Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qaetano Donizetti (it. Domenico Gaetano Maria Donizetti [donidˈdzetti]; 29 noyabr 1797[…], Berqamo[…] – 8 aprel 1848[…], Berqamo, Lombardiya-Venesiya krallığı[…]) — İtaliya bəstəkarı.
| Qaetano Donizetti | |
|---|---|
| it. Gaetano Donizetti | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Doğum adı | Domenico Gaetano Maria Donizetti |
| Doğum tarixi | 29 noyabr 1797[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 8 aprel 1848[…](50 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | meningit |
| Vətəndaşlığı | |
| Musiqiçi məlumatları | |
| Fəaliyyəti | bəstəkar |
| Janrlar | opera, kantata |
| Təhsili |
|
| Mükafatları |  |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Demoniko Qaetano Mariya Donizetti 29 noyabr 1797-ci ildə İtaliyanın Berqamo şəhərində dünyaya gəlib. Bəstəkar sənətinin inkişafında Rossini ilə Verdi arasında keçid mərhələsi yaradıb. Atası Andrea sələmçi dükanında orta səviyyəli məmur, anası isə musiqidən anlayan gözəl səsli dərzi qadın Marianna idi.
O, kasıb ailənin altı uşağının beşincisi olub. Ailəsi Donizettini elmlə məşğul olan biri kimi yetişdirmək istəsə də, o, musiqiyə olan böyük marağına görə, piano və harmoniya dərsləri almağa başlayıb. Hələ kiçik yaşlarından bəstə sınaqları, kamera musiqi əsərləri yazıb.
Müəllimləri 1803-cü ildə ibtidai məktəbə başlayan Donizettinin musiqi qabiliyyətinin dərhal fərqinə varıb. Xüsusi günlərdə və şənliklərdə musiqi məharətini göstərən balaca Donizetti hər kəsin sevgisini qazanıb.
Musiqiyə olan böyük istək və qabiliyyətini görən ailəsi 1808-ci ildə ibtidai məktəbi yaxşı dərəcə ilə bitirən Donizettini Berqamodakı musiqi liseyinə yazdırıb. Burada o, rahib və opera bəstəkarı Covanni Simon Mayrdan harmoniya dərsləri alıb. Mayr, 1806-cı ildə pulsuz təhsil verən musiqi məktəbi yaratmışdı. Donizetti məktəbə qatılan ilk tələbələrdən biri idi və 1814-cü ilə qədər burada təhsil alıb. Məktəb, İtaliyanın digər şəhərlərində çox da rast gəlinməyən musiqi təhsili verirdi. Mayr, Donizettiyə çox kömək edirdi, hətta iki il ərzində Baloniyada Pilotti və Padre Matteydən dərs alması üçün maddi dəstək göstərib. Donizetti, 1817-ci ildə Berqamoya geri dönən zaman Mayr onun Venesiyada işlə təmin olunmasına da yardımçı olur.
O, bir çox müasirinin əksinə olaraq şöhrət pillələrini ağır-ağır qalxmışdı. Donizetti ilk müvəffəqiyyətini 1818-ci ildə Venesiyadakı "San Luka Teatrı"nda səhnələşdirilən "Borgonya Qrafı Enrico" adlı operasıyla qazandı. Sənətkar əsərlərində Rossinini nümunə olaraq mənimsədi və məhsuldarlıq baxımından onu belə keçərək hər il ən az 3–4 opera bəstələdi.
1822-ci ildə Napolidə işə başlayan bəstəkar "L`ajo nell`imbarazzo" və "Elisabetta al Castello di Kenihvorth" da daxil olmaqla bir çox gözəl əsərlərini yaradıb. 1827-ci ildə daha irəli gedərək musiqi təşkilatçısı Barbajanın vasitəçiliyi ilə Neapol, Milan və Vyana teatrları üçün üç ildə 12 opera bəstələdi,
amma ona ilk böyük müvəffəqiyyət 1830-cu ildə Milanda "Teatro Carcano"da nümayiş olunan "Anna Bolena" ilə gəldi. Baş rolunu Qiudittanın oynadığı "Anna Bolena" adlı operasıyla şöhrəti hələ 33 yaşında Avropa paytaxtlarına və sonunda Amerikaya çatdı. Əsər elə böyük maraq yaratdı ki, qısa zamanda Paris, London, Madrid, Drezden və Havanada nümayişləri başlandı. Enerjili qarşıdurmalar və vokal göstərişə söykənən "Anna Bolena" Donizettinin ilk böyük operasıdır.
