qarğa cinsinə aid heyvan növü.
| Qara qarğa | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Sinif: İnfrasinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Klad: Yarımdəstə: İnfradəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: Qara qarğa | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Təsnifat
Qara qarğa ilk olaraq Karl Linney tərəfindən XVIII əsrdə "Systema Naturae" işi çərçivəsində növ olaraq qeydə alınmışdır. Bu gündə növün lanın adı ilkin variantını qoruyur. Latın adı olan Corvus corone lat. corvus "quzğun" və q.yun. κορώνη "qarğa" sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlmişdir.
Boz qarğalar kimi Qara qarğalarda ayrıca yarımnövlərə sahibdir. Bununla belə bir mübahisə yaranır ki, Avrasiyanın şərqində yaşayan qarğalarla, avropanın qərbinmdə yaşayanlar arasında nə fərq vardır.
Bəzən boz və qara qarğaları eyni növə aid edirlər. Buna görədə onlar iki ayrı yarımnöv olaraq təsvir edilirlər — qara qarğa lat. Corvus corone corone, boz qarğa Corvus corone cornix. Uzaq şərqdə yayılmış qarğaları isə ayrı növ olaraq Corvus orientalis adlıandırırlar.
Bu minvalla dörd yarımnövə bölünürlər
- Corvus corone cornix Adi boz qarğa
- Corvus corone sharpii Şərqi boz qarğa
- Corvus corone corone Adi qara qarğa
- Corvus corone orientalis Şərqi qara qarğa
Təsviri
Qara qarğaların lələkləri yaşıl və ya bənövşəyi əks olunmalara sahib qara rəngdədir. Bu yaşılı parlaqlıq baxımından Zağcalardanda fərqlənirlər. Ayaqları və dimdikləri də qara rəngdə olur. Qara qarğalar quzğunlardan ölçülərinə (48–52 sm uzunluğunda), boz qarğalardan rənginə görə fərqlənirlər. Bununla belə onları tez-tez zağcalarla səhv salırlar. Qara qarğaların dimdikləri daha enli olduğundan nisbətən qısa görünür. Üsləlik burun dəliklərinin ətrafı lələklə örtülü olduğu halda yaşlı zağcalarda lələk olmur.
Yayıldığı ərazilər
Bu növə aid qarğalar Qərbi və Mərkəzi Avropada yuvalayırlar. Şərqi Avrasiyada yayılmış qara qarğalar ayrı yarımcinsə auid edilir. Bu yarımnövlər arasında fərliliyin son buzlaşma dönəmnində meydana gəlməsi ehtimal edilir. Bu iki yarımnöv arasında olan boşluq məkanı isə boz qarğalar doldurmuşdur. Bu qarğa növlərinin arealının toqquşduğu ərazidə hibritlər meydana gəlir. bu iki növə aid hibridlərə şimal-qərbdə rast gəlmək mümkündür.
Davranışları
Zağcalar bir qayda olaraq sürü halında, qarğalar isə tənha yaşayırlar. Bəzən Zağcalarla eyni arealı paylaşa bilirlər. Qış ayları Qara qarğalar qruplar təşkil edə bilirlər. Bu zaman Zağçaların yuvalarını istiifadə edə bilirlər. Zağcanı qarğadan fərqləndirən ən asan yol onların səsləridir. Zağcalar kaaa, qarğalar isə kraa kimi səslər çıxarırlar.
Qara qarğalar nisbətən səs-küylü canlılardır. Ağacların başlarında duraraq 3 və ya dörd dəfə müəyyən fasilələrlə qarıldayırlar.
Bəzən 2–3 qarğa tənha qartalın üzərinə şığıya bilir. Hətta Berqutların üzərinə hücum çəkmələri belə görülür. Onlarla və hətta yüzlərlə başdan ibarət qarğa sürüsü bir aqresorun üzərinə hücüm çəkməsi belə olur.
Qidalanması
Bütün növ leşlərlə qidalansalarda, onların cücü, qurd, kiçik məməlilər və tullantıllarlarla da qidalanması mümkündür. Onlar bir leş yeyəndirlər. Bu səbəbdən insanların kompakt yaşadığı ərazilərdə üstünlük təşkil edə bilir və tullantılarla qidalanırlar. Yırtıcı quşlar və tülküləri ox əsnasında müşahidə edib, qıda qalıqlarını yemələri müşahidə edilir. Aktiv şəkildə ov edir və bəzən qruplar təşkil edə bilirlər.
Çobanların sözlərinə görə qış ayları qarğalar bəzən iribuynuzlu heyvanların üzərinə qonaraq dərilərini yararaq ətindən qoparmağa çalışırlar.
Yuvalaması
Böyük bir qarğa yuvası adətən uzun bir ağacda, həm sıldırımlarda, köhnə tikililərdə və sütunlarda inşa edilir. Yuvalar bəzən yerdə belə qurula bilir. Yuvalar görünüşünə görə quzğunların yuvasına bənzəyir. Yuvada 17–19 gün ərzində 4–6 yumurta üzərində qırt yatan dışı bu müddət ərzində erkək tərəfindən bəslənilir. Yumurtalar mavi və yaşıl rəngdə olmaqla yanaşı qəhvəyi ləklələrə sahibdir. Tüklənmə 32–36 gün sonra görünür.
Çox vaxt əvvəlki yetkin balalar yumurtadan yeni çıxmışların böyüdülməsində iştirak edirlər. Onlar çütlüklər qurmaq əvəzinə, valideynlərinə yeni balaları bəsləməkdə köməklik edirlər.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1999.
- IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qara qarga lat Corvus corone heyvanlar aleminin xordalilar tipinin quslar sinfinin sercekimiler destesinin qargalar fesilesinin qarga cinsine aid heyvan novu Qara qargaElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarSinif QuslarInfrasinif YenidamaqlilarKlad Klad Klad Klad Klad Klad Deste SercekimilerKlad Yarimdeste Oxuyan sercelerInfradeste Fesileustu Fesile QargalarYarimfesile Cins QargaNov Qara qargaBeynelxalq elmi adiCorvus corone L 1758 Sekil axtarisiITIS 559494NCBI 30422FW 365952TesnifatQara qarga ilk olaraq Karl Linney terefinden XVIII esrde Systema Naturae isi cercivesinde nov olaraq qeyde alinmisdir Bu gunde novun lanin adi ilkin variantini qoruyur Latin adi olan Corvus corone lat corvus quzgun ve q yun korwnh qarga sozlerinin birlesmesinden emele gelmisdir Boz qargalar kimi Qara qargalarda ayrica yarimnovlere sahibdir Bununla bele bir mubahise yaranir ki Avrasiyanin serqinde yasayan qargalarla avropanin qerbinmde yasayanlar arasinda ne ferq vardir Bezen boz ve qara qargalari eyni nove aid edirler Buna gorede onlar iki ayri yarimnov olaraq tesvir edilirler qara qarga lat Corvus corone corone boz qarga Corvus corone cornix Uzaq serqde yayilmis qargalari ise ayri nov olaraq Corvus orientalis adliandirirlar Bu minvalla dord yarimnove bolunurler Corvus corone cornix Adi boz qarga Corvus corone sharpii Serqi boz qarga Corvus corone corone Adi qara qarga Corvus corone orientalis Serqi qara qargaTesviriLeleklerinin novleriQara qarganin kelle sumuyu Qara qargalarin lelekleri yasil ve ya benovseyi eks olunmalara sahib qara rengdedir Bu yasili parlaqliq baximindan Zagcalardanda ferqlenirler Ayaqlari ve dimdikleri de qara rengde olur Qara qargalar quzgunlardan olculerine 48 52 sm uzunlugunda boz qargalardan rengine gore ferqlenirler Bununla bele onlari tez tez zagcalarla sehv salirlar Qara qargalarin dimdikleri daha enli oldugundan nisbeten qisa gorunur Uslelik burun deliklerinin etrafi lelekle ortulu oldugu halda yasli zagcalarda lelek olmur Yayildigi erazilerSemada Bu nove aid qargalar Qerbi ve Merkezi Avropada yuvalayirlar Serqi Avrasiyada yayilmis qara qargalar ayri yarimcinse auid edilir Bu yarimnovler arasinda ferliliyin son buzlasma donemninde meydana gelmesi ehtimal edilir Bu iki yarimnov arasinda olan bosluq mekani ise boz qargalar doldurmusdur Bu qarga novlerinin arealinin toqqusdugu erazide hibritler meydana gelir bu iki nove aid hibridlere simal qerbde rast gelmek mumkundur DavranislariAlbinos Zagcalar bir qayda olaraq suru halinda qargalar ise tenha yasayirlar Bezen Zagcalarla eyni areali paylasa bilirler Qis aylari Qara qargalar qruplar teskil ede bilirler Bu zaman Zagcalarin yuvalarini istiifade ede bilirler Zagcani qargadan ferqlendiren en asan yol onlarin sesleridir Zagcalar kaaa qargalar ise kraa kimi sesler cixarirlar Qara qargalar nisbeten ses kuylu canlilardir Agaclarin baslarinda duraraq 3 ve ya dord defe mueyyen fasilelerle qarildayirlar Bezen 2 3 qarga tenha qartalin uzerine sigiya bilir Hetta Berqutlarin uzerine hucum cekmeleri bele gorulur Onlarla ve hetta yuzlerle basdan ibaret qarga surusu bir aqresorun uzerine hucum cekmesi bele olur QidalanmasiButun nov leslerle qidalansalarda onlarin cucu qurd kicik memeliler ve tullantillarlarla da qidalanmasi mumkundur Onlar bir les yeyendirler Bu sebebden insanlarin kompakt yasadigi erazilerde ustunluk teskil ede bilir ve tullantilarla qidalanirlar Yirtici quslar ve tulkuleri ox esnasinda musahide edib qida qaliqlarini yemeleri musahide edilir Aktiv sekilde ov edir ve bezen qruplar teskil ede bilirler Cobanlarin sozlerine gore qis aylari qargalar bezen iribuynuzlu heyvanlarin uzerine qonaraq derilerini yararaq etinden qoparmaga calisirlar YuvalamasiBoyuk bir qarga yuvasi adeten uzun bir agacda hem sildirimlarda kohne tikililerde ve sutunlarda insa edilir Yuvalar bezen yerde bele qurula bilir Yuvalar gorunusune gore quzgunlarin yuvasina benzeyir Yuvada 17 19 gun erzinde 4 6 yumurta uzerinde qirt yatan disi bu muddet erzinde erkek terefinden beslenilir Yumurtalar mavi ve yasil rengde olmaqla yanasi qehveyi leklelere sahibdir Tuklenme 32 36 gun sonra gorunur Cox vaxt evvelki yetkin balalar yumurtadan yeni cixmislarin boyudulmesinde istirak edirler Onlar cutlukler qurmaq evezine valideynlerine yeni balalari beslemekde komeklik edirler IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 1999 IOC World Bird List Version 6 3 2016 doi 10 14344 IOC ML 6 3Hemcinin bax