Qadınlara qarşı zorakılıq

Qadınlara qarşı zorakılıq (ing. Violence against women; həmçinin gender əsaslı zorakılıq (GBV) və cinsi və gender əsaslı zorakılıq (SGBV) kimi tanınır) — əsasən kişilər və oğlanlar tərəfindən qadınlara və qızlara qarşı törədilən zorakı hərəkətlər. Belə zorakılıq çox vaxt nifrət cinayəti (hate crime) kimi qiymətləndirilir, çünki qurbanlar məhz qadın olduqları üçün bu zorakılığa məruz qalırlar. Qadınlara qarşı zorakılıq fərqli formalarda özünü göstərə bilər.

2019-cu ildə əhalinin hər 100 min nəfərinə qadınlara qarşı törədilən qətllər

Qadınlara qarşı zorakılıq çox qədim tarixə malikdir, baxmayaraq ki, onun intensivliyi və başvermə halları zamanla və cəmiyyətlər arasında fərqlənmişdir. Bu zorakılıq çox vaxt qadınların cəmiyyət içində və ya şəxsi münasibətlərdə tabe edilməsi üçün bir vasitə kimi qiymətləndirilir.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Qadınlara Qarşı Zorakılığın Ləğvi Bəyannaməsində belə deyilir:

"Qadınlara qarşı zorakılıq, tarixən kişilərlə qadınlar arasında qeyri-bərabər güc münasibətlərinin bir təzahürüdür." "Qadınlara qarşı zorakılıq, qadınların kişilərlə müqayisədə daha aşağı mövqeyə məcbur edilməsinin əsas sosial mexanizmlərindən biridir."

2006-cı ildə BMT-nin baş katibi Kofi Annan, BMT-nin Qadınlar üçün İnkişaf Fondu (UNIFEM) saytında yayımlanan hesabatında belə bəyan etmişdir:

Qadınlara və qızlara qarşı zorakılıq qlobal pandemiya miqyasına çatmış bir problemdir. Dünyada hər üç qadından ən azı biri həyatında döyülüb, cinsi əlaqəyə məcbur edilib və ya digər formada zorakılığa məruz qalıb. Adətən, bu zorakılığı törədən şəxs qadının tanıdığı biri olur.

Tərifi

Qadınlara qarşı zorakılıq və məişət zorakılığını aradan qaldırmaq məqsədilə bir sıra beynəlxalq sənədlər müxtəlif beynəlxalq qurumlar tərəfindən qəbul edilmişdir. Bu sənədlər adətən belə zorakılığın tərifi ilə başlayır və onu aradan qaldırmaq üçün tədbirlər təklif edir.

Avropa Şurasının Qadınlara qarşı zorakılığın və məişət zorakılığının qarşısının alınması və ona qarşı mübarizə aparılması haqqında Konvensiyası (İstanbul Konvensiyası) qadınlara qarşı zorakılığı belə xarakterizə edir:

Qadın hüquqlarının pozulması və qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin bir forması.

Konvensiya qadınlara qarşı zorakılığı belə tərif edir:

Qadınlara fiziki, cinsi, psixoloji və ya iqtisadi zərər və ya əzab verən və ya vermə ehtimalı olan bütün gender əsaslı zorakılıq aktları, o cümlədən belə zorakılıq hərəkətlərinin hədələri, məcburiyyət və ya əsassız azadlıq məhdudiyyəti. Bu, istər ictimai, istərsə də şəxsi həyat daxilində baş verə bilər.

