Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Oygen fon Bem-Baverk (alm. Eugen von Böhm-Bawerk; 12 fevral 1851[…], Brno, Bohemiya tacı torpaqları[d] – 27 avqust 1914[…], Kramzax[d], Tirol[d]) — Avstriya iqtisadçısı və dövlət xadimi.
| Oygen fon Bem-Baverk | |
|---|---|
| alm. Eugen Ritter von Böhm-Bawerk | |
 | |
| Doğum tarixi | 12 fevral 1851[…] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 27 avqust 1914[…](63 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Dəfn yeri |
|
| Vətəndaşlığı | |
| İstiqaməti | Avstriya məktəbi |
| Əsas maraqları | iqtisadiyyat |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Fəaliyyəti
Avstriya məktəbinin son faydalıq nəzəriyyəsi Karl Mengerdən sonra Bem-Baverk tərəfindən dərinləşdirilmiş və zənginləşdirilmişdir. Bem-Baverkin müvafiq subyektiv-iqtisadi baxışları onun əsasən "Təsərrüfat nemətlərinin qiymət nəzəriyyəsinin əsasları" (1886), "Kapital və mənfəət" (1884), "Kapitalın pozitiv nəzəriyyəsi" (1889), "Marksist sistemin başa çatması" (1890) və s. əsərlərində əks olunmuşdur. Bem-Baverkin tədqiqatı üçün əsasən aşağıdakı istiqamətlər xasdır:
- - təkcə fərdi mübadilənin deyil, bütövlükdə bazar kateqoriyalarının, o cümlədən istehsal və bölgü sferalarının sistemli tədqiqatı əsasında subyektiv və obyektiv dəyər anlayışlarının bir-birindən fərqləndirilməsi və bu əsasda qiymətin subyektiv baxımdan səciyyələndirilməsi;
- - istehsal xərclərinin sahibkar tərəfindən subyektiv qiymətləndirilməsi və mövcud sərvətlərin gələcəyin və hazırkı dövrün sərvətlərinə bölünməsi əsasında "Gözləmələr nəzəriyyəsi"nin irəli sürülməsi.
Mübadilə prosesini tədqiq edərkən Bem-Baverk yazırdı ki, ictimai mübadiləyə daxil olan hər kəs üç əsas prinsipdən çıxış etməlidir. Birincisi, mübadilə fayda gətirməlidir, yəni alqı-satqı zamanı əldə edilmiş məhsulun faydası satılmış məhsulun faydasından daha çox olmalıdır; İkincisi, mübadilənin hər bir iştirakçısı çalışır ki, onu özü üçün daha faydalı şərtlərlə həyata keçirsin; üçüncüsü isə, faydanın yüksək səviyyədə olmadığı hallarda mübadilədən imtina etməkdənsə, onu az fayda ilə həyata keçirmək daha münasibdir. Bem-Baverk Qossenin qanunlarından istifadə edərək istehlak dəyəri kimi mübadilə dəyərinin də məhsulların son faydalığı ilə subyektiv cəhətdən müəyyən olunduğunu sübut etməyə çalışırdı. O, subyektiv və obyektiv dəyər anlayışlarını bir-birindən fərqləndirmişdir. Subyektiv dəyər məhsulun alıcı və satıcı tərəfindən fərdi qiymətidir. Obyektiv dəyər isə bazarda rəqabət şəraitində formalaşan mübadilə nisbətidir. Məhz bu obyektiv və subyektiv dəyərlərin mübadilə prosesində qarşılaşdırılması nəticəsində məhsulun qiyməti meydana çıxır. Bem-Baverk qiymətin əmələ gəlməsi prosesini aşağıdakı kimi təsvir edir: əgər bazarda bir alıcı və bir satıcı olarsa, bu halda rəqabət olmur. Bu zaman alıcının təklif etdiyi subyektiv qiymətin maksimum, satıcının qiymətinin isə minimum səviyyələri mövcud olacaq, real qiymət bu hüdudlarda tərəddüd edəcəkdir. Şübhəsiz, burada əmtəənin qiyməti alıcı və satıcıların sövdələşmə bacarığından asılı olaraq bu və ya digər istiqamətdə dəyişə bilər, lakin bazarda bir satıcıya qarşı öz aralarında rəqabət aparan bir neçə alıcı dayanarsa, bu halda rəqabət mübarizəsində qalib gələn alıcının qiyməti minimum, ən ağır şəkildə məğlub olan alıcının qiyməti isə maksimum hədd kimi müəyyən ediləcəkdir. Beləliklə, qiymət, qalib gələn alıcı ilə məğlub olan alıcının verdikləri qiymətin hüdudları daxilində müəyyən edilmiş olur. Nəticədə qiymət mübadilə zamanı əmtəənin alıcı və satıcı tərəfindən irəli sürülmüş subyektiv fikirlərinin toqquşmasından yaranır.
