Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Pənahəli xan sarayı və ya Pənah xanın imarəti — Ağdam şəhərində yerləşən və birinci Qarabağ xanı Pənahəli xanın yay sarayı olmuş XVIII əsrə aid tarix-memarlıq abidəsidir. Pənahəli xanın Ağdamdakı sarayı, xan nəslinin ən birinci mülklərindən olmaqla iki binadan ibarətdir. Çox güman ki, ilkin çağında bu kompleksə daha çox bina daxil olmuşdur. Bu kompleks Pənahəli xanın 1738-ci ildə Xorasandan qayıdıb, Qarabağda xanlıq quruculuğuna başladığı ilk illərdə inşa edilmişdir.
| Pənahəli xan sarayı | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Ağdam |
| Yerləşir | Qiyaslı kəndi |
| Aidiyyatı | Qarabağ xanlığı |
| Tikilmə tarixi | XVIII əsr |
| Üslubu | Arran memarlıq məktəbi |
| İstinad nöm. | 4026 |
| Kateqoriya | İmarət |
| Əhəmiyyəti | Yerli əhəmiyyətli |
 Kompleksin planı | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ağdam sarayı, bir-birinə perpendikulyar yerləşdirilmiş iki korpusdan ibarətdir. Əsas korpus, mərkəzi günbəzli zalın ətrafında qruplaşdırılmış tağtavanlı otaqlardan ibarətdir. Mərkəzi zalın qabağında cənuba istiqamətlənmiş geniş və dəbdəbəli eyvan yerləşir. Günbəzli zal divanxana xüsusiyyəti daşımış və Pənahəli xan burda qonaqlarını qəbul etmişdir.
Saray yaxınlığında yerləşən İmarət qəbiristanlığında Qarabağ xan nəslinin bir çox nümayəndələri dəfn edilmişdir. və Xurşidbanu Natavanın qəbirüstü abidəsi də bu qəbiristanlıqda yerləşir.
Tarixi
Pənahəli xanın Ağdamdakı sarayı, xan nəslinin ən birinci mülklərindən olmaqla iki binadan ibarətdir. Çox güman ki, ilkin çağında bu kompleksə daha çox bina daxil olmuşdur. Bu kompleks Pənahəli xanın 1738-ci ildə Xorasandan — Nadir şahın xidmətindən uzaqlaşıb Qarabağda xanlıq quruculuğuna başladığı ilk illərdə inşa edilmişdir. İmarətin bir-birinə perpendikulyar şəkildə qoyulmuş binaları dəbdəbəli xan iqamətgahı olmayıb, XVIII əsrin Qarabağ bölgəsi zənginlərinin yaşayış evləri kimidir. Bu evlər baş fasadları ilə həyətə açılır.
XVIII əsrin birinci yarısında Qarabağlı Pənahəli xan bu şəhərdə özü üçün ağ daşdan imarət tikdirmək barədə əmr verib. Həmin imarət uzun müddət ətraf kəndlərin sakinləri üçün bir növ oriyentirə çevrilib. Bu mənada “Ağdam” – günəş şüaları ilə nurlanmış işıqlı, ağ ev deməkdir.
Saray Ermənistanın işğalı altında olduğu dövrdə vandalizmə məruz qalıb, onu əvvəlcə tövlə kimi, İkinci Qarabağ müharibəsi dövründə isə sarayı Azərbaycan ordusunun hədəfinə çevirmək məqsədilə sığınacaq və müdafiə istehkamı kimi istifadə ediblər.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Saray, Azərbaycan ərazisində yayımış digər xan saraylarından fərqli olaraq parad xüsusiyyətlərinə malik olmayıb, yalnız dəbdəbəli yaşayış evi xüsusiyyəti daşıyır. Buna görə də, elmi ədəbiyyatda bəzən Pənahəli xanın imarəti də adlandırılır. Ağdam xan sarayı, hakimiyyətin zirvəsinə gedən yolda irəliləyən gənc monarxın yaşayış və iş yeri olmuşdur.