Beynəlxalq müqavilələrdə qadınlara qarşı zorakılığın tərifi

1979-cu il BMT-nin Qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin bütün formalarının ləğvi haqqında Konvensiyası (CEDAW) qadınlara qarşı zorakılıqla bağlı tövsiyələr təqdim edir. 1993-cü il BMT Baş Assambleyasının "Qadınlara qarşı zorakılığın ləğvi haqqında Bəyannaməsi" ilk dəfə olaraq qadınlara qarşı zorakılığı rəsmi şəkildə beynəlxalq hüquqi sənəddə tərif etmişdir. 1994-cü il Amerika Dövlətləri Təşkilatının "Qadınlara qarşı zorakılığın qarşısının alınması, cəzalandırılması və aradan qaldırılması haqqında Amerika Konvensiyası" qadınlara qarşı zorakılığın tərifini vermişdir. 2003-cü il Afrika ölkələrində qadın hüquqlarını qorumaq üçün qəbul edilmişdir.

Qadınlara qarşı dövlət məhdudiyyətləri

26 avqust 2001-ci ildə Talibanın dini polisinin üzvü Kabildə əfqan qadına şiddət tətbiq edir.

Geyim

Bəzi ölkələrdə qadınlara məcburi geyim qaydaları tətbiq olunur. İranda, 1981-ci ildən etibarən qadınlar ictimai yerlərdə baş örtüyü və geniş geyimlər geyinməyə məcbur edilmişdir. 1983-cü ildə İran parlamenti (İslam Məsləhət Şurası) qadınların başlarını açıq qoymasını 74 qamçı cəzası ilə cəzalandırmaq haqqında qərar vermişdir. 1995-ci ildən etibarən hicabsız qadınlar 60 günədək həbs oluna bilər.

2022-ci ilin sentyabrında Məhsa Əmininin "səhv bağlanmış hicab" səbəbindən əxlaq polisi tərəfindən döyülərək öldürüldüyü iddiaları İranda böyük etirazlara səbəb olmuşdur. Səudiyyə Ərəbistanında 1979-cu ildə Böyük Məscid basqınından sonra qadınlar üçün hicab məcburi oldu, lakin 2018-ci ildən etibarən bu qayda ləğv edildi. Əfqanıstanda 2022-ci ilin may ayında qadınlara ictimai yerlərdə hicab və üz örtüyü taxmaq məcburi edilmişdir.

Bəzi ölkələrdə isə hicab qadağan edilmişdir. Məsələn Avstriya,Yuqoslaviya,Kosovo,Qazaxıstan,Sovet İttifaqı və Tunis. 1936-cı il yanvarın 8-də İran şahı Rza Pəhləvi "Kaşf-e hicab" fərmanı ilə qadınlara hicab taxmağı qadağan etmişdir. Polis qadınların hicablarını zorla çıxarmış, hicab taxan qadınlar döyülmüş və evləri axtarılmışdır.

Hərəkət azadlığı

Dünyanın bir çox yerində qadınların hərəkət azadlığı ciddi şəkildə məhdudlaşdırılır. CEDAW Konvensiyasının 15-ci maddəsinin 4-cü bəndinə əsasən, qadınların sərbəst hərəkət etmək hüququ beynəlxalq səviyyədə tanınır. Lakin bəzi ölkələrdə qadınlar kişi qəyyumu (atası, qardaşı və ya əri) olmadan evdən çıxa bilməzlər. Səudiyyə Ərəbistanı, 2018-ci ilə qədər, qadınların avtomobil sürməsini qadağan edən yeganə ölkə idi.

Müəyyən sahələrdə zorakılıq

Kişilərin üstünlük təşkil etdiyi sahələr

Siyasət

Siyasətdə Qadınlara Qarşı Zorakılıq (VAWP) — qadın siyasətçilərə onların cinsinə görə fiziki, emosional və ya psixoloji zorakılıq tətbiq etmək və ya bu zorakılıqla hədələmək aktıdır. Əsas məqsəd qurbanları və digər qadın siyasətçiləri siyasi prosesdə iştirakdan çəkindirməkdir.

VAWP gender siyasəti və feminist siyasi nəzəriyyə sahələrində getdikcə daha əhəmiyyətli mövzuya çevrilir. Bu kateqoriyanı Qadınlara Qarşı Zorakılıqdan (VAW) ayrıca müəyyənləşdirməkdə əsas məqsəd siyasətdə işləyən və ya siyasi karyera qurmaq istəyən qadınların üzləşdiyi maneələri vurğulamaqdır.