Bem-Baverkin tədqiqatında dəyər — insanların sərəncamında olan nemətlərin faydalığı haqqında onların fikirləridir və o, insan şüurundan kənarda mövcud deyildir. Bu zaman dəyər həmin nemətlərin son kəmiyyətinin faydası ilə ölçülür. Həmin müddəanı sübuta yetirmək üçün o, meşədə tənha yaşayan insanın təsərrüfatını və onun psixologiyasını tədqiq etmişdir. Bu zaman fərz edilir ki, həmin adam beş kisə taxıla malikdir. Birinci kisə onun yeməklə bağlı ilkin həyati tələbatının ödənməsinə, ikinci kisə istehlakı daha da yaxşılaşdırmağa, insanın səhhəti və qüvvətini qorumağa, üçüncü kisə çörəkdən ibarət olan yeməyə ət məhsulunun da əlavə edilməsi məqsədi ilə quşlar saxlamağa və yedirtməyə, dördüncü kisə çörəkdən araq çəkməyə, beşinci kisə isə öz səsi ilə tənha insana zövq verən tutuquşunu yemləməyə sərf edilir. Belə bir şəraitdə hər bir kisə taxılın subyektiv qiymətini müəyyən etmək zərurəti yaranır. Bem-Baverkin fikrincə, məhsul vahidinin qiyməti onun daha lazımsız, az əhəmiyyətli olan tələbatının ödənilməsi üçün zəruri olan son məhsulun faydası ilə ölçülür. Buna görə də məhsulları mübadilə etmək istərkən "tənha sakin" tutuquşunu yemləmək üçün istifadə edilən axırıncı kisə taxıldan imtina edəcəkdir. Buradan isə Bem-Baverk belə bir nəticə çıxarır ki, subyektiv qiymət mübadilə prosesində insanın malik olduğu nemətin ən az faydasından asılıdır, son faydalıq isə nemətlərin kəmiyyəti və fərd tərəfindən istehlakın intensivliyi ilə müəyyən edilir. Beləliklə, qiyməti təhlil edərkən Bem-Baverk belə bir nəticəyə gəlir ki, o, əvvəldən axıradək nemətlərin subyektiv qiymətləndirilməsinin nəticəsidir.
