Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Prokuror ― cinayət prosesində ittiham orqanı kimi ədalətə xidmət edən şəxs.
Prokurorluq cinayət prosesində cinayət işinin açılması vəzifəsini yerinə yetirərək dövlət adından cinayət işi açan orqandır. Bu idarədəki vəzifəli şəxsə prokuror adı verilir. Bundan əlavə, qısaldılmış şəkildə prokuror cinayət işinin ona çatmasından sonra dövlət adından tədqiqat və təhqiqat fəaliyyətini həyata keçirməyə, ictimai iddianın verilməsini tələb edən şərtlər yarandıqda iddia qaldırmağa və icraatına borclu olan, məhkəmələrin çıxardığı qərarları yerinə yetirmək və qanunla ona həvalə edilmiş digər vəzifələri yerinə yetirməli olan və məhkəmə orqanının üzvü hesab olunan dövlətin təyin etdiyi vəzifəli şəxs kimi müəyyən edilə bilər.
Etimologiyası
Sözün kök mənası: qanun irəli sürməklə müdafiə olunan ideya, iddia, dava, tezis, əməlin cinayət olub-olmamasının qanun baxımından müəyyən edilməsi və cinayətin qanuna uyğun olaraq müəyyən edilməsi ilə əlaqədar qanunun müddəalarına müvafiq olaraq ittiham aktının hazırlanmasından məsul olan hüquq məmuru kimi müəyyən edilir.
Onun qədim türk dilindəki qarşılığı "müddeiumumi"dir. Ərəbcə muddaˁī (iddia etmək, dava etmək) və umumī (ictimai) sözlərinin birləşməsindən əmələ gələn və "camaat adından məhkəməyə vermək" mənasını verən bu söz, 1870-ci il tarixli "Mehakim Nizamnaməsi" ilə fransızca prosécuteur publique sözünün qarşılığı olaraq türk qanunlarına daxil olmuşdur. Respublika dövründə də uzun müddət qeyri-rəsmi olaraq istifadə olunmuşdur.
Prokurorluğun strukturu və xüsusiyyətləri
Prokurorluq inzibati struktura malik olduğundan onun tənzimlənməsində iyerarxiya mövcuddur. Tabelikdə olanlar təşkilat daxilindəki rəhbərlərindən əmrlər alırlar. Lakin bu öhdəlik mütləq itaət demək deyildir.
Tarix
Roma hüququnda
Prokurorluğun fransız mənşəli olması ümumiyyətlə qəbul edilir. Bununla belə, bir çox mənbələr Roma hüququndakı beş institutu əsas götürmüşlər. Roma hüququnda göstərilən bu institutların hər biri prokurorlara məxsus müəyyən xüsusiyyətlərə malik idi. Bu institutlardan ikisi, Censeur və Defenseur, təqib etmək hüququna malik idi. Kvestir indiki prokurorların ibtidai istintaq zamanındakı bütün səlahiyyətlərinə malik idilər. Irenarque Curios prokurorluq və hüquq mühafizə orqanlarına oxşar bir institut olmuşdur. Puracuratore Caesari və Avocat de fisc prokurorluğun inzibati vəzifələri kimi səlahiyyətlərə malik institutlar idi. Lakin bu institutlar prokurorluğun tam səlahiyyətlərinə malik deyildilər.
German hüququnda
Almanlarda Centenarius adlanan səlahiyyətlilər cinayətkarları tutaraq məsuliyyətə cəlb edirdilər. Sonralar bu məmurlar hakim vəzifəsinə qədər yüksəldilər. Almaniyada 1600-cü illərdən etibarən Fiscalat adlandırılan və senyorlar ilə birbaşa bağlılığı olan bu insanlar senyorun maraqlarını ictimaiyyətə və məmurlara qarşı müdafiə edirdilər. Əslində bu səlahiyyətlər hüquqi sahədən daha çox idi. Bəzən bu şəxslərə cinayətin təhqiqatı və üstünün açılması tapşırığı verilirdi. Fransız İnqilabından sonra Fransanın cinayət-prosessual məcəlləsi Napoleon dövründə Prussiyanın Reyn əyalətində tətbiq olunmağa başlandı. Sonralar bu regionlarda bu proses davam etdirilmişdir. Bundan sonra aparılan islahatlarda prokurorluğun bir institut kimi tətbiqi ideyasından istifadə edilmişdir. Feurbach 1900-cü illərin əvvəllərində Bavariyada cinayət-prosessual işləri üzrə iddia işləri üzrə müəyyən addımlar atmaq istəmiş, lakin müvəffəq olmağı bacarmamışdır. Lakin sonradan bu təcrübə Fransız İnqilabının təsiri ilə reallaşdırılmışdır. Prokurorluğun tam yaradılması 1830–1840-cı illərdə islahatçılar tərəfindən formalaşdırılmışdır.