VAWP, Qadınlara Qarşı Zorakılıqdan üç əsas cəhətinə görə fərqlənir:

1. Qurbanlar yalnız cinslərinə görə hədəfə alınır.
2. Zorakılığın özü gender xarakterli ola bilər (məsələn, seksizm, cinsi zorakılıq).
3. Əsas məqsəd qadınları siyasətdən uzaqlaşdırmaqdır (səsvermədə iştirak, namizədliyini irəli sürmək, kampaniyalarda iştirak və s.).

VAWP-ni siyasi zorakılıqdan da fərqləndirmək vacibdir. Siyasi zorakılıq hər hansı siyasi məqsədə çatmaq üçün güc tətbiqi və ya güclə hədələmək kimi müəyyən edilir və bütün siyasətçilərə qarşı tətbiq oluna bilər.

Seçkilərlə bağlı qadınlara qarşı zorakılıq hallarında:

• 48%-i seçkilərdə iştirak edən qadın tərəfdarlara qarşı yönəlmişdir. Bu, ən yüksək göstəricidir, çünki cəmiyyətin ən böyük hissəsi məhz bu kateqoriyaya daxildir.
• 9%-i qadın namizədlərə qarşı tətbiq edilir.
• 22%-i isə qadın seçiciləri hədəfə alır.

Siyasətdə aktiv iştirak edən qadınların, istər fiziki, istərsə də emosional zorakılığa məruz qalma ehtimalının yüksək olduğunu göstərir. Xüsusilə gənc qadınlar və kəsişən identifikasiyalara sahib olanlar, xüsusən də etnik və irqi azlıqlara mənsub olanlar daha çox hədəfə alınırlar. Feminist baxışlarını açıq şəkildə ifadə edən qadın siyasətçilər də zorakılıq və hücumlara daha çox məruz qalırlar.

Hərbi sahə

1995-ci ildə aparılan bir araşdırmaya görə, qadın müharibə veteranlarının 90%-i cinsi təcavüzə məruz qaldıqlarını bildirmişlər. 2003-cü ildə keçirilmiş bir sorğuda qadın veteranların 30%-i orduda zorakılığa məruz qaldıqlarını qeyd ediblər. 2004-cü ildə isə post-travmatik stress pozuntusu ilə bağlı kömək istəyən veteran qadınların 71%-i hərbi xidmətdə olarkən cinsi hücuma və ya təcavüzə məruz qaldıqlarını etiraf ediblər.

2021-ci ildə The New York Times məlumat yayıb ki, hərbi xidmət keçən qadınların təxminən dörddə biri cinsi hücuma məruz qalıb. 2023-cü ilin sonuna qədər bu hadisələr ordudakı komandanlıq zənciri vasitəsilə araşdırılırdı. Bir çox qadın, şikayətlərinin lazımi hüquqi prosedur olmadan rədd edildiyini və ya bunun peşəkar diskriminasiyaya, xaric edilməyə və digər neqativ nəticələrə səbəb olduğunu bildirib.

2023-cü ilin dekabr ayından etibarən isə cinsi zorakılıq şikayətləri komandanlıq zəncirindən kənar idarə olunur ki, bu da araşdırma prosesindəki qərəzli yanaşmaların azalmasına ümid yaradır.

Yayılma və miqyas

BMT-yə görə, "dünyada elə bir region, ölkə və ya mədəniyyət yoxdur ki, orada qadınların zorakılıqdan tam azadlığı təmin edilmiş olsun."

