Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qədim Misir mifologiyası — Qədim Misirdə Xristianlığa qədərki dövrdə etiqad edilən dini baxışların məcmusu. Misir mifologiyasında əsas elementlər doğum, ölüm, yenidən canlanma, və bərəkət idi.
İnsanlar tayfaların hamisi hesab olunan heyvana - totemə sitayiş edirdilər. Ona görə də tanrılar təsvir olunarkən heyvan bədənlərinin hissələrindən (baş, bütöv bədən, ayaqlar və s.) istifadə olunurdu. Bir çox tanrının boyundan aşağısı insan, başı isə müxtəlif heyvan başı (çaqqal, meymun, timsah, aslan və s.) şəklində təsvir olunurdu.
Tanrılar insanlar kimi təsəvvür edilirdi. Onlar yeyir, içir, müharibə edir, ovçuluqla məşğul olurdular. Tanrılar arasında kəskin ierarxiya mövcud deyildi və daha çox hakimiyyətdə olan firona görə dəyişirdi. Misir mifologiyasında adlar çox mühüm idi.
Qədim dünyanın digər xalqları kimi, qədim misirlilər də inanırdılar ki, təbiəti və insanların həyatını allahlar idarə edir. Misirlilərin tanrıları adətən heyvanbaşlı insan şəklində təsəvvür etmələri ovçuluq dövrlərindən qalması şübhəsizdir. Qədim misirlilərdə axirət dünyasına inam mühüm yer tuturdu. Elə buna görə də meyitləri mumiyalamaq geniş yayılmışdı. Misirlilərə görə, axirət səltənətində hər şey boldur. Onlar ölümdən sonra əbədi həyata inanırdılar. Buna görə ölənlərin yanına dirildikdən sonra istifadə üçün əşyalar qoyur, hətta ölənlərlə birlikdə ölənlərin heyvanlarını da mumiyalayaraq dəfn edirdilər. Lakin hər bir adamın ruhu əbədi səltənətə getmir. Ölənlərin ruhunu Osiris mühakimə edir o, allahların iradəsi əleyhinə gedənlərə qarşı çox böyük amansızlıq göstərir. Belələrinin ruhunu müdhiş, yırtıcı heyvanlar yeyir.
Qədim Misirdə fironlar ilahiləşdirilirdi. Ona görə də qədim dini kitabədə yazılırdı: "Tanrılar itaət edənləri sevir, itaət etməyənlərəsə nifrət edirlər". Bu ölkədə din fironlara danışıqsız itaət etməyi tələb edirdi. Əmri pozanlar isə quraqlıq, taun xəstəliyi, düşmənlərin hücumları ilə, öləndən sonra Osirisin mühakiməsi ilə hədələnirdi.
Qədim insanlara belə gəlirdi ki, fironların ixtiyarında olan qeyri-məhdud hakimiyyəti insanlar yox, tanrılar müəyyən etmişlər. Təsadüfi deyildir ki, fironu "tanrının oğlu" və "böyük tanrı" adlandırır, onu belə vəsf edirdilər — "o, öz şüaları ilə görən günəşdir". Misirdə allahlara dualarla müraciət edir, onlara qurban verirdilər. Məbədlər tanrıların evləri hesab olunurdu. Orada tanrıların bütləri qoyulurdu. Məbədlərdə "tanrılar xidmətçiləri" – kahinlər olurdular. Hesab edilirdi ki, kahinlər tanrıları yedizdirirlər – onlar bütlərin qabağına yemək qoyurdular. Sonra tanrıların əllərini və ağızlarını silirdilər.
İnanca görə, Qırğı başı olan Günəş tanrısı Ra – tanrıların padşahı hər gün qızıl qayıqda Şərqdən yola çıxaraq göydə gəzir və Qərbdə yerə enir. Uzaq cənubda Nil tanrısı ilanların qoruduğu mağarada, küpələrdən su tökür. Nə qədər su tökəcəyi onun iradəsindən asılıdır. Bunlardan əlavə vəbanı göndərən aslan başlı qəzəbli müharibə ilahəsi də olduqca təhlükəli idi.
Misir mifologiyasında ən məşhur rəvayətlərdən biri belədir: Qum kimi kürən saçı, qırmızı gözləri olan kinli Set özü 50 xidmətçisi ilə gəlib bitkilərin və əkinçilərin himayəçisi Osirisi öldürür. Lakin İsidanın köməyi ilə Osiris dirilir. O, dirildikdən sonra axirət dünyasında padşah və hakim olur. Tanrı Seti çox vaxt eşşək başlı təsvir edirdilər.
