Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qantəmir Qafur (tam adı: Qafur Sədrəddin oğlu Əfəndiyev; 22 may 1888, Potu, Göyçay qəzası – 28 yanvar 1944, Cizak vilayəti) — Azərbaycan görkəmli maarif xadimi, pedaqoq, yazıçı.
| Qantəmir | |
|---|---|
| Qafur Sədrəddin oğlu Əfəndiyev | |
 | |
| Doğum tarixi | 22 may 1888 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 28 yanvar 1944 (55 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | şair, yazıçı |
Həyatı
1888-ci ildə Göyçay mahalının Potu kəndində anadan olub. Deyilənə görə, Qafurun atası Sədrəddin Əfəndi mədrəsə müəllimi olsa da, dövrünün tanınmış ziyalılarından sayılıb. Hətta Sədi Salis təxəllüsü ilə şeirlər də yazardı. Qafur da elə ilk təhsilini məhz atasının müəllim işlədiyi mədrəsədə alıb. Uşaqlıq illərindən klassik şairləri, xüsusilə də Şərq ədəbiyyatını müntəzəm mütaliə edər, sənətə, elmə xüsusi maraq göstərərdi. Şair təbiətli Sədrəddin kişi oğlunun qabiliyyətindən xəbərdar olduğundan onu mükəmməl oxutmaq arzusunda idi. Bu səbəbdən də Qafur 1905-ci ildə Göyçaya gələrək o dövrün açıqfikirli, dünyagörüşlü, tanınmış ziyalılarından olan İbrahim Həqqinin yeni üsulda açdığı məktəbdə oxuyub.
İstanbul Darülfununun tarix-ədəbiyyat fakültəsini (1914), Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun stomatologiya fakültəsini (1929) bitirmişdir. Qantəmir 1908-ci ildə Göyçayda pedaqoji fəaliyyətə başlamışdır. 1915-ci ildə fəaliyyətini şəhərdə yeni açılan "İqbal" məktəbində davam etdirmişdir. 1916-cı ildə "Nəşri-maarif" cəmiyyətinin Qubada açdığı məktəbə müdir vəzifəsinə dəvət olunmuşdur. Müəllim işlədiyi dövrdə Abbas Səhhətlə, Mirzə Ələkbər Sabirlə olan görüşləri bu istedadlı gəncin bir qələm sahibi kimi inkişafında öz sözünü deyib. Uzun müddət Sabirin şeirlərinin təsirindən çıxa bilməyib. Qantəmirin əsərlərini oxuduqca hekayələrində məhz Sabir ruhunun təsirini aydın duymaq olur. Doğrudur, Qantəmir əsasən şeir yox, hekayə yazırdı, sadəcə fərq bundan ibarət idi. Sabir öz şeirlərində millətinin maariflənməsini, ayıq olmasını nə qədər çox istəyirdisə, eləcə də qansızları, millət düşmənlərini, çar məmurlarını satira atəşinə tuturdusa, Qantəmir də hekayələrində bu ideyanı özünəməxsus şəkildə qabardırdı.
Maraqlıdır ki, Qafur Əfəndiyev 1911-ci ildə təhsilini davam etdirmək məqsədilə Türkiyəyə gedərək İstanbul Universitetinin tarix-filologiya fakültəsinə daxil olub. Türkiyə mühiti gəncin həyatında xüsusi bir mərhələ təşkil edib. O, burada da yaradıcılıqla məşğul olur, kiçik hekayələr yazırdı. Yəqin ki, elə Qantəmir imzasını da Türkiyə mühitində yaşayarkən götürüb. Hüseyn Caviddən sonra Azərbaycan ədəbiyyatına, mühitinə İstanbul ruzigarı gətirənlərdən biri də məhz unudulmaz və sevimli yazıçımız Qantəmir olub. Gəncliyində yazdığı bir-iki şeiri nəzərə almasaq, bu yazıçı ədəbiyyatımızda əsasən satirik hekayələr müəllifi kimi öz adını əbədi həkk etdirib.
Sonralar sorağı Qubadan gələn Qantəmir bir müddət bu bölgədə yeni tipli məktəblərin təşkilində və fəaliyyətində fədakarlıqla çalışıb. Gah müəllim, gah da məktəb direktoru kimi ömrünü gənc nəslin təlim-tərbiyəsinə həsr edən Qantəmir xalqın savadlanması üçün böyük zəhmət çəkib. Bioqrafiyasından məlum olur ki, ömrünün sonuna kimi də orta və ali məktəblərdə müxtəlif fənlərdən dərs deyib. Bakı Ali Pedaqoji İnstitutu nəzdində fəaliyyət göstərən "Şaiq" məktəbinə rəhbərlik edib.