Bəzi zorakılıq növləri müəyyən bölgələrdə daha çox yayılıb, xüsusən inkişaf etməkdə olan ölkələrdə:

• Cəhiz zorakılığı və gəlin yandırma – Hindistan, Banqladeş və Nepal
• Turşu atma hücumları – Cənub və Cənub-Şərqi Asiya, o cümlədən Kamboca
• "Şərəf qətlləri" – Orta Şərq və Cənubi Asiya
• Qadın sünnəti – Əsasən Afrika, qismən Orta Şərq və digər Asiya ölkələri
• Gəlin oğurluğu – Efiopiya, Mərkəzi Asiya və Qafqaz
• Bəylik haqqı ilə bağlı zorakılıq, insan alveri və məcburi evliliklər – Sub-Sahara Afrikası və Okeaniya

2002-ci ildə aparılan bir araşdırma göstərdi ki, dünyada hər beş qadından biri həyatında ən azı bir dəfə fiziki və ya cinsi zorakılığa məruz qalıb. Həmçinin bildirilir ki, "15-44 yaş aralığındakı qadınlar arasında gender əsaslı zorakılıq, xərçəng qədər ölümə və sağlamlıq problemlərinə səbəb olur və malyariya və yol-nəqliyyat hadisələrindən daha çox sağlamlığa zərər vurur."

Beynəlxalq müdafiə mexanizmləri

Qadınlara qarşı zorakılıqla mübarizə müxtəlif formalarda aparılır və bu zorakılığa qarşı ədalətə çıxış, ölkənin ədliyyə sistemindən asılı olaraq, əhəmiyyətli dərəcədə dəyişir. Beynəlxalq və regional konvensiyalar getdikcə daha çox milli qanunvericiliyin əsasını təşkil edir. Lakin ekspertlər hesab edirlər ki, yalnız zorakılığın qarşısını almaq və cəzalandırmaq üçün qanunların sərtləşdirilməsi problemin tam həllinə kifayət etmir.

Məsələn, Banqladeşdə qadınlara qarşı zorakılıqla bağlı daha sərt qanunlar qəbul edilsə də, bu cür zorakılıq halları hələ də artmaqdadır. 2010-cu illərin sonlarından etibarən, qadınlara qarşı zorakılıq dünya miqyasında sürətlə artıb, baxmayaraq ki, müxtəlif regionlarda bu məsələyə qarşı tədbirlər görülüb və mövzu ilə bağlı ictimai məlumatlılıq artıb. Ekspertlər düşünürlər ki, qadınların səlahiyyətləndirilməsi və cəmiyyət daxilində gender bərabərliyini təşviq edən genişmiqyaslı dəyişikliklər zorakılığın azaldılmasının açarıdır.

Regional təşəbbüslər

Afrika

Afrikada 1985-ci ildə Nayrobidə keçirilən Üçüncü Dünya Qadın Konfransı, 1993-cü ildə Kampalada keçirilən iclas və 1994-cü ildə Afrika səviyyəsində baş tutan BMT qadınlar konfransı nəticəsində Qadınlara Qarşı Zorakılıq (VAW) kritik məsələ kimi qəbul edildi.

Amerika

Amerika qitəsində Qadınlara Qarşı Zorakılığa dair Amerikaarası Konvensiya 1994-cü ildə Vyana Konfransından dərhal sonra qəbul edildi. Bu sənəd kimi tanınır və onun əsasında Maria da Penha işi üzrə Braziliya məhkəmə tərəfindən məhkum edildi. 2006-cı ildə Braziliyada qadınlara qarşı məişət zorakılığına dair Maria da Penha Qanunu qəbul edildi.

Avropa

Avropada qadınlara qarşı zorakılıqla mübarizə üçün İstanbul Konvensiyası 2014-cü ildə qüvvəyə mindi. Konvensiyanı ratifikasiya edən ölkələr qadınlara qarşı zorakılığın bütün formalarının qanunla qadağan olunmasını təmin etməlidirlər.