Anqlo-Sakson hüququnda
İngiltərədə 1879-cu ilə qədər ictimaiyyət adından məhkəmə proseslərində iştirak edən prokurorluğun əməkdaşı olan heç bir prokuror yox idi. Cinayətlərə görə mühakimə tələb etmək səlahiyyəti xüsusi şəxslərə məxsus idi. Halbuki dövlətə qarşı edilmiş olan cinayətlər birbaşa olaraq mühakimə olunurdu. Baş prokuror adlı şəxslər dövlətə qarşı törədilən cinayətləri diqqətlə təhqiq edirdilər. Bu adamlar kral tərəfindən seçilirdi. Bundan əlavə, vəkillər və solicitorlar iş başında idilər. Solicitorlar bütün məhkəmə işlərini yerinə yetirmək səlahiyyətinə malik olan müstəqil işləyən şəxslər idilər. Misal üçün; Fransada da notariuslar eyni işi görürdülər. Lakin solicitorlar, şübhəsiz ki, Ali Məhkəmənin iclaslarında iştirak edə bilməzdilər.
1879-cu ildə İngiltərə Fransa sistemindən ayrı prokurorluq orqanı yaratdı və bu idarəni Director of public prosecutions (Baş prokurorluq) adlandırdı. İngiltərədə prokuror məhkəmə proseslərində milli suverenliyin nümayəndəsi olan cəmiyyətin təqibçisi deyildir. O, hakim qarşısında tərəflərdən birinin mövqeyindədir, bu vəzifədə o təqsirləndirilən şəxsi və vəkili xatırladır. Onun Avropadakı və ya Rusiyadakı prokurorlar kimi səlahiyyətləri yoxdur. Bir qayda olaraq, tərəflər iddia qaldırır, şikayət olmadığı zaman işə qarışmırdılar.
Fransada olduğu kimi Şotlandiyada da prokuror cinayət hüququnda dövlətin hüquqlarının nümayəndəsidir. Ona görə də məhkəmə təşkilatına heç bir nəzarəti yoxdur. O, məhkəmənin tabeliyində olan şəxs hesab edildiyindən təqsirləndirilən şəxs və ya təqsirləndirilən şəxsin vəkili ilə eyni hüquqlar çərçivəsində iclaslarda iştirak etmişdir.
İslam hüququnda
İslam hüququnda cinayət əməllərinin cəzalandırılması işində şəriət üstünlük təşkil edir. Cəmiyyətdə insanlara qarşı törədilən cinayətlərə görə diyət, hədd və qisas cəzaları nəzərdə tutulur. Qalan cinayətlərdə isə siyasi cəzalar və bütün cəzalar sultanın ixtiyarına verilir. Hökmlərdə əsas hökm verən Allahdır. Bundan əlavə, kadılar sultanın naibi və köməkçisi kimi xidmət edirdilər. Vəzirlər və Valilər də cinayət işlərində Sultanın adından işləyirdilər. Bu səbəbdən İslam hüququnda prokurora ehtiyac yox idi.
 | Hüquq ilə əlaqədar olan bu məqalə . Məqalə məzmununu zənginləşdirərək Vikipediyaya kömək edin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Prokuror cinayet prosesinde ittiham orqani kimi edalete xidmet eden sexs Prokurorluq cinayet prosesinde cinayet isinin acilmasi vezifesini yerine yetirerek dovlet adindan cinayet isi acan orqandir Bu idaredeki vezifeli sexse prokuror adi verilir Bundan elave qisaldilmis sekilde prokuror cinayet isinin ona catmasindan sonra dovlet adindan tedqiqat ve tehqiqat fealiyyetini heyata kecirmeye ictimai iddianin verilmesini teleb eden sertler yarandiqda iddia qaldirmaga ve icraatina borclu olan mehkemelerin cixardigi qerarlari yerine yetirmek ve qanunla ona hevale edilmis diger vezifeleri yerine yetirmeli olan ve mehkeme orqaninin uzvu hesab olunan dovletin teyin etdiyi vezifeli sexs kimi mueyyen edile biler EtimologiyasiSozun kok menasi qanun ireli surmekle mudafie olunan ideya iddia dava tezis emelin cinayet olub olmamasinin qanun baximindan mueyyen edilmesi ve cinayetin qanuna uygun olaraq mueyyen edilmesi ile elaqedar qanunun muddealarina muvafiq olaraq ittiham aktinin hazirlanmasindan mesul olan huquq memuru kimi mueyyen edilir Onun qedim turk dilindeki qarsiligi muddeiumumi dir Erebce muddaˁi iddia etmek dava etmek ve umumi ictimai sozlerinin birlesmesinden emele gelen ve camaat adindan mehkemeye vermek menasini veren bu soz 1870 ci il tarixli Mehakim Nizamnamesi ile fransizca prosecuteur publique sozunun qarsiligi olaraq turk qanunlarina daxil olmusdur Respublika dovrunde de uzun muddet qeyri resmi olaraq istifade olunmusdur Prokurorlugun strukturu ve xususiyyetleriProkurorluq inzibati struktura malik oldugundan onun tenzimlenmesinde iyerarxiya movcuddur Tabelikde olanlar teskilat daxilindeki rehberlerinden emrler alirlar Lakin bu ohdelik mutleq itaet demek deyildir TarixRoma huququnda