Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qara dəniz-Xəzər çölləri və ya Pont çölləri Moldovanı, Şimali Qafqazı, Cənubi Ukraynanı, Cənubi Rusiyanı və Qazaxıstanın şimal-qərbinin kiçik bir hissəsini əhatə edən Avrasiya çöllərinin tərkibində olan geniş çöl diyarıdır. Palearktika regionunun da bir hissəsi olan çöllərə mülayim çəmənliklər, savannalar və kolluq biomları daxildir.
| Qara dəniz-Xəzər çölləri | |
|---|---|
| Pont çölləri | |
 | |
| Ölkə | |
| Tabesində | Avrasiya çölləri |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Sahəsi |
|
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ərazi klassik antik dövrdəki Kimmeriya, İskit və Sarmatiyaya uyğun gəlir. Çöl min illər boyu bir çoxu at sürən köçəri tayfalar tərəfindən istifadə edilmişdir ki, onların da bir çoxu Avropanı, Qərbi və Cənub Asiyanı işğal etmişdirlər.
Biocoğrafiyada Ponto-Xəzər regionu termini bu çöllərdə yaşayan bitki və heyvanlar ilə Qara dəniz, Xəzər dənizi və Azov dənizində yaşayan heyvanları təsnif etmək üçün istifadə olunur. Genetik tədqiqatlar bu zonanın ən çox ehtimal olunan atların ilk dəfə əhliləşdirildiyi yer olduğunu müəyyən edir.
Hind-Avropa xalqlarının dilləri və mənşəyi ilə bağlı həyata keçirilmiş olan tədqiqatlar nəticəsində yaradılmış Kurqan fərziyyəsi adlı nəzəriyyəyə görə, Pontik-Xəzər çölləri proto-Hind-Avropa dilinin vətənidir.
Coğrafiya və ekologiya
Pontik çölləri Avropada 994.000 kvadrat kilometrlik bir ərazini əhatə edir. Ərazi Bolqarıstanın şimal-şərq, Rumıniyanın isə cənub-şərqindəki Dobrucadan, Cənubi Moldovaya, Ukraynaya, Rusiyaya və Qazaxıstanın şimal-qərbinə qədər uzanır və Ural dağları ərazinin sərhədini təşkil edir. Region ekoloji cəhətdən qarışıq çəmənlikləri, mülayim enliyarpaqlı və qarışıq meşələri əhatə edən şimalındakı Şərqi Avropa meşə-çöl zonası ilə həmsərhəddir.
Qara dəniz və Xəzər dənizi mezozoy və kaynozoy eralarında mövcud olmuş və indiki Qərbi Sibir düzənliyini əhatə edən Paratetisin bir hissəsi olan Turqay dənizinin qalıqlarıdır.
Tarixdən əvvəlki mədəniyyətlər
- Xətti dulusçuluq mədəniyyəti e.ə 5500–4500
- Cucuteni-Trypillian mədəniyyəti e.ə 5300–2600
- Xvalınsk mədəniyyəti eramızdan əvvəl 5000-3500-cü illər
- Sredny Stog mədəniyyəti e.ə. 4500–3500
- Yamnaya/Kurqan mədəniyyəti e.ə. 3500–2300
- Katakomba mədəniyyəti eramızdan əvvəl 3000-2200-cü illər
- Srubna mədəniyyəti e.ə. 1600-1200
- Novoçerkassk mədəniyyəti e.ə. 900-650
Tarixi xalqlar və millətlər
- Kimmerlər: eramızdan əvvəl XII- VII əsrlər
- Daçiyalılar: eramızdan əvvəl XI əsr - eramızın III əsri
- İskitlər: eramızdan əvvəl VIII-IV əsrlər
- Sarmatiyalılar: eramızdan əvvəl V əsr - eramızın Vəsri
- Ostqotlar: III-VI əsrlər
- Hunlar və Avarlar: IV və VIII əsrlər
- Bolqarlar (Onoqurlar) IV və VII əsrlər
- Alanlar: V-XI əsrlər
- Avrasiya avarları: VI-VIII əsrlər
- Göytürklər: VI-VIII əsrlər
- Sabirlər VI-VIII əsrlər
- Xəzərlər: VI-XI əsrlər
- Peçeneqlər: VIII-XI əsrlər
- Qıpçaqlar və Kumanlar: XI-XIII əsrlər
- Monqol Qızıl Ordusu: XIII-XV əsrlər
- Qazaxlar, kalmıklar, Krım xanlığı, Volqa tatarları, noqaylar və başqa türk dövlətləri və tayfaları: XV-XVIII əsrlər
- Pont yunanları və Qafqaz yunanları: XV-XIX əsrlər
- Rusiya İmperiyası: XVIII-XX əsrlər
- Sovet İttifaqı: XX əsr