Ağdam sarayı, bir-birinə perpendikulyar yerləşdirilmiş iki korpusdan ibarətdir. Əsas korpus, mərkəzi günbəzli zalın ətrafında qruplaşdırılmış tağtavanlı otaqlardan ibarətdir. Mərkəzi zalın qabağında cənuba istiqamətlənmiş geniş və dəbdəbəli eyvan yerləşir. Günbəzli zal divanxana xüsusiyyəti daşımış və Pənahəli xan burda qonaqlarını qəbul etmişdir.
Sarayın eyvanı üç aşırımlı arkada kimi həll edilmişdir. Oxvari tağlar bütöv ağ daşlardan yonulmuş iri sütunlar üzərində dayanır. Ümumilikdə eyvan binanın girişi rolunu yerinə yetirməklə portik xüsusiyyəti daşıyır.
Sarayın nisbətən böyük ölçülü əsas binası planda bir qədər mürəkkəb konfiqurasiyalı olub, müxtəlif ölçülü otaqlardan ibarətdir. Bu birmərtəbəli evdə eyvanlı salon mərkəzi mövqe tutur. İç divarlarında çoxlu dərin tağçaları olan mərkəzi salonun 50 m2 yaxın olan sahəsi səkkiztinli günbəzlə ortülümüşdür. Dözümlü tromplar üzərində qurulan günbəzin yuxarısında, fənər şəklində işlənmiş işıq və hava bacası qoyulmuşdur. Ə. Salamzadə günbəzin bu cür həll edilməsini, Azərbaycan ərazisində qədim dövrlərdən yayılmış qaradam tipli evlərin damının həll edilməsi ilə əlaqələndirir.
İstinadlar
- "Ağdam rayonunun əsir abidələri". 2017-07-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-10-20.
- Ağdam rayonunun abidələri 2021-12-07 at the Wayback Machine, agdam-ih.gov.az
- "Pənah xanın imarəti". 2016-03-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-10-20.
- Xəzər TV. "Pənahəli xanın sarayı erməni vandalizminə məruz qalıb" (az.). Youtube.com. 02.12.2020. İstifadə tarixi: 2020-12-03.
- Саламзаде, 1964. səh. 84
- Дж. Алексвндрович, И. Азимбеков, В.М.Сысоев. Евлах-Шуша (вып. III). Баку: Изв. Азербайджанского комитета охраны памятников старины, искусства и природы. 1927. 9.
Ədəbiyyat
- Саламзаде, А. В. Архитектура Азербайдана XVI-XIX вв. Баку: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. 1964.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Penaheli xan sarayi ve ya Penah xanin imareti Agdam seherinde yerlesen ve birinci Qarabag xani Penaheli xanin yay sarayi olmus XVIII esre aid tarix memarliq abidesidir Penaheli xanin Agdamdaki sarayi xan neslinin en birinci mulklerinden olmaqla iki binadan ibaretdir Cox guman ki ilkin caginda bu komplekse daha cox bina daxil olmusdur Bu kompleks Penaheli xanin 1738 ci ilde Xorasandan qayidib Qarabagda xanliq quruculuguna basladigi ilk illerde insa edilmisdir Penaheli xan sarayi39 59 35 sm e 46 56 20 s u Olke AzerbaycanSeher AgdamYerlesir Qiyasli kendiAidiyyati Qarabag xanligiTikilme tarixi XVIII esrUslubu Arran memarliq mektebiAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 4026KateqoriyaImaretEhemiyyetiYerli ehemiyyetliKompleksin plani Vikianbarda elaqeli mediafayllar Agdam sarayi bir birine perpendikulyar yerlesdirilmis iki korpusdan ibaretdir Esas korpus merkezi gunbezli zalin etrafinda qruplasdirilmis tagtavanli otaqlardan ibaretdir Merkezi zalin qabaginda cenuba istiqametlenmis genis ve debdebeli eyvan yerlesir Gunbezli zal divanxana xususiyyeti dasimis ve Penaheli xan burda qonaqlarini qebul etmisdir Saray yaxinliginda yerlesen Imaret qebiristanliginda Qarabag xan neslinin bir cox numayendeleri defn edilmisdir ve Xursidbanu Natavanin qebirustu abidesi de bu qebiristanliqda