Qeyd etmək lazımdır ki, Nil çayı misirlilər üçün həyat demək idi. Təsadüfi deyildir ki, həm bədii yaradıcılıqda, həm də digər sahələrdə, o cümlədən xüsusilə poeziya və mifologiyada Nilin tərənnümü mühüm yer tutur.
Ümumiyyətlə, misirlilərin etiqadlarına görə, ruh heykəldə yaşaya bilərdi. Öləni əzəmətli pozada təsvir edirdilər. O, həyatda kim idisə, ölümdən sora da həmin adam, yəni firon və əyan olaraq qalmalı idi. Misirin tarixi, dini, mədəniyyəti, incəsənəti özünü bu və ya digər şəkildə Misir mifologiyasında göstərmişdir. Məsələn Günəş tanrısı Ra haqqında mifoloji hekayəni götürək. Hekayənin qısa məzmunu belədir: Günəş tanrısı – eləcə də insanların və tanrıların padşahı Ra qocaldıqdan sonra öyrənir ki, Nilin yuxarı hissəsində və səhrada adamlar onun əleyhinə nə isə fikirləşirlər. O zaman Ra kişi tanrıları Şu, və , eləcə də qadın tanrıları , Nut və daxil olduğu allahlar şurasını çağırdı. Bu şura insanlardan gizli olaraq çağırılmışdı. Tanrıların məsləhəti ilə Ra Okonu Hathor ilahəsi simasında bəşəriyyəti məhv etməyə göndərdi. İlahə işinin bir hissəsini sevinclə yerinə yetirdikdən sonra Ranın hüzuruna qayıdarkən Ra peşman olaraq hələ məhv edilməyən insanların günahından keçməyə qərar verdi. Onun əmri ilə gecə sahələrə qırmızı pivə qoydular. Səhər qaniçən ilahə yoluna davam edərkən pivəni gördü və içməyə başladı. Hathor sərxoş oldu və adamları görə bilmədi. Hekayəni nəql edən əlavə edir ki, məstedici içkilər hazırlanması adəti belə yaranmışdır.
Qeyd etmək lazımdır ki, Misirdə Günəş tanrısı kultu Şumer və Akkad rituallarına nisbətən daha mühüm rol oynamışdır. Şamaş ədalət qoruyucusu olsa da, onun adı heç vaxt tanrılar üçlüyünə daxil olmamışdı və o, yaradılış mifi ilə əlaqədar göstərilməmişdir. Misirdə isə Ra ənənəyə əsasən Misirin birinci padşahı olmuş Atum kimi dünyanın yaradıcısı hesab olunurdu. Heliopol şəhəri Ra kultunun əsas mərkəzi olmuşdur və yəqin ki, qədim padşahlıq dövründə elə həmin şəhərdə Osiris kultu ilə günəş tanrısı kultunun birləşməsi baş vermişdir. Elə həmin zamandan başlayaraq fironların tanrı Ranın oğlu olması mərasimi keçirilmişdi. Firon Xafranın heykəlində onun başının qoruyucusu Qor – şahin Qor və Ranın eyniliyini və padşah hakimiyyətinin Ra ilə əlaqəsini göstərir. Osiris – Qor mifologiyası Ra kultu ilə birlikdə fironun taxta gəlməsi və tac qoyması qaydasını müəyyən edirdi. Ölən padşah Osirisə çevrildi və o, həm də Ra ilə birləşdi. Məlum olur ki, Ra ilə Osiris haqqında miflər tamamilə bir birinin içərisində əriyərək birləşir. Lakin qədim Misirdə "Günəş" mifologiyasının elə elementləri vardır ki, onlar Osiris haqqında mifdən köklü surətdə fərqlənir.
Misir panteonundakı tanrılar
- — Amonun dişi qarşılığı idi.
- Amon — Adətən küləklə vəya gizli qüvvələrlə əlaqələndirilir.
- Hathor — Eşq, rəqs və şərab tanrıçası inəklə simvolizə olunurdu.
- Ra — Heliopol şəhərinin günəş tanrısı hesab olunurdu. Beşinci sülalədən etibarən o milli tanrı sayılmış və Amonla eyniləşdirilmişdir.
