Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Pir — Nəriman Nərimanovun nəsr yaradıcılığında öz orjinallığı və bədii dəyəri ilə xüsusi yer tutan povest. Əsər 1917-ci ildə Bakıda "Açıq söz" qəzetinin elektrik mətbəəsində kitabça şəklində dərc olunmuşdur. Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra "Pir" povesti rus, tatar, və Azərbaycan dillərində dəfələrlə kütləvi tirajlarla çap edilmişdir. Povestə Allah müqəddəs məbud kimi göstərilərək, bəzi dini ehkamlar tənqid edilir.
| Pir (əsər) | |
|---|---|
| azərb. Pir | |
 | |
| Janr | Povest |
| Müəllif | Nəriman Nərimanov |
| Orijinal dili | azərbaycan |
| Yazılma ili | 1913 |
| Nəşr ili | 1917 |
Məzmunu
Povestdə Şərq cəhaləti, avamlıq və din möhvumat sənətkarlıqla tənqid edilmişdir. Köhnə dünyaya qarşı kəskin etiraz və qəzəblə dolu olan bu əsərin hər səhifəsində yazıçı tərəfindən xalqın taleyi düşünülürdü. Məzlum Şərq xalqlarının qurtuluşunu inqilabi mübarizədə görən N. Nərimanov mövhumat, avamlıq və cəhaləti böyük ictimai fəlakət hesab edirdi.
Yazıçı avam kütlələrə həyat hadisələrinə fəal münasibət oyatmaq üçün "Pir" povestində "müqəddəs" ziyarətgahları, ocaqları cəhalət və mövhumat yuvası kimi ifşa etmiş və bilavasitə şahidi olduğu həyat həqiqətlərini son dərəcə realist boyalarla, ümumiləşmiş şəkildə qələmə almışdır. Əsərdə ziyarətgahların müqəddəslik pərdəsi də məharətlə parçalanır, onların rəzalət, soyğunçuluq və riyakarlıq yuvası olması real təsvir edilir. Pir povestində bütün hadisələr bir ziyarətgah ətrafında, onunla bağlı cərəyan edir. Molla Cəfərqulu və Qafqazdakı arvadı Molla Tutu obrazlarında yazışı din vaizlərinin riyakarlığını, şəxsi mənafeyi, zövqü xatirinə hər cür alçaqlığa yol verdiyini açıq göstərir.
N. Nərimanov, Məşədi Allahverən və Gülbadam obrazlarında din və mövhumatın insanları mənən şikəst etdiyini, onların məfkurəvi inkişafına imkan vermədiyini, bəlalara sürükləndiyini realist şəkildə qələmə almışdır. Məşədi Allahverənin pirə etiqadı bir tərəfdən onun dindarlığı ilə bağlı idisə, digər tərəfdən onun öz həyat fəlsəfəsi ilə əlaqədar idi. Onun atalıq qayğısı və istəyi təbii, inandırıcı verilmişdir. Gülbadamın isə daxilən keçirdiyi tərəddüdləri, sıxıntı və iztirabları təbii, real, təsirli təsvir etmişdir.
Əsərdə yazıçı tərəfindən pir, ocaq, ziyarətgah yerləri rəzalət, hiyləgərlik yuvası, soyğunçuluq vasitəsi kimi ifşa edilmişdir.
Sujeti
Povestin ilk səhifələrində Məşədi Allahverənin səhər namazını qılıb pirə hazırlaşdığı epizod təsvir edilir. Onun əlli yaşında Gülbadamdan bir oğlu olmuşdu, o da şikəst idi. Məşədi Allahverən şikəst oğlu Cəbini pirə tez-tez apararaq oğlunun şəfa tapacağı ümidi ilə yaşayırdı.
Məşədi Allahverənin otuz il birgə ömür sürdüyü arvadı onun müstəbildliyinin qurbanı olmuşdur. İkinci arvadı da Məşədi Allahverənin ucbatından ağır xəstəlik tapmışdır: uşağı qalmır, get-gedə şam kimi əriyir, Məşədi Allahverən arvadın ata mülkündən götürdüyü gəlirin xatirinə ona yazığı gəlib boşanmaq istəməzdi. Lakin arvadını tez-tez döyər, hətta üstünə xəncərdə çəkərdi. O, xəstə arvadının başına çox fəlakətlər açmışdır. Bu acı təcrübədən sonra Məşədi Allahverən Gülbadamın başına pərvanə kimi fırlanırdı. Onların 4 yaşlı danışa, yeriyə bilməyən oğlanları, Cəbi üçün həkimin dedikləri Molla Allahverdiyə şübhəli gəlirdi. O, bilmirdi ki, illərdi gözlədiyi oğlunu dünyaya gəldiyinə sevinsin, yoxsa oğlunun 4 yaşında şikəst olduğuna kədərlənsin.