Donizetti səmərəli, rahat və zəngin iş masasında oturur, ətrafını bürüyən qısqanclıqlara qarşı laqeyd və xəbərsiz kimi əsərlərini yazır, bir il içində iki-üç opera bəstələyir və üzərinə düşən bütün vəzifələri bacarıqla həll edirdi. Bundan əlavə, Donizetti Neapol Konservatoriyasında müəllimlik də edirdi. Ən gözəl əsərlərini Neapolda yaratsa da özünü həmişə bu şəhərdə yad kimi hiss edirdi.
Donizetti romalı vəkilin qızı olan Virciniya Vassell ilə 1828-ci ildə sevərək ailə həyatı qurub. Evliliyi boyunca üç uşağı olan bəstəkarın övladlarının hamısı uşaq yaşlarında ölüb.
O, 1832-ci ildə 2 pərdəlik "L`elisir d`amore" və 1833-cü ildə "Lucrezia Borgia" əsərlərini bitirdikdən sonra 1834-cü ildə Neapol Musiqi Məktəbinin professoru olub. 1835-ci ildə Şotlandiyada, 1700-cü illərdə olan hadisə əsasında 3 pərdəlik "Lammermorlu Lucia" adlı operasını yazdığı il, Rossini təqaüdə çıxdığı, Bellini isə gənc yaşda həyatını itirməsi səbəbiylə meydan Donizettiyə qalmışdı. "Lucia di Lammermoor" bəstəkarın ən məşhur operasıdır.
1837-ci ildə həyat yoldaşını vəba xəstəliyi nəticəsində itirən bəstəkar böyük sarsıntı yaşayıb. Bu, sarsıntı onun səhhətində də getdikcə daha böyük fəsadlar yaratmağa başlayırdı.
Arvadının ölümündən sonra ən gözəl operaları San-Karlo tərəfindən rədd edildikdən və konservatoriyadakı müdirlik vəzifəsi ona verilmədiyinə görə Donizetti şəhəri tərk etmək qərarına gəlir. Beləliklə 1838-ci ildə Neapol, gözəl operalar yaradıcısı – "L`Əlişir d`amore" (1832), "Parisina" (1833), "Lucrezia Borgia" (1833), "Maria Stuarda" (1834), "Roberto Devereux" (1837), həmçinin ən müvəffəqiyyətli qəbul edilən "Lucia di Lammermoor" (1835) bəstələyən Donizettini sonsuza qədər itirmiş oldu.
Neapol Operası ilə olan iş birliyinə son qoyması onun Avropadakı digər böyük operalarla sərbəst işləməyinə şərait yaratdı. O, "L`elisir d`amore" operasını 1832-ci ildə Milanda bəstələyib.
Çox məhsuldar olması və sürətli çalışması onun ard-arda bir çox işləri tamamlamağına yardımçı olurdu. Müxtəlif operalar üçün ildə beş əsər bəstələyir, bunlar bir pərdəlik komediyalarda ciddi dramlara qədər müxtəliflik yaradırdı.
Bəstəkar Rossini dostunun vəziyyətinin çətin olduğunu görüb onu Parisə çağırır. 1839-cu ildə bir operasının qadağan olunmasından sonra Parisə gedir və orada yaşamağa, yaratmağa başlayır.
Parisdə kifayət qədər pul qazanıb təqaüdə çıxmağı planlaşdırsa da, səhhətində və psixoloji cəhətdən problemlər yaşamağa başlaması onu daha da çox çalışmağa məcbur edirdi.
Paris Operası üçün ilk töhfəsi "Poliuto" operasının yenidən hazırlanmış versiyası olan "Les Martyres" oldu. "Poliuto" operası bir neçə ay öncə İtaliya senzurası tərəfindən qadağan olunan əsər idi. Donizettini Parisdə şöhrətləndirəcək operalarının hər ikisi də komediya tərzində oldu: "La fille du Regiment" və "Don Pasquale". "Don Pasquale" "Theatre Italien" üçün bəstələnmişdi. Bu operanı bəstələyən zaman Donizetti: "Mövzu insanı məmnun edəndə ürək danışır, insanın başı irəli doğru hərəkət edir və əl yazır" demişdi.