- Sobek — Fəyyum şəhərinin tanrısı. Timsah şəklində təsəvvür edilirdi.
- Şu — Ən qədim kosmik qüvvə sayılırdı. Hava tanrısı və cənnətin yaradıcısı hesab olunurdu.
- Tot — Meymunla təmsil olunurdu. Müdriklik və müqəddəs yazıların tanrısı hesab olunurdu.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qedim Misir mifologiyasi Qedim Misirde Xristianliga qederki dovrde etiqad edilen dini baxislarin mecmusu Misir mifologiyasinda esas elementler dogum olum yeniden canlanma ve bereket idi Horun gozu Insanlar tayfalarin hamisi hesab olunan heyvana toteme sitayis edirdiler Ona gore de tanrilar tesvir olunarken heyvan bedenlerinin hisselerinden bas butov beden ayaqlar ve s istifade olunurdu Bir cox tanrinin boyundan asagisi insan basi ise muxtelif heyvan basi caqqal meymun timsah aslan ve s seklinde tesvir olunurdu Tanrilar insanlar kimi tesevvur edilirdi Onlar yeyir icir muharibe edir ovculuqla mesgul olurdular Tanrilar arasinda keskin ierarxiya movcud deyildi ve daha cox hakimiyyetde olan firona gore deyisirdi Misir mifologiyasinda adlar cox muhum idi Qedim dunyanin diger xalqlari kimi qedim misirliler de inanirdilar ki tebieti ve insanlarin heyatini allahlar idare edir Misirlilerin tanrilari adeten heyvanbasli insan seklinde tesevvur etmeleri ovculuq dovrlerinden qalmasi subhesizdir Qedim misirlilerde axiret dunyasina inam muhum yer tuturdu Ele buna gore de meyitleri mumiyalamaq genis yayilmisdi Misirlilere gore axiret seltenetinde her sey boldur Onlar olumden sonra ebedi heyata inanirdilar Buna gore olenlerin yanina dirildikden sonra istifade ucun esyalar qoyur hetta olenlerle birlikde olenlerin heyvanlarini da mumiyalayaraq defn edirdiler Lakin her bir adamin ruhu ebedi seltenete getmir Olenlerin ruhunu Osiris muhakime edir o allahlarin iradesi eleyhine gedenlere qarsi cox boyuk amansizliq gosterir Belelerinin ruhunu mudhis yirtici heyvanlar yeyir Qedim Misirde fironlar ilahilesdirilirdi Ona gore de qedim dini kitabede yazilirdi Tanrilar itaet edenleri sevir itaet etmeyenlerese nifret edirler Bu olkede din fironlara danisiqsiz itaet etmeyi teleb edirdi Emri pozanlar ise quraqliq taun xesteliyi dusmenlerin hucumlari ile olenden sonra Osirisin muhakimesi ile hedelenirdi Qedim insanlara bele gelirdi ki fironlarin ixtiyarinda olan qeyri mehdud hakimiyyeti insanlar yox tanrilar mueyyen etmisler Tesadufi deyildir ki fironu tanrinin oglu ve boyuk tanri adlandirir onu bele vesf edirdiler o oz sualari ile goren gunesdir Misirde allahlara dualarla muraciet edir onlara qurban verirdiler Mebedler tanrilarin evleri hesab olunurdu Orada tanrilarin butleri qoyulurdu Mebedlerde tanrilar xidmetcileri kahinler olurdular Hesab edilirdi ki kahinler tanrilari yedizdirirler onlar butlerin qabagina yemek qoyurdular Sonra tanrilarin ellerini ve agizlarini silirdiler Inanca gore Qirgi basi olan Gunes tanrisi Ra tanrilarin padsahi her gun qizil qayiqda Serqden yola cixaraq goyde gezir ve Qerbde yere enir Uzaq cenubda Nil tanrisi ilanlarin qorudugu magarada kupelerden su tokur Ne qeder su tokeceyi onun iradesinden asilidir Bunlardan elave vebani gonderen aslan basli qezebli muharibe ilahesi de olduqca tehlukeli idi Misir mifologiyasinda en meshur revayetlerden biri beledir Qum kimi kuren saci qirmizi gozleri olan kinli Set ozu 50 xidmetcisi ile gelib bitkilerin ve ekincilerin