Bem-Baverkin iqtisadi tədqiqatlarının əsas istiqamətlərindən birini də "gözləmələr nəzəriyyəsi" təşkil edir. Həmin nəzəriyyəyə görə bütün sərvətlər iki yerə bölünürlər. Bunlardan birincisi şəxsi tələbatların ödənilməsinə xidmət edən istehlak nemətlərindən, ikincisi isə istehsal vasitələrinin aid edildiyi istehsal sərvətlərindən ibarətdir. Bem-Baverk göstərirdi ki, istehsal nemətləri öz müstəqil dəyərinə malik deyillər, belə ki, insan tələbatını bilavasitə ödəmirlər. Bem-Baverk onları "gələcək sərvət" adlandırır, həmin sərvətlərin faydasını isə "hazırkı sərvət" kimi çıxış edən istehlak nemətlərinin faydası ilə müəyyən edirdi. Kapitalist iqtisadiyyatı şəraitində hazırkı sərvətin əldə edilməsində fəhlənin aldığı əmək haqqının müstəsna əhəmiyyətindən çıxış edərək onu "hazırkı sərvət" kimi səciyyələndirirdi. Bem-Baverkin mənfəət və faiz haqqında düşüncələri də bilavasitə onun "Gözləmələr nəzəriyyəsi" ilə müəyən edilir. Konkret olaraq onun "Kapital və mənfəət" əsərində sahibkarın mənfəət əldə etmək hüququ sübut edilir və o, faizə müncər olunur. Bem-Baverk göstərirdi ki, insanlar öz istehlakında bu gün istifadə etdikləri hazırkı sərvətlərə daha çox üstünlük verirlər, belə ki, hazırkı dövrdə onların səmərəsi gələcək sərvətlərin səmərəsindən daha çoxdur. Nəticədə faizin (mənfəətin) mənbəyi kimi hazırkı və gələcək sərvətlərin qiymətləndirilməsindəki fərq çıxış edir, faiz özü isə sahibkarın gözləməsinin nəticəsində yaranır. İş ondadır ki, kapitalist hər hansı bir məbləğdə kapital avans edərkən gələcək sərvət naminə hazırkı sərvətdən imtina edir. O, bu sərvəti reallaşdırmağı gözlədiyi üçün mənfəət əldə edir. Bem-Baverk yazırdı ki, hazırkı sərvətlərdən daha səmərəli istifadə olunması gələcəkdə daha çox sərvət əldə etməyə imkan verir. Belə bir fikri sübut etmək üçün Bem-Baverk Robinzonun təsərrüfat fəaliyyətinə müraciət edərək göstərirdi ki, əgər o, vaxtının bir hissəsini meyvənin toplanması və balıq ovu ilə yanaşı əmək alətlərinin hazırlanmasına da sərf edərsə, bu halda onun cari istehlak sərvətlərinin ehtiyatı ilk dövrdə azalacaqdır, lakin hazırlanmış əmək alətləri Robinzona gələcəkdə daha çox istehlak sərvətləri əldə etməyə imkan verəcəkdir.
Bununla belə Bem-Baverk subyektivizm prinsiplərinə sadiq olan insanları sabah deyil, məhz bu gün sərvət almağa sövq edən aşağıdakı üç səbəbin olduğunu göstərirdi: Birincisi, cəmiyyətdə hər bir vaxt çoxlu sayda aztəminatlı insanların mövcudluğu; ikincisi, cəmiyyətdə kifayət səviyyədə zəif iradəli insanların olması; üçüncüsü, insanların hazırkı dövrdə daha çox fayda götürməyə can atmaları, belə ki, onlar belə hesab edirlər ki, gələcəkdə istehsalın nəticəsi aşağı düşə bilər.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Eugen von Bohm-Bawerk // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Eugen Böhm-Bawerk // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Oygen fon Bem Baverk alm Eugen von Bohm Bawerk 12 fevral 1851 Brno Bohemiya taci torpaqlari d 27 avqust 1914 Kramzax d Tirol d Avstriya iqtisadcisi ve dovlet xadimi Oygen fon Bem Baverkalm Eugen Ritter von Bohm Bawerk Dogum tarixi 12 fevral 1851 1851 02 12 Dogum yeri Brno Bohemiya taci torpaqlari d Avstriya imperiyasiVefat tarixi 27 avqust 1914 1914 08 27 63 yasinda Vefat yeri Kramzax d Tirol d AvstriyaDefn yeri Vyana merkezi qebiristanligi d Vetendasligi Avstriya MacaristanIstiqameti Avstriya mektebiEsas maraqlari iqtisadiyyat Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiFealiyyetiAvstriya mektebinin son faydaliq nezeriyyesi Karl Mengerden sonra Bem Baverk terefinden derinlesdirilmis ve