Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qafqaz tetrası (lat. Lyrurus mlokosiewiczi) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin toyuqkimilər dəstəsinin qırqovullar fəsiləsinin tetra cinsinə aid heyvan növü. Azərbaycanda təhlükədə olan quşlar siyahısına daxil edilmişdir.
| Qafqaz tetrası | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Sinif: İnfrasinif: Klad: Dəstəüstü: Klad: Dəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Qafqaz tetrası | ||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
| ||||||||
Təsviri
Erkəyi qara məxməri rəngdədir. Başı, döşü və bel hissəsi yaşılıltılı rəngə çalır. Qanadaltı lələkləri ağdır. Erkək fərdinin quyruğu uzun, ucları yanlara və aşağı əyilmişdir. Gözünün üstündə qırmızı ”qaşı” vardır. Dişiləri bozəhvəyi rəngdədir, üzəri iri köndələn naxışlı qaradır. Ayaqları qonur, dimdiyi qısa və ucu az əyridir.
Yayılması
Qafqaz üçün endemik növdür. Azərbaycan ərazisində əsasən subalp qurşağında (1800–2400 m) yayılmışdlır.Tozağacı meşəliklərinə və rododrndron kolluqlarına sıx bağlıdır. Oturaq quşdur.
Həyat tərzi
1700-2000 metr hündürlükdə yerləşən tozağacı və ardıc meşələrində sığınır və qış vaxtı yemlənir, 2100-2600 metr hündürlükdə subalp və alp çəmənliklərində yemlənir. Ardıc və qaragilə bitkiləri bitən əraziləri, Kiçik Qafqazda, itburnu və qaragilənin əmələ gətirdiyi kolluqları seçir. Poliqamdır, yazda (aprel-may) erkəklər açıq yerdə xüsusi nikah rəqsləri nümayiş etdirir və dişilərlə cütləşir, dişi təklikdə yumurtalarda yatır və balaları gəzdirir. 6-12 yumurta qoyur.
Sayı
Dünyada sayı çoxalma dövründə 59-110 min fərddir. Azərbaycan ərazisində 1961-1963-cü illərdə 100 hektar ərazidə orta hesabla 24,4 fərd, 1991-ci ilin yanvarında isə 0,9 fərd qeydə alınmışdır. 1980-1990-cı illərdə Zaqatala Dövlət Təbiət Qoruğunda sayı 300-500, İlisu Dövlət Təbiət Qoruğunda 50, İsmayıllı Dövlət Təbiət Qoruğunda 30-40, Babadağda 100, Gamışdağda 150 fərd təşkil etmişdir. 1980-1990-cı illərdə coxalma dövründə Azərbaycanda ümumi sayının 1500-2000 fərd olduğu göstərilir. Azərbaycan Ornitoloji Cəmiyyəti tərəfindən 2004-2010-ci illərdə aparılan tədqiqatlar ərzində coxalma dövründə sayının 1500-3000 fərd təşkil etdiyi ehtimal edilir. Quba, Qusar, Qax, Oğuz, İsmayıllı rayonlarında bir sıra nümayiş meydançaları və lokal populyasiyaları müəyyən edilmişdir. Cəmi 8 lokal populyasiyada 200-ə yaxın fərd müəyyən edilmişdir. Bir populyasiya orta hesabla 20-25 fərddən ibarət olur, onlardan 1/3 erkək, 1/3 dişi və bir o qədəri də cavan fərdlər təşkil edir.
Azalma səbəbləri
Tozağacı meşəlikləri sığınması və qışda yemlənməsi üçün xüsusi əhəmiyyət daşıdığı ücün, bu meşələrin qırılması sayının azalmasına gətirib çıxarır. Qanunsuz ov xüsusən yazda nikah nümayişləri etdiyi yerlərədə qısa müddətdə bütün populyasiyanın məhv edilməsinə gətirə bilər. Yuvalarını tülkülər dağıdır. Eyni vaxtda iribuynuzlu mal-qara sürüləri yuvaların bir qismini tələf edir. Çoban itləri bu quşları narahat edir. Vaşaq, tülkü, gəlincik, tetraçalan və bərqud əsas tələfedən yırtıcılardır. Güclü sel və yağıntılar bəzən yuvalarını dağıdır, körpə balalarını tələf edir
Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər
Qlobal və Avropa mühafizə statusuna malik növ kimi qorunur. CİTES, Bern konvensiyalarına, İUCN Qırmızı Siyahısına, Azərbaycanın Qırmızı kitabına daxil edilmişdir. Zaqatala, İlisu, İsmayıllı qoruqlarl, Şahdağ və Göy-göl Milli Parkları yaradılmışdır.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2005.
- IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qafqaz tetrasi lat Lyrurus mlokosiewiczi heyvanlar aleminin xordalilar tipinin quslar sinfinin toyuqkimiler destesinin qirqovullar fesilesinin tetra cinsine aid heyvan novu Azerbaycanda tehlukede olan quslar siyahisina daxil edilmisdir Qafqaz tetrasiElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarSinif QuslarInfrasinif YenidamaqlilarKlad Desteustu Klad Deste ToyuqkimilerFesileustu Fesile QirqovullarYarimfesile QirqovullarTriba TetralarCins TetraNov Qafqaz tetrasiBeynelxalq elmi adiLyrurus mlokosiewiczi Wladyslaw Taczanowski 1875 Sekil axtarisiITIS 677539NCBI 109039TesviriErkeyi qara mexmeri rengdedir Basi dosu ve bel hissesi yasililtili renge calir Qanadalti lelekleri agdir Erkek ferdinin quyrugu uzun uclari yanlara ve asagi eyilmisdir Gozunun ustunde qirmizi qasi vardir Disileri bozehveyi rengdedir uzeri iri kondelen naxisli qaradir Ayaqlari qonur dimdiyi qisa ve ucu az eyridir YayilmasiQafqaz ucun endemik novdur Azerbaycan erazisinde esasen subalp qursaginda 1800 2400 m yayilmisdlir Tozagaci meseliklerine ve rododrndron kolluqlarina six baglidir Oturaq qusdur Heyat terzi1700 2000 metr hundurlukde yerlesen tozagaci ve ardic meselerinde siginir ve qis vaxti yemlenir 2100 2600 metr hundurlukde subalp ve alp cemenliklerinde yemlenir Ardic ve qaragile bitkileri biten erazileri Kicik Qafqazda itburnu ve qaragilenin emele getirdiyi kolluqlari secir Poliqamdir yazda aprel may erkekler aciq yerde xususi nikah reqsleri numayis etdirir ve disilerle cutlesir disi teklikde yumurtalarda yatir ve balalari gezdirir 6 12 yumurta qoyur SayiDunyada sayi coxalma dovrunde 59 110 min ferddir Azerbaycan erazisinde 1961 1963 cu illerde 100 hektar erazide orta hesabla 24 4 ferd 1991 ci ilin yanvarinda ise 0 9 ferd qeyde alinmisdir 1980 1990 ci illerde Zaqatala Dovlet Tebiet Qorugunda sayi 300 500 Ilisu Dovlet Tebiet Qorugunda 50 Ismayilli Dovlet Tebiet Qorugunda 30 40 Babadagda 100 Gamisdagda 150 ferd teskil etmisdir 1980 1990 ci illerde coxalma dovrunde Azerbaycanda umumi sayinin 1500 2000 ferd oldugu gosterilir Azerbaycan Ornitoloji Cemiyyeti terefinden 2004 2010 ci illerde aparilan tedqiqatlar erzinde coxalma dovrunde sayinin 1500 3000 ferd teskil etdiyi ehtimal edilir Quba Qusar Qax Oguz Ismayilli rayonlarinda bir sira numayis meydancalari ve lokal populyasiyalari mueyyen edilmisdir Cemi 8 lokal populyasiyada 200 e yaxin ferd mueyyen edilmisdir Bir populyasiya orta hesabla 20 25 ferdden ibaret olur onlardan 1 3 erkek 1 3 disi ve bir o qederi de cavan ferdler teskil edir Azalma sebebleriTozagaci meselikleri siginmasi ve qisda yemlenmesi ucun xususi ehemiyyet dasidigi ucun bu meselerin qirilmasi sayinin azalmasina getirib cixarir Qanunsuz ov xususen yazda nikah numayisleri etdiyi yerlerede qisa muddetde butun populyasiyanin mehv edilmesine getire biler Yuvalarini tulkuler dagidir Eyni vaxtda iribuynuzlu mal qara suruleri yuvalarin bir qismini telef edir Coban itleri bu quslari narahat edir Vasaq tulku gelincik tetracalan ve berqud esas telefeden yirticilardir Guclu sel ve yagintilar bezen yuvalarini dagidir korpe balalarini telef edirQorunmasi ucun qebul edilmis tedbirlerQlobal ve Avropa muhafize statusuna malik nov kimi qorunur CITES Bern konvensiyalarina IUCN Qirmizi Siyahisina Azerbaycanin Qirmizi kitabina daxil edilmisdir Zaqatala Ilisu Ismayilli qoruqlarl Sahdag ve Goy gol Milli Parklari yaradilmisdir IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 2005 IOC World Bird List Version 6 3 2016 doi 10 14344 IOC ML 6 3Hemcinin bax