Ziyarətgahın mollası Molla Cəfərqulu — İranda meymun oynatmaqla güzəran keçirən Cəfərqulu arvad-uşağını atıb pul qazanmaq niyyəti ilə Qafqaza gəlmiş və avam kütlələrin nəzərində özünü mötəbər din xadimi kimi tanıda bilmişdir.
Molla Cəfərqulunun qardaşı Həsənəli Gülbadamla evlənir, lakin Xorasanda xəstəlik tapan Məşədi Həsənəli iki ildən sonra vəfat edir. Bundan sonra Molla Cəfərqulu qardaşı arvadı Gülbadama təcavüz etmək xəyalına düşür. İstəyinə nail ola bilməyən Molla Cəfərqulu rüsvayçılıqdan qorxur və Gülbadama yalvarır ki bu məsələdən kimsə xəbər tutmasın. O, qaynı Molla Cəfərqulunun xəyanətindən sonra əmisi evinə köçür, öz zəhməti ilə dolanmağa başlayır. Ağır ehtiyac Gülbadamı şəhərli tacir Məşədi Allahverənin evində xidmətçi olmağa məcbur edir. O burda da rahatlıq tapmır. Əlli yaşlı Məşədi Allahverən onu özünə arvad edir.
Bu evliliyində dünyaya gələn balaca Cəbinin vəziyyəti Gülbadamı gün keçdikcə narahat edirdi və oğlunu xəstəliyin pəncəsindən xilas etməyə çalışırdı. Gülbadam Cəbinin şikəst doğulması səbəbini başa düşür, oğluna nicatı daha artıq "bəlkə çarə ola" deyən həkimlərdən gözləyir, lakin ərinin həkimə etinasızlığı onu daha da dözümlülükdən salırdı.
Gülbadam pirin "peyda" olması səbəbini bildiyindən kütlələrin pirə tapınmasına və etiqadına qəlbində istehza ilə gülürdü, nifrət edirdi. Lakin həqiqəti açıb söyləyə bilmirdi. Çünki Gülbadam Molla Cəfərqulunun onun namusuna toxunamması xatirinə Qurana and içmişdi ki, pirin "sirrini" gizli saxlayacaqdır. Qurana and içəndən sonra da sirr vermək Gülbadam kimi inanmmış bir adama asan deyil. Gülbadama tərbiyə belə verilmişdi. Heç bir şeyə and verməmək, xüsusən Allah və Quranaǃ
Gülbadamın bu fikir və düşüncələrini toplayan bu and idi. O susur ancaq mənən sıxıntı çəkirdi. Gülbadam ərinin təkidi ilə pirə ziyarətə gedir, avam kütlələrin ocağa tapınmasına canyanğısı ilə baxır. Lakin isməti, namusu ləkələnmək qorxusu və Qurana andını pozmaq vahiməsi onu susmağa məcbur edir.
Məşədi Allahverənin oğlunu pirə aparmaq istədiyi gün eşilir ki, Molla Cəfərqulu vəfat etmişdir. Bu hadisədən sonra pir insanlara görə, xüsusəndə Məşədi Allahverən üçün çox dəyərli oldu. Bu zaman Gülbadam görür ki, ərinin pirə olan inamı daha da güclənmişdir və çıxış yolu tapmayan Gülbadam uca səslə deyirː "Mən nifrət etdiyim məkandan balama nicat gözləmirəm". Və avam kütlələrə pirin rəzalət, riya yuvası olduğunu açıb söyləyir.