zenginlesdirilmisdir Bem Baverkin muvafiq subyektiv iqtisadi baxislari onun esasen Teserrufat nemetlerinin qiymet nezeriyyesinin esaslari 1886 Kapital ve menfeet 1884 Kapitalin pozitiv nezeriyyesi 1889 Marksist sistemin basa catmasi 1890 ve s eserlerinde eks olunmusdur Bem Baverkin tedqiqati ucun esasen asagidaki istiqametler xasdir tekce ferdi mubadilenin deyil butovlukde bazar kateqoriyalarinin o cumleden istehsal ve bolgu sferalarinin sistemli tedqiqati esasinda subyektiv ve obyektiv deyer anlayislarinin bir birinden ferqlendirilmesi ve bu esasda qiymetin subyektiv baximdan seciyyelendirilmesi istehsal xerclerinin sahibkar terefinden subyektiv qiymetlendirilmesi ve movcud servetlerin geleceyin ve hazirki dovrun servetlerine bolunmesi esasinda Gozlemeler nezeriyyesi nin ireli surulmesi Mubadile prosesini tedqiq ederken Bem Baverk yazirdi ki ictimai mubadileye daxil olan her kes uc esas prinsipden cixis etmelidir Birincisi mubadile fayda getirmelidir yeni alqi satqi zamani elde edilmis mehsulun faydasi satilmis mehsulun faydasindan daha cox olmalidir Ikincisi mubadilenin her bir istirakcisi calisir ki onu ozu ucun daha faydali sertlerle heyata kecirsin ucuncusu ise faydanin yuksek seviyyede olmadigi hallarda mubadileden imtina etmekdense onu az fayda ile heyata kecirmek daha munasibdir Bem Baverk Qossenin qanunlarindan istifade ederek istehlak deyeri kimi mubadile deyerinin de mehsullarin son faydaligi ile subyektiv cehetden mueyyen olundugunu subut etmeye calisirdi O subyektiv ve obyektiv deyer anlayislarini bir birinden ferqlendirmisdir Subyektiv deyer mehsulun alici ve satici terefinden ferdi qiymetidir Obyektiv deyer ise bazarda reqabet seraitinde formalasan mubadile nisbetidir Mehz bu obyektiv ve subyektiv deyerlerin mubadile prosesinde qarsilasdirilmasi neticesinde mehsulun qiymeti meydana cixir Bem Baverk qiymetin emele gelmesi prosesini asagidaki kimi tesvir edir eger bazarda bir alici ve bir satici olarsa bu halda reqabet olmur Bu zaman alicinin teklif etdiyi subyektiv qiymetin maksimum saticinin qiymetinin ise minimum seviyyeleri movcud olacaq real qiymet bu hududlarda tereddud edecekdir Subhesiz burada emteenin qiymeti alici ve saticilarin sovdelesme bacarigindan asili olaraq bu ve ya diger istiqametde deyise biler lakin bazarda bir saticiya qarsi oz aralarinda reqabet aparan bir nece alici dayanarsa bu halda reqabet mubarizesinde qalib gelen alicinin qiymeti minimum en agir sekilde meglub olan alicinin qiymeti ise maksimum hedd kimi mueyyen edilecekdir Belelikle qiymet qalib gelen alici ile meglub olan alicinin verdikleri qiymetin hududlari daxilinde mueyyen edilmis olur Neticede qiymet mubadile zamani emteenin alici ve satici terefinden ireli surulmus subyektiv fikirlerinin toqqusmasindan yaranir Bem Baverkin tedqiqatinda deyer insanlarin serencaminda olan nemetlerin faydaligi haqqinda onlarin fikirleridir ve o insan suurundan kenarda movcud deyildir Bu zaman deyer hemin nemetlerin son kemiyyetinin faydasi ile olculur Hemin muddeani subuta yetirmek ucun o mesede tenha yasayan insanin teserrufatini ve onun psixologiyasini tedqiq etmisdir Bu zaman ferz edilir ki hemin adam bes kise taxila malikdir Birinci kise onun yemekle bagli ilkin heyati telebatinin odenmesine ikinci kise istehlaki daha da yaxsilasdirmaga insanin sehheti ve quvvetini qorumaga ucuncu kise corekden ibaret olan yemeye et mehsulunun da elave edilmesi meqsedi ile quslar saxlamaga ve yedirtmeye dorduncu kise corekden araq cekmeye besinci kise ise oz sesi ile tenha insana zovq veren tutuqusunu yemlemeye serf