Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ovçular təpəsi yaşayış yeri — Şərur rayonunun Dizə kəndinin şimal qurtaracağında, Arpaçayın sol sahilində e.ə. V-III minilliklərə aid yaşayış yeri.
| Ovçular təpəsi | |
|---|---|
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Şərur |
| Yerləşir | Dizə kəndi |
| Tikilmə tarixi | e.ə. IV-III minilliklər |
| Üslubu | Arxeoloji abidə |
| İstinad nöm. | 1988 |
| Kateqoriya | Yaşayış yeri |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
| | |
Tədqiqi
Abidə şimal-qərb istiqamətində uzanan təbii təpənin üzərindədir. Abidənin sahəsi təqribən 10 hektardır. Kəşfiyyat xarakterli arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində yaşayış yerində Eneolit və İlk Tunc dövrlərinə aid mədəni təbəqələr müəyyən edilmişdir.
Yaşayış yerinin xarakterik cəhəti ondan ibarətdir ki, burada Kür-Araz təbəqəsi sonrakı dövrlərin mədəni qatları ilə örtülməmişdir.
Yaşayış yerinin yerləşdiyi təpənin üzərində teleqüllə tikilərkən mədəni təbəqə dağıdılmışdır. Təpənin şimal tərəfində V. H. Əliyev və A. Q. Seyidov tərəfindən 6,25 m² sahədə kəşfiyyat xarakterli qazıntı işləri aparılmışdır. Daha sonra abidə S. H. Aşurov tərəfindən tədqiq edilmişdir.
Мədəni təbəqədə möhrə, kül, çürüntü və osteoloji materialların qalıqlarına rast gəlinmişdir. Buradan, həmçinin çəhrayı, sarı və boz rəngli gil qab parçaları, daş alətlər və tunc iynə qırığı tapılmışdır. V. H. Əliyev və A. Q. Seyidovun qazıntıları zamanı 0,6 m dərinlikdə arakəsmə ilə ikiyə bölünmüş bina qalığı aşkar olunmuşdur. Lakin qazıntı sahəsi kiçik olduğundan binanın ümumi planını müəyyən etmək mümkün olmamışdır. Divar mərmər qaya parçalarından hörülərək gil məhlulla bərkidilmişdir. Divarın saxlanmış hissəsinin uzunluğu 3, eni 0,7, hündürlüyü 0,4 metrdir.
2006-2011-ci il qazıntıları
Yaşayış yerində 2006-2011-ci illərdə beynəlxalq Azərbaycan-Fransa ekspedisiyası tədqiqat aparmış, insanların burada e.ə. V minilliyin sonundan, son eneolit dövründən məskunlaşdığını müəyyən etmişdir.
Son eneolit dövrünə aid yaşayış binaları dördkünc formalı yarımqazmalardan və daş təməl üzərində inşa olunmuş kərpic evlərdən ibarət olmuşdur. Ovçulartəpəsinin sakinləri əkinçilik, maldarlıq, balıqçılıq və digər təsərrüfat sahələri ilə məşğul olmuşlar.
2010-cu ildə yaşayış yerindən eneolit dövrünə aid şahzadə qəbiri aşkar olunmuşdur. Ovçular təpəsinin qədim sakinləri Übeyd tayfaları ilə əlaqə saxlamışdır. Tədqiqatlar Kür-Araz mədəniyyətinin tarixini dəqiqləşdirməyə, onu e.ə. V minilliyin sonu və IV minilliyin əvvəllərinə aid etməyə imkan verir.
Saxsı məmulatı
Eneolit keramikası bitki və qum qarışıqlı gildən hazırlanmış, qırmızı biçimlidir, hər iki tərəfdən yaxşı hamarlanmışdır. Bəzi nümunələrinin bir və ya hər iki üzü tünd qırmızı rənglə, yaxud açıq rəngli anqolbla örtülmüşdür. Bir çox hallarda xarici və daxili səthlərində daraqvari alətlə işlənmənin izləri saxlanmışdır.
Saxsılar əsasən, küpə, kasa və cam tipli qablara aiddir. Küpələrin müxtəlif tipli qulpları vardır. Yerli dulusçular məhz bu dövrdən başalayaraq qablara qulp qoymağa başlamışdır. Onların bəzi nümunələri sonrakı Kür-Araz mədəniyyəti dövrünün yarımşar formalı qulplarını xatırladır. Qablar çoxsaylı yapma, çərtmə, basma ornamentlərlə bəzədilmişdir.
Abidədən aşkarlanmış bikonik formalı gil əyircək də keramika məmulatına aiddir. Qаblаrın bir qismi хаricdən аnqоblаnmış, yаpmа və bаsmа оrnаmеntlə nахışlаnmışdır. Bəzi qаbların gövdəsi cızmа, аğzının kənаrı yаpmа оrnаmеntlə nахışlаnmışdır. Bаdyа və kаsа tipli qаblаr хаricdən sаrı rəngli аnqоblа örtülmüşdür.