İstinadlar

1. Russo, Nancy Felipe; Pirlott, Angela. "Gender-based violence: concepts, methods, and findings". Annals of the New York Academy of Sciences. Taylor and Francis and Oxfam. 1087 (Violence and Exploitation Against Women and Girls). November 2006: 178–205. Bibcode:2006NYASA1087..178R. doi:10.1196/annals.1385.024. PMID 17189506.
2. Sexual and Gender-based Violence (WHO)
3. Citations:
   • Angelari, Marguerite. Hate crime statutes: a promising tool for fighting violence against women // Maschke, Karen J. (redaktor). Pornography, sex work, and hate speech. New York: Taylor and Francis. 1997. 405–448. ISBN .
   • Gerstenfeld, Phyllis B. The hate debate: constitutional and policy problems // Gerstenfeld, Phyllis B. (redaktor). Hate crimes: causes, controls, and controversies. Thousand Oaks, California: Sage. 2013. səh. 58. ISBN .
   • McPhail, Beverly. Gender-bias hate crimes: a review // Perry, Barbara (redaktor). Hate and bias crime: a reader. New York: Routledge. 2003. səh. 271. ISBN .
4. "A/RES/48/104 - Declaration on the Elimination of Violence against Women". United Nations General Assembly. İstifadə tarixi: 6 August 2014.
5. Moradian, Azad. "Domestic Violence against Single and Married Women in Iranian Society". Tolerancy.org. The Chicago School of Professional Psychology. 10 September 2010. 25 April 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 March 2015.
6. "Inter-American Convention on the Prevention, Punishment And Eradication of Violence Against Women "Convention of Belem Do Para"". Organization of American States. İstifadə tarixi: 3 April 2016.
7. "Details of Treaty No.210: Council of Europe Convention on preventing and combating violence against women and domestic violence". Council of Europe. İstifadə tarixi: 3 April 2016.
8. "General recommendations made by the Committee on the Elimination of Discrimination against Women". www.un.org. 10 May 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-05-08., General Recommendations 12 and 19
9. "Vienna Declaration and Programme of Action". UN General Assembly. 12 July 1993. İstifadə tarixi: 3 April 2016., paragraph 18
10. "Protocol to the African Charter on Human and Peoples' Rights on the Rights of Women in Africa" (PDF). African Commission on Human and Peoples' Rights. 2 March 2022 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 April 2016.
11. Krantz, Gunilla; Garcia-Moreno, Claudia. "Violence against women". Journal of Epidemiology and Community Health. BMJ Group. 59 (10). October 2005: 818–821. doi:10.1136/jech.2004.022756. JSTOR 25570854. PMC 1732916. PMID 16166351.
12. Richters, J.M. Annemiek. Women, culture and violence: a development, Health and Human Rights issue. Leiden, The Netherlands: Women and Autonomy Centre (VENA), Leiden University. 1994. ISBN . OCLC 905570045.
13. "What We Do: Ending Violence against Women: Global Norms and Standards". UN Women. İstifadə tarixi: 3 April 2016.
14. Thurston, Anne F. "In a Chinese Orphanage". The Atlantic (ingilis). 1996-04-01. İstifadə tarixi: 2024-01-10.
15. Staff, P. R. I. "The dying rooms: Chinese orphanages adopt a 'zero population growth policy'". PRI (ingilis). 1996-01-01. İstifadə tarixi: 2024-01-10.
16. Ramezani, Reza (2010). Hijab dar Iran az Enqelab-e Eslami ta payan Jang-e Tahmili [Hijab in Iran from the Islamic Revolution to the end of the Imposed war] (Persian), Faslnamah-e Takhassusi-ye Banuvan-e Shi’ah [Quarterly Journal of Shiite Women], Qom: Muassasah-e Shi’ah Shinasi, ISSN 1735-4730