edilir Bele bir seraitde her bir kise taxilin subyektiv qiymetini mueyyen etmek zerureti yaranir Bem Baverkin fikrince mehsul vahidinin qiymeti onun daha lazimsiz az ehemiyyetli olan telebatinin odenilmesi ucun zeruri olan son mehsulun faydasi ile olculur Buna gore de mehsullari mubadile etmek isterken tenha sakin tutuqusunu yemlemek ucun istifade edilen axirinci kise taxildan imtina edecekdir Buradan ise Bem Baverk bele bir netice cixarir ki subyektiv qiymet mubadile prosesinde insanin malik oldugu nemetin en az faydasindan asilidir son faydaliq ise nemetlerin kemiyyeti ve ferd terefinden istehlakin intensivliyi ile mueyyen edilir Belelikle qiymeti tehlil ederken Bem Baverk bele bir neticeye gelir ki o evvelden axiradek nemetlerin subyektiv qiymetlendirilmesinin neticesidir Bem Baverkin iqtisadi tedqiqatlarinin esas istiqametlerinden birini de gozlemeler nezeriyyesi teskil edir Hemin nezeriyyeye gore butun servetler iki yere bolunurler Bunlardan birincisi sexsi telebatlarin odenilmesine xidmet eden istehlak nemetlerinden ikincisi ise istehsal vasitelerinin aid edildiyi istehsal servetlerinden ibaretdir Bem Baverk gosterirdi ki istehsal nemetleri oz musteqil deyerine malik deyiller bele ki insan telebatini bilavasite odemirler Bem Baverk onlari gelecek servet adlandirir hemin servetlerin faydasini ise hazirki servet kimi cixis eden istehlak nemetlerinin faydasi ile mueyyen edirdi Kapitalist iqtisadiyyati seraitinde hazirki servetin elde edilmesinde fehlenin aldigi emek haqqinin mustesna ehemiyyetinden cixis ederek onu hazirki servet kimi seciyyelendirirdi Bem Baverkin menfeet ve faiz haqqinda dusunceleri de bilavasite onun Gozlemeler nezeriyyesi ile mueyen edilir Konkret olaraq onun Kapital ve menfeet eserinde sahibkarin menfeet elde etmek huququ subut edilir ve o faize muncer olunur Bem Baverk gosterirdi ki insanlar oz istehlakinda bu gun istifade etdikleri hazirki servetlere daha cox ustunluk verirler bele ki hazirki dovrde onlarin semeresi gelecek servetlerin semeresinden daha coxdur Neticede faizin menfeetin menbeyi kimi hazirki ve gelecek servetlerin qiymetlendirilmesindeki ferq cixis edir faiz ozu ise sahibkarin gozlemesinin neticesinde yaranir Is ondadir ki kapitalist her hansi bir meblegde kapital avans ederken gelecek servet namine hazirki servetden imtina edir O bu serveti reallasdirmagi gozlediyi ucun menfeet elde edir Bem Baverk yazirdi ki hazirki servetlerden daha semereli istifade olunmasi gelecekde daha cox servet elde etmeye imkan verir Bele bir fikri subut etmek ucun Bem Baverk Robinzonun teserrufat fealiyyetine muraciet ederek gosterirdi ki eger o vaxtinin bir hissesini meyvenin toplanmasi ve baliq ovu ile yanasi emek aletlerinin hazirlanmasina da serf ederse bu halda onun cari istehlak servetlerinin ehtiyati ilk dovrde azalacaqdir lakin hazirlanmis emek aletleri Robinzona gelecekde daha cox istehlak servetleri elde etmeye imkan verecekdir Bununla bele Bem Baverk subyektivizm prinsiplerine sadiq olan insanlari sabah deyil mehz bu gun servet almaga sovq eden asagidaki uc sebebin oldugunu gosterirdi Birincisi cemiyyetde her bir vaxt coxlu sayda azteminatli insanlarin movcudlugu ikincisi cemiyyetde kifayet seviyyede zeif iradeli insanlarin olmasi ucuncusu insanlarin hazirki dovrde daha cox fayda goturmeye can atmalari bele ki onlar bele hesab edirler ki gelecekde istehsalin neticesi asagi duse biler IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Eugen von Bohm Bawerk Encyclopaedia Britannica ing Eugen Bohm Bawerk Brockhauz Ensiklopediyasi alm Hemcinin baxXarici kecidler