Personajlar
- Məşədi Alahverən — şəhərli tacir
- Gülbadam — Məşədi Alahverənin üçüncü arvadı
- Məşədi Həsənəli — Molla Cəfərqulunun qardaşı, Gülbadamın ilk əri
- Molla Cəfərqulu — kənd mollası
- Molla Tutu — Molla Cəfərqulunun arvadı
- Cəbi — Məşədi Alahverənin oğlu
- Kərbalayi Xudaverdi —
- Məşədi Pərzad —
- Gülzar — Pərzadın gəlini
- Heydərqulu — Molla Cəfərqulunun oğlu
- Nənəcanım — Gülbadamın anası
- Dünyamalı — çoban
Həmçinin bax
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Pir deqiqlesdirme Pir Neriman Nerimanovun nesr yaradiciliginda oz orjinalligi ve bedii deyeri ile xususi yer tutan povest Eser 1917 ci ilde Bakida Aciq soz qezetinin elektrik metbeesinde kitabca seklinde derc olunmusdur Azerbaycanda sovet hakimiyyeti qurulduqdan sonra Pir povesti rus tatar ve Azerbaycan dillerinde defelerle kutlevi tirajlarla cap edilmisdir Poveste Allah muqeddes mebud kimi gosterilerek bezi dini ehkamlar tenqid edilir Pir eser azerb Pir Janr PovestMuellif Neriman NerimanovOrijinal dili azerbaycanYazilma ili 1913Nesr ili 1917MezmunuPovestde Serq cehaleti avamliq ve din mohvumat senetkarliqla tenqid edilmisdir Kohne dunyaya qarsi keskin etiraz ve qezeble dolu olan bu eserin her sehifesinde yazici terefinden xalqin taleyi dusunulurdu Mezlum Serq xalqlarinin qurtulusunu inqilabi mubarizede goren N Nerimanov movhumat avamliq ve cehaleti boyuk ictimai felaket hesab edirdi Yazici avam kutlelere heyat hadiselerine feal munasibet oyatmaq ucun Pir povestinde muqeddes ziyaretgahlari ocaqlari cehalet ve movhumat yuvasi kimi ifsa etmis ve bilavasite sahidi oldugu heyat heqiqetlerini son derece realist boyalarla umumilesmis sekilde qeleme almisdir Eserde ziyaretgahlarin muqeddeslik perdesi de meharetle parcalanir onlarin rezalet soygunculuq ve riyakarliq yuvasi olmasi real tesvir edilir Pir povestinde butun hadiseler bir ziyaretgah etrafinda onunla bagli cereyan edir Molla Ceferqulu ve Qafqazdaki arvadi Molla Tutu obrazlarinda yazisi din vaizlerinin riyakarligini sexsi menafeyi zovqu xatirine her cur alcaqliga yol verdiyini aciq gosterir N Nerimanov Mesedi Allahveren ve Gulbadam obrazlarinda din ve movhumatin insanlari menen sikest etdiyini onlarin mefkurevi inkisafina imkan vermediyini belalara suruklendiyini realist sekilde qeleme almisdir Mesedi Allahverenin pire etiqadi bir terefden onun dindarligi ile bagli idise diger terefden onun oz heyat felsefesi ile elaqedar idi Onun ataliq qaygisi ve isteyi tebii inandirici verilmisdir Gulbadamin ise daxilen kecirdiyi tereddudleri sixinti ve iztirablari tebii real tesirli tesvir etmisdir Eserde yazici terefinden pir ocaq ziyaretgah yerleri rezalet hiylegerlik yuvasi soygunculuq vasitesi kimi ifsa edilmisdir SujetiPovestin ilk sehifelerinde Mesedi Allahverenin seher namazini qilib pire hazirlasdigi epizod tesvir edilir Onun elli yasinda Gulbadamdan bir oglu olmusdu o da sikest idi Mesedi Allahveren sikest oglu Cebini pire tez tez apararaq oglunun sefa tapacagi umidi ile yasayirdi Mesedi Allahverenin otuz il birge omur surduyu arvadi onun mustebildliyinin qurbani olmusdur Ikinci arvadi da Mesedi Allahverenin ucbatindan agir xestelik tapmisdir usagi qalmir get gede sam kimi eriyir Mesedi Allahveren arvadin ata mulkunden goturduyu gelirin xatirine ona yazigi gelib bosanmaq istemezdi Lakin arvadini tez tez doyer hetta ustune xencerde