17. Milani, Farzaneh (1992). Veils and Words: The Emerging Voices of Iranian Women Writers, Syracuse, New York: Syracuse University Press, p. 19, 34–37, ISBN 
18. Welle (www.dw.com), Deutsche. "Why Iranian authorities force women to wear a veil | DW | 21.12.2020". Deutsche Welle (ingilis). İstifadə tarixi: 2022-07-08.
19. "Women in Saudi Arabia do not need to wear head cover, says crown prince". The Irish Times. March 2018.
20. "Österreich beschließt Kopftuchverbot an Grundschulen". Spiegel Online (alman). 15 May 2019. İstifadə tarixi: 18 May 2019.
21. :The Bosnian Muslims in the Second World War
22. Headscarf ban sparks debate over Kosovo's identity news.bbc.co.uk 24 August 2010. Link retrieved 24 August 2010
23. "KAZAKHSTAN: Parents challenge schoolgirl headscarf ban". UN Refugee Agency (ingilis). Forum 18. April 2018.
24. Abdelhadi, Magdi Tunisia attacked over headscarves, BBC News, 26 September 2006. Accessed 6 June 2008.
25. "Taliban order all Afghan women to cover their faces in public | Afghanistan | the Guardian". TheGuardian.com. 7 May 2022.
26. . The convention on the elimination of all forms of discrimination against women (CEDAW). UN Women|UN Women, Division for the Advancement of Women. 1979. 26 March 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 October 2017.
27. Lee, Dave. "Saudi Arabian woman challenges male guardianship laws". BBC World Service. 29 June 2011. İstifadə tarixi: 3 October 2017.
28. Hoodfar, Homa. "The veil in their minds and on our heads: the persistence of colonial images of Muslim women". Resources for Feminist Research. 22 (3/4). 1993: 5–18. ProQuest 194879317.
29. Brown, Taylor N.T.; Herman, Jody L. "Intimate Partner Violence and Sexual Abuse Among LGBT People: A Review of Existing Research" (PDF). The Williams Institute: UCLA School of Law. 2015.
30. Langenderfer-Magruder, Lisa; Whitfield, Darren L.; Walls, N. Eugene; Kattari, Shanna K.; Ramos, Daniel. "Experiences of Intimate Partner Violence and Subsequent Police Reporting Among Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender, and Queer Adults in Colorado: Comparing Rates of Cisgender and Transgender Victimization". Journal of Interpersonal Violence. 31 (5). March 2016: 855–871. doi:10.1177/0886260514556767. PMID 25392392.
31. Risser, Jan M. H.; Shelton, Andrea; McCurdy, Sheryl; Atkinson, John; Padgett, Paige; Useche, Bernardo; Thomas, Brenda; Williams, Mark. "Sex, Drugs, Violence, and HIV Status Among Male-to-Female Transgender Persons in Houston, Texas". International Journal of Transgenderism. 8 (2–3). 11 October 2005: 67–74. doi:10.1300/J485v08n02_07.
32. "Violence Against the Transgender Community in 2019". Human Rights Campaign (ingilis).
33. Christensen, Jen. "Killings of transgender people in the US saw another high year". CNN. 16 January 2019. İstifadə tarixi: 2019-08-10.
34. Youngs, Gillian. "Private pain/public peace: women's rights as human rights and Amnesty International's report on violence against women". Signs. University of Chicago Press. 28 (4). Summer 2003: 1209–1229. doi:10.1086/368325. JSTOR 10.1086/368325.
35. Htun, Mala; Weldon, S. Laurel. "The civic origins of progressive policy change: combating violence against women in global perspective, 1975–2005". American Political Science Review. Cambridge University Press. 106 (3). August 2012: 548–569. doi:10.1017/S0003055412000226. JSTOR 23275433.Pdf.