Prokurorlugun fransiz menseli olmasi umumiyyetle qebul edilir Bununla bele bir cox menbeler Roma huququndaki bes institutu esas goturmusler Roma huququnda gosterilen bu institutlarin her biri prokurorlara mexsus mueyyen xususiyyetlere malik idi Bu institutlardan ikisi Censeur ve Defenseur teqib etmek huququna malik idi Kvestir indiki prokurorlarin ibtidai istintaq zamanindaki butun selahiyyetlerine malik idiler Irenarque Curios prokurorluq ve huquq muhafize orqanlarina oxsar bir institut olmusdur Puracuratore Caesari ve Avocat de fisc prokurorlugun inzibati vezifeleri kimi selahiyyetlere malik institutlar idi Lakin bu institutlar prokurorlugun tam selahiyyetlerine malik deyildiler German huququnda Almanlarda Centenarius adlanan selahiyyetliler cinayetkarlari tutaraq mesuliyyete celb edirdiler Sonralar bu memurlar hakim vezifesine qeder yukseldiler Almaniyada 1600 cu illerden etibaren Fiscalat adlandirilan ve senyorlar ile birbasa bagliligi olan bu insanlar senyorun maraqlarini ictimaiyyete ve memurlara qarsi mudafie edirdiler Eslinde bu selahiyyetler huquqi saheden daha cox idi Bezen bu sexslere cinayetin tehqiqati ve ustunun acilmasi tapsirigi verilirdi Fransiz Inqilabindan sonra Fransanin cinayet prosessual mecellesi Napoleon dovrunde Prussiyanin Reyn eyaletinde tetbiq olunmaga baslandi Sonralar bu regionlarda bu proses davam etdirilmisdir Bundan sonra aparilan islahatlarda prokurorlugun bir institut kimi tetbiqi ideyasindan istifade edilmisdir Feurbach 1900 cu illerin evvellerinde Bavariyada cinayet prosessual isleri uzre iddia isleri uzre mueyyen addimlar atmaq istemis lakin muveffeq olmagi bacarmamisdir Lakin sonradan bu tecrube Fransiz Inqilabinin tesiri ile reallasdirilmisdir Prokurorlugun tam yaradilmasi 1830 1840 ci illerde islahatcilar terefinden formalasdirilmisdir Anqlo Sakson huququnda Ingilterede 1879 cu ile qeder ictimaiyyet adindan mehkeme proseslerinde istirak eden prokurorlugun emekdasi olan hec bir prokuror yox idi Cinayetlere gore muhakime teleb etmek selahiyyeti xususi sexslere mexsus idi Halbuki dovlete qarsi edilmis olan cinayetler birbasa olaraq muhakime olunurdu Bas prokuror adli sexsler dovlete qarsi toredilen cinayetleri diqqetle tehqiq edirdiler Bu adamlar kral terefinden secilirdi Bundan elave vekiller ve solicitorlar is basinda idiler Solicitorlar butun mehkeme islerini yerine yetirmek selahiyyetine malik olan musteqil isleyen sexsler idiler Misal ucun Fransada da notariuslar eyni isi gorurduler Lakin solicitorlar subhesiz ki Ali Mehkemenin iclaslarinda istirak ede bilmezdiler 1879 cu ilde Ingiltere Fransa sisteminden ayri prokurorluq orqani yaratdi ve bu idareni Director of public prosecutions Bas prokurorluq adlandirdi Ingilterede prokuror mehkeme proseslerinde milli suverenliyin numayendesi olan cemiyyetin teqibcisi deyildir O hakim qarsisinda tereflerden birinin movqeyindedir bu vezifede o teqsirlendirilen sexsi ve vekili xatirladir Onun Avropadaki ve ya Rusiyadaki prokurorlar kimi selahiyyetleri yoxdur Bir qayda olaraq terefler iddia qaldirir sikayet olmadigi zaman ise qarismirdilar Fransada oldugu kimi Sotlandiyada da prokuror cinayet huququnda dovletin huquqlarinin numayendesidir Ona gore de mehkeme teskilatina hec bir nezareti yoxdur O mehkemenin tabeliyinde olan sexs hesab edildiyinden teqsirlendirilen sexs ve ya teqsirlendirilen sexsin vekili ile eyni huquqlar cercivesinde iclaslarda istirak etmisdir Islam huququnda Islam huququnda cinayet emellerinin cezalandirilmasi isinde seriet ustunluk teskil edir Cemiyyetde insanlara qarsi toredilen cinayetlere gore diyet hedd ve qisas cezalari nezerde tutulur Qalan cinayetlerde ise siyasi cezalar ve butun cezalar sultanin ixtiyarina verilir Hokmlerde esas hokm veren Allahdir Bundan elave kadilar sultanin naibi ve komekcisi kimi xidmet edirdiler Vezirler ve Valiler de cinayet islerinde Sultanin adindan isleyirdiler Bu sebebden Islam huququnda prokurora ehtiyac yox idi Huquq ile elaqedar olan bu meqale qaralamadir Meqale mezmununu zenginlesdirerek Vikipediyaya komek edin