cekerdi O xeste arvadinin basina cox felaketler acmisdir Bu aci tecrubeden sonra Mesedi Allahveren Gulbadamin basina pervane kimi firlanirdi Onlarin 4 yasli danisa yeriye bilmeyen oglanlari Cebi ucun hekimin dedikleri Molla Allahverdiye subheli gelirdi O bilmirdi ki illerdi gozlediyi oglunu dunyaya geldiyine sevinsin yoxsa oglunun 4 yasinda sikest olduguna kederlensin Ziyaretgahin mollasi Molla Ceferqulu Iranda meymun oynatmaqla guzeran keciren Ceferqulu arvad usagini atib pul qazanmaq niyyeti ile Qafqaza gelmis ve avam kutlelerin nezerinde ozunu moteber din xadimi kimi tanida bilmisdir Molla Ceferqulunun qardasi Heseneli Gulbadamla evlenir lakin Xorasanda xestelik tapan Mesedi Heseneli iki ilden sonra vefat edir Bundan sonra Molla Ceferqulu qardasi arvadi Gulbadama tecavuz etmek xeyalina dusur Isteyine nail ola bilmeyen Molla Ceferqulu rusvayciliqdan qorxur ve Gulbadama yalvarir ki bu meseleden kimse xeber tutmasin O qayni Molla Ceferqulunun xeyanetinden sonra emisi evine kocur oz zehmeti ile dolanmaga baslayir Agir ehtiyac Gulbadami seherli tacir Mesedi Allahverenin evinde xidmetci olmaga mecbur edir O burda da rahatliq tapmir Elli yasli Mesedi Allahveren onu ozune arvad edir Bu evliliyinde dunyaya gelen balaca Cebinin veziyyeti Gulbadami gun kecdikce narahat edirdi ve oglunu xesteliyin pencesinden xilas etmeye calisirdi Gulbadam Cebinin sikest dogulmasi sebebini basa dusur ogluna nicati daha artiq belke care ola deyen hekimlerden gozleyir lakin erinin hekime etinasizligi onu daha da dozumlulukden salirdi Gulbadam pirin peyda olmasi sebebini bildiyinden kutlelerin pire tapinmasina ve etiqadina qelbinde istehza ile gulurdu nifret edirdi Lakin heqiqeti acib soyleye bilmirdi Cunki Gulbadam Molla Ceferqulunun onun namusuna toxunammasi xatirine Qurana and icmisdi ki pirin sirrini gizli saxlayacaqdir Qurana and icenden sonra da sirr vermek Gulbadam kimi inanmmis bir adama asan deyil Gulbadama terbiye bele verilmisdi Hec bir seye and vermemek xususen Allah ve Quranaǃ Gulbadamin bu fikir ve dusuncelerini toplayan bu and idi O susur ancaq menen sixinti cekirdi Gulbadam erinin tekidi ile pire ziyarete gedir avam kutlelerin ocaga tapinmasina canyangisi ile baxir Lakin ismeti namusu lekelenmek qorxusu ve Qurana andini pozmaq vahimesi onu susmaga mecbur edir Mesedi Allahverenin oglunu pire aparmaq istediyi gun esilir ki Molla Ceferqulu vefat etmisdir Bu hadiseden sonra pir insanlara gore xususende Mesedi Allahveren ucun cox deyerli oldu Bu zaman Gulbadam gorur ki erinin pire olan inami daha da guclenmisdir ve cixis yolu tapmayan Gulbadam uca sesle deyirː Men nifret etdiyim mekandan balama nicat gozlemirem Ve avam kutlelere pirin rezalet riya yuvasi oldugunu acib soyleyir PersonajlarMesedi Alahveren seherli tacir Gulbadam Mesedi Alahverenin ucuncu arvadi Mesedi Heseneli Molla Ceferqulunun qardasi Gulbadamin ilk eri Molla Ceferqulu kend mollasi Molla Tutu Molla Ceferqulunun arvadi Cebi Mesedi Alahverenin oglu Kerbalayi Xudaverdi Mesedi Perzad Gulzar Perzadin gelini Heyderqulu Molla Ceferqulunun oglu Nenecanim Gulbadamin anasi Dunyamali cobanHemcinin baxNadanliq eser Nadir sah tarixi facie Bahadir ve Sona roman IstinadlarNeriman Nerimanovun yaradiciliq yolu Baki Nurlar 2005 228 243 ISBN 9952 426 02 X Neriman Nerimanovun secilmis eserleri Baki Nurlar 2001 190 220 ISBN 5 89600 322 6