Bir maraqlı faktla da üzləşdik ki, aldığı müfəssəl təhsillə heç zaman kifayətlənməyən Qantəmir 1924-cü ildən müəllimlikdən ayrılmadan Azərbaycan Dövlət Universitetinin tibb fakültəsinə daxil olub. Müəllim, yazıçı olan Qantəmir diş həkimi kimi də həmvətənlərinə xidmət göstərib. Bütün fəaliyyəti müddətində əsl vətəndaş yanğısı ilə xalqın maariflənməsinə çalışan Qantəmir həm də millətin mənəvi və fiziki sağlamlığı yolunda da öz töhfəsini əsirgəməyib.
Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra da xalq maarifi sahəsində işləmiş, Göyçayda müəllim hazırlamaq üçün qısamüddətli pedaqoji kurslar təşkil etmişdir. Sonralar Bakıda Ali Pedaqoji institutun nəzdində təşkil edilmiş Abdulla Şaiq adına ikinci dərəcəli nümunə məktəbində direktor vəzifəsində çalışmış, 1937-ci ildə Ağsu rayonuna köçüb diş həkimi işləmiş, 1939-cu ildə həbs olunaraq, Orta Asiyaya sürgün edilmişdir.
Sağlığında bir neçə kitabı işıq üzü görən Qantəmir ölkəni bürümüş repressiyalardan çəkdiyi mənəvi əzablar nəticəsində 1944-cü ildə 56 yaşında dünyasını dəyişib.
Əsərləri
Yazıçı "Buğda quyusu", "Sara bibi", "Hacı Qambay", "Vəsiyyət" və digər satirik hekayələrində ictimai tərəqqiyə qadın azadlıqlarına mane olanları din xadimlərini kəskin tənqid etmişdir.
O, "qisas alındı", "Nisa xala", "Zeynəb Tükəzbanova", "Kiçik Volodiya" və digər əsərlərində inkişafı, tərəqqini tərənnüm etmişdi. Qantəmir Qafur Azərbaycanda satirik nəsrin inkişafında mühüm rol oynamışdı. Onun əsərləri 1964, 1972-ci illərdə Bakıda nəşr olunnuş, həyat və yaradıcıllığına aid məqalələr yazılmış mətbuatda dərc edilmişdi.
- Seçilmiş hekayələr, B., 1964.
- "Ağıl dəryası" 1930-cı ildə
- "Şarlatan" 1934-ci ildə
- "Kolxozstan" 1935-ci ildə
Mənbə
Ədəbiyyat
- Abdullayev A., Qantəmirin həyatı və yaradıcılığı. Filologiya elmləri namizədi diss. avtoreferatı, B., 1964;
- Azərbaycan sovet ədəbiyyatı tarixi, 2 cilddə, c.l, B., 1967.
İstinadlar
- "Ali təhsil tariximizdən". 1 February 2018 tarixində . İstifadə tarixi: 3 Fevral 2012.
- "Arxivlənmiş surət". 2012-02-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-20.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qantemir Qafur tam adi Qafur Sedreddin oglu Efendiyev 22 may 1888 Potu Goycay qezasi 28 yanvar 1944 Cizak vilayeti Azerbaycan gorkemli maarif xadimi pedaqoq yazici QantemirQafur Sedreddin oglu EfendiyevDogum tarixi 22 may 1888 1888 05 22 Dogum yeri Potu Goycay qezasi Baki quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 28 yanvar 1944 1944 01 28 55 yasinda Vefat yeri Cizak vilayetiFealiyyeti sair yaziciHeyati1888 ci ilde Goycay mahalinin Potu kendinde anadan olub Deyilene gore Qafurun atasi Sedreddin Efendi medrese muellimi olsa da dovrunun taninmis ziyalilarindan sayilib Hetta Sedi Salis texellusu ile seirler de yazardi Qafur da ele ilk tehsilini mehz atasinin muellim islediyi medresede alib Usaqliq illerinden klassik sairleri xususile de Serq edebiyyatini muntezem mutalie eder senete elme xususi maraq gostererdi Sair tebietli Sedreddin kisi oglunun qabiliyyetinden xeberdar oldugundan onu mukemmel oxutmaq arzusunda idi Bu sebebden de Qafur 1905 ci ilde Goycaya gelerek o dovrun aciqfikirli dunyagoruslu taninmis ziyalilarindan olan Ibrahim Heqqinin yeni usulda acdigi mektebde oxuyub Istanbul Darulfununun tarix edebiyyat fakultesini 1914 Azerbaycan Dovlet Tibb Institutunun stomatologiya fakultesini 1929 bitirmisdir Qantemir 1908 ci ilde Goycayda pedaqoji fealiyyete baslamisdir 1915 ci ilde fealiyyetini seherde yeni acilan Iqbal mektebinde davam etdirmisdir 1916 ci ilde Nesri maarif cemiyyetinin Qubada acdigi mektebe mudir vezifesine devet olunmusdur Muellim islediyi dovrde Abbas Sehhetle Mirze Elekber Sabirle