himayecisi Osirisi oldurur Lakin Isidanin komeyi ile Osiris dirilir O dirildikden sonra axiret dunyasinda padsah ve hakim olur Tanri Seti cox vaxt essek basli tesvir edirdiler Qeyd etmek lazimdir ki Nil cayi misirliler ucun heyat demek idi Tesadufi deyildir ki hem bedii yaradiciliqda hem de diger sahelerde o cumleden xususile poeziya ve mifologiyada Nilin terennumu muhum yer tutur Umumiyyetle misirlilerin etiqadlarina gore ruh heykelde yasaya bilerdi Oleni ezemetli pozada tesvir edirdiler O heyatda kim idise olumden sora da hemin adam yeni firon ve eyan olaraq qalmali idi Misirin tarixi dini medeniyyeti inceseneti ozunu bu ve ya diger sekilde Misir mifologiyasinda gostermisdir Meselen Gunes tanrisi Ra haqqinda mifoloji hekayeni goturek Hekayenin qisa mezmunu beledir Gunes tanrisi elece de insanlarin ve tanrilarin padsahi Ra qocaldiqdan sonra oyrenir ki Nilin yuxari hissesinde ve sehrada adamlar onun eleyhine ne ise fikirlesirler O zaman Ra kisi tanrilari Su ve elece de qadin tanrilari Nut ve daxil oldugu allahlar surasini cagirdi Bu sura insanlardan gizli olaraq cagirilmisdi Tanrilarin mesleheti ile Ra Okonu Hathor ilahesi simasinda beseriyyeti mehv etmeye gonderdi Ilahe isinin bir hissesini sevincle yerine yetirdikden sonra Ranin huzuruna qayidarken Ra pesman olaraq hele mehv edilmeyen insanlarin gunahindan kecmeye qerar verdi Onun emri ile gece sahelere qirmizi pive qoydular Seher qanicen ilahe yoluna davam ederken piveni gordu ve icmeye basladi Hathor serxos oldu ve adamlari gore bilmedi Hekayeni neql eden elave edir ki mestedici ickiler hazirlanmasi adeti bele yaranmisdir Qeyd etmek lazimdir ki Misirde Gunes tanrisi kultu Sumer ve Akkad rituallarina nisbeten daha muhum rol oynamisdir Samas edalet qoruyucusu olsa da onun adi hec vaxt tanrilar ucluyune daxil olmamisdi ve o yaradilis mifi ile elaqedar gosterilmemisdir Misirde ise Ra eneneye esasen Misirin birinci padsahi olmus Atum kimi dunyanin yaradicisi hesab olunurdu Heliopol seheri Ra kultunun esas merkezi olmusdur ve yeqin ki qedim padsahliq dovrunde ele hemin seherde Osiris kultu ile gunes tanrisi kultunun birlesmesi bas vermisdir Ele hemin zamandan baslayaraq fironlarin tanri Ranin oglu olmasi merasimi kecirilmisdi Firon Xafranin heykelinde onun basinin qoruyucusu Qor sahin Qor ve Ranin eyniliyini ve padsah hakimiyyetinin Ra ile elaqesini gosterir Osiris Qor mifologiyasi Ra kultu ile birlikde fironun taxta gelmesi ve tac qoymasi qaydasini mueyyen edirdi Olen padsah Osirise cevrildi ve o hem de Ra ile birlesdi Melum olur ki Ra ile Osiris haqqinda mifler tamamile bir birinin icerisinde eriyerek birlesir Lakin qedim Misirde Gunes mifologiyasinin ele elementleri vardir ki onlar Osiris haqqinda mifden koklu suretde ferqlenir Misir panteonundaki tanrilar Amonun disi qarsiligi idi Amon Adeten kulekle veya gizli quvvelerle elaqelendirilir Hathor Esq reqs ve serab tanricasi inekle simvolize olunurdu Ra Heliopol seherinin gunes tanrisi hesab olunurdu Besinci sulaleden etibaren o milli tanri sayilmis ve Amonla eynilesdirilmisdir Sobek Feyyum seherinin tanrisi Timsah seklinde tesevvur edilirdi Su En qedim kosmik quvve sayilirdi Hava tanrisi ve cennetin yaradicisi hesab olunurdu Tot Meymunla temsil olunurdu Mudriklik ve muqeddes yazilarin tanrisi hesab olunurdu Hemcinin baxQedim Misir tanrilari Abtu ve Anet