yerlesir TarixiPenaheli xanin Agdamdaki sarayi xan neslinin en birinci mulklerinden olmaqla iki binadan ibaretdir Cox guman ki ilkin caginda bu komplekse daha cox bina daxil olmusdur Bu kompleks Penaheli xanin 1738 ci ilde Xorasandan Nadir sahin xidmetinden uzaqlasib Qarabagda xanliq quruculuguna basladigi ilk illerde insa edilmisdir Imaretin bir birine perpendikulyar sekilde qoyulmus binalari debdebeli xan iqametgahi olmayib XVIII esrin Qarabag bolgesi zenginlerinin yasayis evleri kimidir Bu evler bas fasadlari ile heyete acilir XVIII esrin birinci yarisinda Qarabagli Penaheli xan bu seherde ozu ucun ag dasdan imaret tikdirmek barede emr verib Hemin imaret uzun muddet etraf kendlerin sakinleri ucun bir nov oriyentire cevrilib Bu menada Agdam gunes sualari ile nurlanmis isiqli ag ev demekdir Saray Ermenistanin isgali altinda oldugu dovrde vandalizme meruz qalib onu evvelce tovle kimi Ikinci Qarabag muharibesi dovrunde ise sarayi Azerbaycan ordusunun hedefine cevirmek meqsedile siginacaq ve mudafie istehkami kimi istifade edibler Memarliq xususiyyetleriSarayin kollonadali eyvani Agdamin isgalindan evvel Saray Azerbaycan erazisinde yayimis diger xan saraylarindan ferqli olaraq parad xususiyyetlerine malik olmayib yalniz debdebeli yasayis evi xususiyyeti dasiyir Buna gore de elmi edebiyyatda bezen Penaheli xanin imareti de adlandirilir Agdam xan sarayi hakimiyyetin zirvesine geden yolda irelileyen genc monarxin yasayis ve is yeri olmusdur Agdam sarayi bir birine perpendikulyar yerlesdirilmis iki korpusdan ibaretdir Esas korpus merkezi gunbezli zalin etrafinda qruplasdirilmis tagtavanli otaqlardan ibaretdir Merkezi zalin qabaginda cenuba istiqametlenmis genis ve debdebeli eyvan yerlesir Gunbezli zal divanxana xususiyyeti dasimis ve Penaheli xan burda qonaqlarini qebul etmisdir Sarayin eyvani uc asirimli arkada kimi hell edilmisdir Oxvari taglar butov ag daslardan yonulmus iri sutunlar uzerinde dayanir Umumilikde eyvan binanin girisi rolunu yerine yetirmekle portik xususiyyeti dasiyir Sarayin nisbeten boyuk olculu esas binasi planda bir qeder murekkeb konfiqurasiyali olub muxtelif olculu otaqlardan ibaretdir Bu birmertebeli evde eyvanli salon merkezi movqe tutur Ic divarlarinda coxlu derin tagcalari olan merkezi salonun 50 m2 yaxin olan sahesi sekkiztinli gunbezle ortulumusdur Dozumlu tromplar uzerinde qurulan gunbezin yuxarisinda fener seklinde islenmis isiq ve hava bacasi qoyulmusdur E Salamzade gunbezin bu cur hell edilmesini Azerbaycan erazisinde qedim dovrlerden yayilmis qaradam tipli evlerin daminin hell edilmesi ile elaqelendirir Istinadlar Agdam rayonunun esir abideleri 2017 07 21 tarixinde Istifade tarixi 2014 10 20 Agdam rayonunun abideleri 2021 12 07 at the Wayback Machine agdam ih gov az Penah xanin imareti 2016 03 05 tarixinde Istifade tarixi 2014 10 20 Xezer TV Penaheli xanin sarayi ermeni vandalizmine meruz qalib az Youtube com 02 12 2020 Istifade tarixi 2020 12 03 Salamzade 1964 seh 84 Dzh Aleksvndrovich I Azimbekov V M Sysoev Evlah Shusha vyp III Baku Izv Azerbajdzhanskogo komiteta ohrany pamyatnikov stariny iskusstva i prirody 1927 9 EdebiyyatSalamzade A V Arhitektura Azerbajdana XVI XIX vv Baku Izdatelstvo Akademii nauk Azerbajdzhanskoj SSR 1964 Hemcinin bax