36. Carraway, G. Chezia. "Violence against women of color". Stanford Law Review. Stanford Law School. 43 (6). July 1991: 1301–1309. doi:10.2307/1229040. JSTOR 1229040.
37. Robinson, Nancy P. "Origins of the International Day for the Elimination of Violence against Women: The Caribbean contribution". Caribbean Studies (UPR). UPR, Rio Piedras Campus. 34 (2). July–December 2006: 141–161. JSTOR 25613539.
38. Michau, Lori. "Approaching old problems in new ways: community mobilisation as a primary prevention strategy to combat violence against women". Gender & Development. Taylor and Francis. 15 (1). March 2007: 95–109. doi:10.1080/13552070601179144. JSTOR 20461184.
39. Eng, Phoebe. Stopping the violence against women: the movement from intervention to prevention (PDF). A Safety Program Report. New York: Ms. Foundation for Women. August 2005. səh. 2. 6 December 2013 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 December 2013.
40. Prügl, Elisabeth (Lecturer). Violence Against Women. Gender and International Affairs Class 2013. Geneva, Switzerland: Lecture conducted from The Graduate Institute of International and Development Studies (IHEID). 2 December 2013. 21 July 2018 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 December 2017.
41. Heise, L.; Gottemoeller, M. "Ending violence against women" (PDF). Population Reports. Johns Hopkins University School of Public Health, Population and Information Program. L (11). December 1999: 38.
42. "The Convention of Belém do Pará and the Istanbul Convention: A response to violence against women worldwide" (PDF). İstifadə tarixi: 2021-12-31.
43. "Sustainable Development Goal 5: Gender equality". UN Women (ingilis). İstifadə tarixi: 2020-09-23.
44. Beletsky, Leo; və b. "Mexico's northern border conflict: collateral damage to Health and Human Rights of vulnerable groups". Pan American Journal of Public Health. Pan American Health Organization. 31 (5). May 2012: 403–410. doi:10.1590/s1020-49892012000500008. PMC 3660986. PMID 22767041.
45. "Directive 2002/73/EC - equal treatment of 23 September 2002 amending Council Directive 76/207/EEC on the implementation of the principle of equal treatment for men and women as regards access to employment, vocational training and promotion, and working conditions". September 2002.
46. "Directive 2011/36/EU of the European Parliament and of the Council of 5 April 2011 on preventing and combating trafficking in human beings and protecting its victims, and replacing Council Framework Decision 2002/629/JH". Official Journal of the European Union. İstifadə tarixi: 4 April 2016.
47. Tripp, Aili Mari; Casimiro, Isabel; Kwesiga, Joy; Mungwa, Alice. African women's movements: transforming political landscapes. Cambridge New York: Cambridge University Press. 2009. ISBN .
48. Bureau des Traités. "Liste complète". Conventions.coe.int. İstifadə tarixi: 18 July 2016.
49. Spieler, Paula. "The Maria da Penha Case and the Inter-American Commission on Human Rights: contributions to the debate on domestic violence against women in Brazil". Indiana Journal of Global Legal Studies. Indiana University Maurer School of Law. 18 (1). Winter 2011: 121–143. doi:10.2979/indjglolegstu.18.1.121.
50. "The Convention of Belém do Pará and the Istanbul Convention: A response to violence against women worldwide" (PDF). İstifadə tarixi: 2021-12-31.