olan gorusleri bu istedadli gencin bir qelem sahibi kimi inkisafinda oz sozunu deyib Uzun muddet Sabirin seirlerinin tesirinden cixa bilmeyib Qantemirin eserlerini oxuduqca hekayelerinde mehz Sabir ruhunun tesirini aydin duymaq olur Dogrudur Qantemir esasen seir yox hekaye yazirdi sadece ferq bundan ibaret idi Sabir oz seirlerinde milletinin maariflenmesini ayiq olmasini ne qeder cox isteyirdise elece de qansizlari millet dusmenlerini car memurlarini satira atesine tuturdusa Qantemir de hekayelerinde bu ideyani ozunemexsus sekilde qabardirdi Maraqlidir ki Qafur Efendiyev 1911 ci ilde tehsilini davam etdirmek meqsedile Turkiyeye gederek Istanbul Universitetinin tarix filologiya fakultesine daxil olub Turkiye muhiti gencin heyatinda xususi bir merhele teskil edib O burada da yaradiciliqla mesgul olur kicik hekayeler yazirdi Yeqin ki ele Qantemir imzasini da Turkiye muhitinde yasayarken goturub Huseyn Cavidden sonra Azerbaycan edebiyyatina muhitine Istanbul ruzigari getirenlerden biri de mehz unudulmaz ve sevimli yazicimiz Qantemir olub Gencliyinde yazdigi bir iki seiri nezere almasaq bu yazici edebiyyatimizda esasen satirik hekayeler muellifi kimi oz adini ebedi hekk etdirib Sonralar soragi Qubadan gelen Qantemir bir muddet bu bolgede yeni tipli mekteblerin teskilinde ve fealiyyetinde fedakarliqla calisib Gah muellim gah da mekteb direktoru kimi omrunu genc neslin telim terbiyesine hesr eden Qantemir xalqin savadlanmasi ucun boyuk zehmet cekib Bioqrafiyasindan melum olur ki omrunun sonuna kimi de orta ve ali mekteblerde muxtelif fenlerden ders deyib Baki Ali Pedaqoji Institutu nezdinde fealiyyet gosteren Saiq mektebine rehberlik edib Bir maraqli faktla da uzlesdik ki aldigi mufessel tehsille hec zaman kifayetlenmeyen Qantemir 1924 cu ilden muellimlikden ayrilmadan Azerbaycan Dovlet Universitetinin tibb fakultesine daxil olub Muellim yazici olan Qantemir dis hekimi kimi de hemvetenlerine xidmet gosterib Butun fealiyyeti muddetinde esl vetendas yangisi ile xalqin maariflenmesine calisan Qantemir hem de milletin menevi ve fiziki saglamligi yolunda da oz tohfesini esirgemeyib Azerbaycanda Sovet hakimiyyeti qurulduqdan sonra da xalq maarifi sahesinde islemis Goycayda muellim hazirlamaq ucun qisamuddetli pedaqoji kurslar teskil etmisdir Sonralar Bakida Ali Pedaqoji institutun nezdinde teskil edilmis Abdulla Saiq adina ikinci dereceli numune mektebinde direktor vezifesinde calismis 1937 ci ilde Agsu rayonuna kocub dis hekimi islemis 1939 cu ilde hebs olunaraq Orta Asiyaya surgun edilmisdir Sagliginda bir nece kitabi isiq uzu goren Qantemir olkeni burumus repressiyalardan cekdiyi menevi ezablar neticesinde 1944 cu ilde 56 yasinda dunyasini deyisib EserleriYazici Bugda quyusu Sara bibi Haci Qambay Vesiyyet ve diger satirik hekayelerinde ictimai tereqqiye qadin azadliqlarina mane olanlari din xadimlerini keskin tenqid etmisdir O qisas alindi Nisa xala Zeyneb Tukezbanova Kicik Volodiya ve diger eserlerinde inkisafi tereqqini terennum etmisdi Qantemir Qafur Azerbaycanda satirik nesrin inkisafinda muhum rol oynamisdi Onun eserleri 1964 1972 ci illerde Bakida nesr olunnus heyat ve yaradicilligina aid meqaleler yazilmis metbuatda derc edilmisdi Qantemir yazicilarla 1934 cu ilSecilmis hekayeler B 1964 Agil deryasi 1930 ci ilde Sarlatan 1934 ci ilde Kolxozstan 1935 ci ildeMenbeEdebiyyat Abdullayev A Qantemirin heyati ve yaradiciligi Filologiya elmleri namizedi diss avtoreferati B 1964 Azerbaycan sovet edebiyyati tarixi 2 cildde c l B 1967 Istinadlar Ali tehsil tariximizden 1 February 2018 tarixinde Istifade tarixi 3 Fevral 2012 Arxivlenmis suret 2012 02 04 tarixinde Istifade tarixi 2021 03 20 Xarici kecidler