- Moldova, Qazaxıstan, Rusiya Federasiyası və Ukrayna: XX-XXI əsrlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qara deniz Xezer colleri ve ya Pont colleri Moldovani Simali Qafqazi Cenubi Ukraynani Cenubi Rusiyani ve Qazaxistanin simal qerbinin kicik bir hissesini ehate eden Avrasiya collerinin terkibinde olan genis col diyaridir Palearktika regionunun da bir hissesi olan collere mulayim cemenlikler savannalar ve kolluq biomlari daxildir Qara deniz Xezer colleriPont colleri48 21 23 sm e 44 31 48 s u Olke Rusiya Qazaxistan Moldova Ukrayna Ruminiya BolqaristanTabesinde Avrasiya colleriTarixi ve cografiyasiSahesi 994 000 km Xeriteni goster gizle Qara deniz Xezer colleri Vikianbarda elaqeli mediafayllar Erazi klassik antik dovrdeki Kimmeriya Iskit ve Sarmatiyaya uygun gelir Col min iller boyu bir coxu at suren koceri tayfalar terefinden istifade edilmisdir ki onlarin da bir coxu Avropani Qerbi ve Cenub Asiyani isgal etmisdirler Biocografiyada Ponto Xezer regionu termini bu collerde yasayan bitki ve heyvanlar ile Qara deniz Xezer denizi ve Azov denizinde yasayan heyvanlari tesnif etmek ucun istifade olunur Genetik tedqiqatlar bu zonanin en cox ehtimal olunan atlarin ilk defe ehlilesdirildiyi yer oldugunu mueyyen edir Hind Avropa xalqlarinin dilleri ve menseyi ile bagli heyata kecirilmis olan tedqiqatlar neticesinde yaradilmis Kurqan ferziyyesi adli nezeriyyeye gore Pontik Xezer colleri proto Hind Avropa dilinin vetenidir Pont collerinin Dnepr cayindan Ural daglarina qeder ehate etdiyi eraziCografiya ve ekologiyaTulipa suaveolens baharda collerde gorunen en tipik ciceklerden biridir Pontik colleri Avropada 994 000 kvadrat kilometrlik bir erazini ehate edir Erazi Bolqaristanin simal serq Ruminiyanin ise cenub serqindeki Dobrucadan Cenubi Moldovaya Ukraynaya Rusiyaya ve Qazaxistanin simal qerbine qeder uzanir ve Ural daglari erazinin serhedini teskil edir Region ekoloji cehetden qarisiq cemenlikleri mulayim enliyarpaqli ve qarisiq meseleri ehate eden simalindaki Serqi Avropa mese col zonasi ile hemserheddir Qara deniz ve Xezer denizi mezozoy ve kaynozoy eralarinda movcud olmus ve indiki Qerbi Sibir duzenliyini ehate eden Paratetisin bir hissesi olan Turqay denizinin qaliqlaridir Tarixden evvelki medeniyyetlerCollerdekiXetti dulusculuq medeniyyeti e e 5500 4500 Cucuteni Trypillian medeniyyeti e e 5300 2600 Xvalinsk medeniyyeti eramizdan evvel 5000 3500 cu iller Sredny Stog medeniyyeti e e 4500 3500 Yamnaya Kurqan medeniyyeti e e 3500 2300 Katakomba medeniyyeti eramizdan evvel 3000 2200 cu iller Srubna medeniyyeti e e 1600 1200 Novocerkassk medeniyyeti e e 900 650Tarixi xalqlar ve milletlerPont colleri c 650Krim xanligi Tatarlari ile doyusen Zaporojye kazaklari XIX esr resmiKimmerler eramizdan evvel XII VII esrler Daciyalilar eramizdan evvel XI esr eramizin III esri Iskitler eramizdan evvel VIII IV esrler Sarmatiyalilar eramizdan evvel V esr eramizin Vesri Ostqotlar III VI esrler Hunlar ve Avarlar IV ve VIII esrler Bolqarlar Onoqurlar IV ve VII esrler Alanlar V XI esrler Avrasiya avarlari VI VIII esrler Goyturkler VI VIII esrler Sabirler VI VIII esrler Xezerler VI XI esrler Peceneqler VIII XI esrler Qipcaqlar ve Kumanlar XI XIII esrler Monqol Qizil Ordusu XIII XV esrler Qazaxlar kalmiklar Krim xanligi Volqa tatarlari noqaylar ve basqa turk dovletleri ve tayfalari XV XVIII esrler Pont yunanlari ve Qafqaz yunanlari XV XIX esrler Rusiya Imperiyasi XVIII XX esrler Sovet Ittifaqi XX esr Moldova Qazaxistan Rusiya Federasiyasi ve Ukrayna XX XXI esrler