Biblioqrafiya

• Almosaed, Nora. "Violence against women: a cross-cultural perspective". Journal of Muslim Minority Affairs. Taylor and Francis. 24 (1). 2004: 67–88. doi:10.1080/1360200042000212124.
• Appiah, Kwame Anthony. "Convincing other cultures to change". Big Think. 21 September 2010. 12 December 2013 tarixində arxivləşdirilib.
• Bellemare, Marc F.; Steinmetz, Tara L. "All in the family: explaining the persistence of female genital cutting in the Gambia". Social Science Research Network. 17 June 2013. doi:10.2139/ssrn.2280086. SSRN 2280086.Pdf.
• Brownmiller, Susan. Against Our Will: Men, Women and Rape. Fawcett Columbine. 1975. ISBN .
• Dobash, Russell P.; Dobash, R. Emerson. Women, violence and social change. Abingdon, Oxon: Routledge. 2016. ISBN .
• Durham, Meenakshi G. ""Vicious Assault Shakes Texas Town": the politics of gender violence in The New York Times' coverage of a schoolgirl's gang rape". Journalism Studies. Taylor & Francis. 14 (1). February 2013: 1–12. doi:10.1080/1461670X.2012.657907.
• Heise, L. "Violence against women: the hidden health burden". World Health Statistics Quarterly. Rapport Trimestriel de Statistiques Sanitaires Mondiales. 46 (1). 1993: 78–85. PMID 8237054. Republished as: Heise, Lori; Pitanguy, Jacqueline; Germain, Adrienne; Bank, World. Violence Against Women: The Hidden Health Burden. World Bank. 1994. ISBN . OCLC 654453001.
• James, Stanlie M. "Shades of othering: reflections on female circumcision/genital mutilation". 23 (4). University of Chicago Press. Summer 1998: 1031–1048. doi:10.1086/495300. JSTOR 3175202.
• Jones, Helen; Diop, Nafissatou; Askew, Ian; Kaboré, Inoussa. "Female genital cutting practices in Burkina Faso and Mali and their negative health outcomes". Studies in Family Planning. Wiley-Blackwell. 30 (3). September 1999: 219–230. doi:10.1111/j.1728-4465.1999.00219.x. PMID 10546313.
• Jones, Wanda K.; Smith, Jack; Kieke Jr., Burney; Wilcox, Lynne. "Female genital mutilation/female circumcision: who is at risk in the US?". Public Health Reports. 112 (5). September 1997: 368–377. PMC 1381943. PMID 9323387.Pdf.
• Kelly, Liz. "Inside outsiders: Mainstreaming violence against women into human rights discourse and practice". International Feminist Journal of Politics. Taylor and Francis. 7 (4). December 2005: 471–495. doi:10.1080/14616740500284391.
• Mackie, Gerry. "Female genital cutting: a harmless practice?". Medical Anthropology Quarterly. Wiley-Blackwell on behalf of the American Anthropological Association. 17 (2). June 2003: 135–158. doi:10.1525/maq.2003.17.2.135. JSTOR 3655332. PMID 12846114.Pdf. Arxivləşdirilib 9 may 2013 at the Wayback Machine
• Miles, Rosalind. Who Cooked the Last Supper? The Womens History of the World. Three Rivers Press. 1988. ISBN .
• Seftaoui, Jamila (2009) Bringing Security Home: Combating Violence against Women in the OSCE Region; A Compilation of Good Practices. Vienna: OSCE Secretariat, OSG/Gender Section, (also published in French and Russian translations)
• Shell-Duncan, Bettina; Herniund, Yiva. "Are there "Stages of Change" in the practice of female genital cutting?: Qualitative research findings from Senegal and The Gambia". African Journal of Reproductive Health. Women's Health and Action Research Centre (WHARC). 10 (2). August 2006: 57–71. doi:10.2307/30032459. JSTOR 30032459. PMID 17217118.
• Skaine, Rosemarie. Female genital mutilation: legal, cultural, and medical issues. Jefferson, North Caroline: McFarland & Company, Inc. 2005. ISBN .
• Wagner, Natascha. Why female genital cutting persist? (PDF). Working Paper. University of Rotterdam. March 2013. 3 May 2022 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 December 2017.
• True, Jacqui. The political economy of violence against women. New York, NY: Oxford University Press. 2012. ISBN .
• Wakabi, Wairagala. "Africa battles to make female genital mutilation history". The Lancet. Elsevier. 369 (9567). 31 March 2007: 1069–1070. doi:10.1016/S0140-6736(07)60508-X. PMID 17405200.
• Williams, Lindy; Sobieszczyk, Teresa. "Attitudes surrounding the continuation of female circumcision in the Sudan: passing the tradition to the next generation". Journal of Marriage and Family. Wiley-Blackwell. 59 (4). November 1997: 966–981. doi:10.2307/353796. JSTOR 353796.

Xarici keçidlər

• Violence against women, a factsheet on ECtHR case law
• Virtual Knowledge Centre to End Violence against Women and Girls (in English, French, and Spanish)
• UN Special Rapporteur on violence against women, its causes and consequences
• World Health Organization's reports on FGM, Health complications of female genital mutilation