Donizetti, İtaliyaya qayıtdıqdan sonra 1841-ci ildə Romada və Milanda səhnəyə qoyulan iki operası ilə yenidən böyük müvəffəqiyyət qazandı. 1842-ci ildə isə Vyanada nümayiş olunan operaları o qədər bəyənildi ki, imperator, Donizettiyə Saray Bəstəkarlığı və İmperatorluğun Orkestrinin bədii rəhbəri vəzifəsini verdi.
Donizetti melanxolikliyinə və iflic olmağına baxmayaraq, opera bəstələməyə davam edirdi. 1845-ci ildə yenidən Parisə geri döndükdən sonra qardaşı oğlu onu həkim nəzarətində saxlamağa başladı. Ona sifilis qaynaqlı beyin-onurğa iliyi pozulması diaqnozu qoyuldu. 17 ay Paris kənarında sanatoriyada qaldı. 1847-ci ildə o, artıq danışa bilmirdi və iflic halda Berqamoya geri döndü. Bəstəkar 1848-ci il, aprelin 8-ə qədər, yəni ölən gününə qədər burada qaldı.
Donizetti, italyan romantika dövrünün ən məhsuldar sənətkarlarından biri olaraq qəbul edilir. Operaları peşəkarlıqla yazılmışdı. O, 23 yaşındakı bariton Corcio Ronkoninin fövqəladə qabiliyyətindən təsirlənib baritona görə əsərlər yazmağa başlamışdı. Beləliklə Verdi Donizettinin təməlini qoyduğu bariton səs tembri üçün yeni əsərlər yaratmağa başlayıb.
Donizetti klassik qərb musiqisinin bir neçə növündə, çoxlu sayda əsər yaradan bəstəkar idi. Hazırladığı əsərlər arasında 75-dən çox opera, 16 simfoniya, 19 simli kvartet, 193 mahnı, 45 duet, 28 kantata, çoxlu sayda instrumental konsert, sonata və digər kamera musiqisi növləri əsərləri var. O, hər zaman daha çox bəstələdiyi şah opera əsərləri ilə xatırlanır.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Dominique Gaetan Donizetti // Léonore verilənlər bazası (fr.). ministère de la Culture.
- Hussey D. Gaetano Donizetti // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Доницетти Гаэтано // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- http://www.nytimes.com/2011/09/21/arts/21iht-LOOMIS21.html?pagewanted=all.
- http://encyclopedia2.thefreedictionary.com/Gaetano+Donizetti.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qaetano Donizetti it Domenico Gaetano Maria Donizetti donidˈdzetti 29 noyabr 1797 Berqamo 8 aprel 1848 Berqamo Lombardiya Venesiya kralligi Italiya bestekari Qaetano Donizettiit Gaetano DonizettiUmumi melumatlarDogum adi Domenico Gaetano Maria DonizettiDogum tarixi 29 noyabr 1797 1797 11 29 Dogum yeri Berqamo Berqamo eyaleti Lombardiya Vefat tarixi 8 aprel 1848 1848 04 08 50 yasinda Vefat yeri Berqamo Berqamo eyaleti Lombardiya Lombardiya Venesiya kralligi Avstriya imperiyasi Vefat sebebi meningitVetendasligi Lombardiya Venesiya kralligiMusiqici melumatlariFealiyyeti bestekarJanrlar opera kantataTehsili Covanni Batista Martini Konservatoriyasi d Mukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiDemoniko Qaetano Mariya Donizetti 29 noyabr 1797 ci ilde Italiyanin Berqamo seherinde dunyaya gelib Bestekar senetinin inkisafinda Rossini ile Verdi arasinda kecid merhelesi yaradib Atasi Andrea selemci dukaninda orta seviyyeli memur anasi ise musiqiden anlayan gozel sesli derzi qadin Marianna idi O kasib ailenin alti usaginin besincisi olub Ailesi Donizettini elmle mesgul olan biri kimi yetisdirmek istese de o musiqiye olan boyuk maragina gore piano ve harmoniya dersleri almaga baslayib Hele kicik yaslarindan beste sinaqlari kamera musiqi eserleri yazib Muellimleri 1803 cu ilde ibtidai mektebe baslayan Donizettinin musiqi qabiliyyetinin derhal ferqine varib Xususi gunlerde ve senliklerde musiqi meharetini gosteren balaca Donizetti her kesin sevgisini qazanib Musiqiye olan boyuk istek ve qabiliyyetini goren ailesi 1808 ci ilde ibtidai mektebi yaxsi derece ile bitiren Donizettini Berqamodaki musiqi liseyine yazdirib Burada o rahib ve opera bestekari Covanni Simon Mayrdan harmoniya dersleri alib Mayr 1806 ci ilde pulsuz tehsil veren musiqi mektebi yaratmisdi Donizetti mektebe qatilan ilk telebelerden biri idi ve 1814 cu ile qeder burada tehsil alib Mekteb Italiyanin diger seherlerinde cox da rast gelinmeyen musiqi tehsili verirdi Mayr Donizettiye cox komek edirdi hetta iki il erzinde Baloniyada Pilotti ve Padre Matteyden ders almasi ucun maddi destek gosterib Donizetti 1817 ci ilde Berqamoya geri donen zaman Mayr onun Venesiyada isle temin olunmasina da yardimci olur O bir cox muasirinin eksine olaraq sohret pillelerini agir agir qalxmisdi Donizetti ilk muveffeqiyyetini 1818 ci ilde Venesiyadaki San Luka Teatri nda sehnelesdirilen Borgonya Qrafi Enrico adli operasiyla qazandi Senetkar eserlerinde Rossinini numune olaraq menimsedi ve mehsuldarliq baximindan onu bele kecerek her il en az 3 4 opera besteledi 1822 ci ilde Napolide ise baslayan bestekar L ajo nell imbarazzo ve Elisabetta al Castello di Kenihvorth da daxil olmaqla bir cox gozel eserlerini yaradib 1827 ci ilde daha ireli gederek musiqi teskilatcisi Barbajanin vasiteciliyi ile Neapol Milan ve Vyana teatrlari ucun uc ilde 12 opera besteledi amma ona ilk boyuk muveffeqiyyet 1830 cu ilde Milanda Teatro Carcano da numayis olunan Anna Bolena ile geldi Bas rolunu Qiudittanin oynadigi Anna Bolena adli operasiyla sohreti hele 33 yasinda Avropa paytaxtlarina ve sonunda Amerikaya catdi Eser ele boyuk maraq yaratdi ki qisa zamanda Paris London Madrid Drezden ve Havanada numayisleri baslandi Enerjili qarsidurmalar ve vokal gosterise soykenen Anna Bolena Donizettinin ilk boyuk operasidir Donizetti semereli rahat ve zengin is masasinda oturur etrafini buruyen qisqancliqlara qarsi laqeyd ve xebersiz kimi eserlerini yazir bir il icinde iki uc opera besteleyir ve uzerine dusen butun vezifeleri bacariqla hell edirdi Bundan elave Donizetti Neapol Konservatoriyasinda muellimlik de edirdi En gozel eserlerini Neapolda yaratsa da ozunu hemise bu seherde yad kimi hiss edirdi Donizetti romali vekilin qizi olan Virciniya Vassell ile 1828 ci ilde severek aile heyati qurub Evliliyi boyunca uc usagi olan bestekarin ovladlarinin hamisi usaq yaslarinda olub O 1832 ci ilde 2 perdelik L elisir d amore ve 1833 cu ilde Lucrezia Borgia eserlerini bitirdikden sonra 1834 cu ilde Neapol Musiqi Mektebinin professoru olub 1835 ci ilde Sotlandiyada 1700 cu illerde olan hadise esasinda 3 perdelik Lammermorlu Lucia adli operasini yazdigi il Rossini teqaude cixdigi Bellini ise genc yasda heyatini itirmesi sebebiyle meydan Donizettiye qalmisdi Lucia di Lammermoor bestekarin en meshur operasidir 1837 ci ilde heyat yoldasini veba xesteliyi neticesinde itiren bestekar boyuk sarsinti yasayib Bu sarsinti onun sehhetinde de getdikce daha boyuk fesadlar yaratmaga baslayirdi Arvadinin olumunden sonra en gozel operalari San Karlo terefinden redd edildikden ve konservatoriyadaki mudirlik vezifesi ona verilmediyine gore Donizetti seheri terk etmek qerarina gelir Belelikle 1838 ci ilde Neapol gozel operalar yaradicisi L Elisir d amore 1832 Parisina 1833 Lucrezia Borgia 1833 Maria Stuarda 1834 Roberto Devereux 1837 hemcinin en muveffeqiyyetli qebul edilen Lucia di Lammermoor 1835 besteleyen Donizettini sonsuza qeder itirmis oldu Neapol Operasi ile olan is birliyine son qoymasi onun Avropadaki diger boyuk operalarla serbest islemeyine serait yaratdi O L elisir d amore operasini 1832 ci ilde Milanda besteleyib Cox mehsuldar olmasi ve suretli calismasi onun ard arda bir cox isleri tamamlamagina yardimci olurdu Muxtelif operalar ucun ilde bes eser besteleyir bunlar bir perdelik komediyalarda ciddi dramlara qeder muxteliflik yaradirdi Bestekar Rossini dostunun veziyyetinin cetin oldugunu gorub onu Parise cagirir 1839 cu ilde bir operasinin qadagan olunmasindan sonra Parise gedir ve orada yasamaga yaratmaga baslayir Parisde kifayet qeder pul qazanib teqaude cixmagi planlasdirsa da sehhetinde ve psixoloji cehetden problemler yasamaga baslamasi onu daha da cox calismaga mecbur edirdi Paris Operasi ucun ilk tohfesi Poliuto operasinin yeniden hazirlanmis versiyasi olan Les Martyres oldu Poliuto operasi bir nece ay once Italiya senzurasi terefinden qadagan olunan eser idi Donizettini Parisde sohretlendirecek operalarinin her ikisi de komediya terzinde oldu La fille du Regiment ve Don Pasquale Don Pasquale Theatre Italien ucun bestelenmisdi Bu operani besteleyen zaman Donizetti Movzu insani memnun edende urek danisir insanin basi ireli dogru hereket edir ve el yazir demisdi Donizetti Italiyaya qayitdiqdan sonra 1841 ci ilde Romada ve Milanda sehneye qoyulan iki operasi ile yeniden boyuk muveffeqiyyet qazandi 1842 ci ilde ise Vyanada numayis olunan operalari o qeder beyenildi ki imperator Donizettiye Saray Bestekarligi ve Imperatorlugun Orkestrinin bedii rehberi vezifesini verdi Donizetti melanxolikliyine ve iflic olmagina baxmayaraq opera bestelemeye davam edirdi 1845 ci ilde yeniden Parise geri dondukden sonra qardasi oglu onu hekim nezaretinde saxlamaga basladi Ona sifilis qaynaqli beyin onurga iliyi pozulmasi diaqnozu qoyuldu 17 ay Paris kenarinda sanatoriyada qaldi 1847 ci ilde o artiq danisa bilmirdi ve iflic halda Berqamoya geri dondu Bestekar 1848 ci il aprelin 8 e qeder yeni olen gunune qeder burada qaldi Donizetti italyan romantika dovrunun en mehsuldar senetkarlarindan biri olaraq qebul edilir Operalari pesekarliqla yazilmisdi O 23 yasindaki bariton Corcio Ronkoninin fovqelade qabiliyyetinden tesirlenib baritona gore eserler yazmaga baslamisdi Belelikle Verdi Donizettinin temelini qoydugu bariton ses tembri ucun yeni eserler yaratmaga baslayib Donizetti klassik qerb musiqisinin bir nece novunde coxlu sayda eser yaradan bestekar idi Hazirladigi eserler arasinda 75 den cox opera 16 simfoniya 19 simli kvartet 193 mahni 45 duet 28 kantata coxlu sayda instrumental konsert sonata ve diger kamera musiqisi novleri eserleri var O her zaman daha cox bestelediyi sah opera eserleri ile xatirlanir IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Dominique Gaetan Donizetti Leonore verilenler bazasi fr ministere de la Culture Hussey D Gaetano Donizetti Encyclopaedia Britannica ing Donicetti Gaetano Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 http www nytimes com 2011 09 21 arts 21iht LOOMIS21 html pagewanted all http encyclopedia2 thefreedictionary com Gaetano Donizetti