Erkən Tunc dövrünə aid keramika bоz və qоnur rəngdə bişirilmiş gil məmulаtından ibarətdir. Оnlаr küpə, kаsа, pаrçа tipli qаblаrın müхtəlif hissələrindən ibаrətdir. Хаrici səthi yахşı sığаllаnаrаq qаrа rənglə örtülmüş və cilаlаnmışdır. Bu qrupа аid gil məmulаtının bir qrupu çəhrаyı аstаrlıdır. Bu qаblаrın bəzisi хаricdən qаrа, içəridən isə çəhrаyı və qəhvəyi rənglə örtülərək cilаlаnmışdır. Оnlаrın nахışlаnmаsındа оvаl dаirə və kаnnеlyur оrnаmеntdən istifаdə еdilmişdir.Kür-Аrаz mədəniyyətinə məхsus qаblаrın qulplаrı yаrımşаrşəkillidir. Dən dаşlаrı bоz rəngli tufdаn və bаzаltdаn hаzırlаnmışdır. Həvənglər dаirəvi-şаrşəkilli fоrmаdа оlub hər tərəfdən yахşı işlənmiş, оturаcаğı yаstılаnmışdır. Aşkar olunan arxeoloji materiallar I Kültəpə (Babək), II Kültəpə (Babək), I Kültəpə (Maxta, Şərur) və digər abidələrin materialları ilə bənzərdir .
Daş məmulatı
Eneolit dövrünün daş alətləri dən daşları, sürtgəclər, həvənglər, obsidian və çaxmaqdaşı lövhələrindən ibarətdir. İlk Tunc dövrü isə əsasən, qara, boz, çəhrayı rəngli cilalı və cilasız müxtəlif qablar, dən daşları sürtgəclər, həvənglər, obsidian və çaxmaqdaşı lövhələri, tunc bizlə təmsil olunmuşdur.
İstinadlar
- Н. Г. Алиев, И. Г. Нариманов – Култура Северного Азербайджана эпохи позднего Энеолита, Баку, 2000
- Baxşəliyev V. Azərbaycan arxologiyası (ali məktəblər üçün vəsait), 6 cilddə. I cild. Bakı, 2006. 2020-01-11 at the Wayback Machine
- "Ovçular təpəsi". 2021-10-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-08-06.
- . 2011-12-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-08-06.
- Baxşəliyev V., Marro C., Aşurov S. Ovçular təpəsi (Azərbaycan və ingilis dillərində) 2016-03-05 at the Wayback Machine. (2006—2008-ci il tədqiqatlarınin ilk nəticələri / First Preliminary Report: the 2006-2008 seasons). Bakı: "Elm", 2010.
- Catherine Marro, Vəli Baxşəliyev, Səfər Aşurov. Excavation at Ovçulartepesi (Nakhchivan, Azerbaijan). Second Preliminary Report: The 2009-2010 Seasons // Anatolia Antiqua, XIX, 2011, s. 53-100.
- A. Q. Seyidov – Naxçıvan tunc dövründə, Bakı, 2000, səh 65 - 69
Xarici keçidlər
- New facts about life of the people have been revealed during researches in Ovchulartepesi[ölü keçid]
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ovcular tepesi yasayis yeri Serur rayonunun Dize kendinin simal qurtaracaginda Arpacayin sol sahilinde e e V III minilliklere aid yasayis yeri Ovcular tepesi39 35 32 sm e 45 04 04 s u Olke AzerbaycanSeher SerurYerlesir Dize kendiTikilme tarixi e e IV III minilliklerUslubu Arxeoloji abideAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 1988KateqoriyaYasayis yeriEhemiyyetiOlke ehemiyyetliOvcular tepesiTedqiqiAbide simal qerb istiqametinde uzanan tebii tepenin uzerindedir Abidenin sahesi teqriben 10 hektardir Kesfiyyat xarakterli arxeoloji tedqiqatlar neticesinde yasayis yerinde Eneolit ve Ilk Tunc dovrlerine aid medeni tebeqeler mueyyen edilmisdir Yasayis yerinin xarakterik ceheti ondan ibaretdir ki burada Kur Araz tebeqesi sonraki dovrlerin medeni qatlari ile ortulmemisdir Yasayis yerinin yerlesdiyi tepenin uzerinde telequlle tikilerken medeni tebeqe dagidilmisdir Tepenin simal terefinde V H Eliyev ve A Q Seyidov terefinden 6 25 m sahede kesfiyyat xarakterli qazinti isleri aparilmisdir Daha sonra abide S H Asurov terefinden tedqiq edilmisdir Medeni tebeqede mohre kul curuntu ve osteoloji materiallarin qaliqlarina rast gelinmisdir Buradan hemcinin cehrayi sari ve boz rengli gil qab parcalari das aletler ve tunc iyne qirigi tapilmisdir V H Eliyev ve A Q Seyidovun qazintilari zamani 0 6 m derinlikde arakesme ile ikiye bolunmus bina qaligi askar olunmusdur Lakin qazinti sahesi kicik oldugundan binanin umumi planini mueyyen etmek mumkun olmamisdir Divar mermer qaya parcalarindan horulerek gil mehlulla berkidilmisdir Divarin saxlanmis hissesinin uzunlugu 3 eni 0 7 hundurluyu 0 4 metrdir 2006 2011 ci il qazintilari Yasayis yerinde 2006 2011 ci illerde beynelxalq Azerbaycan Fransa ekspedisiyasi tedqiqat aparmis insanlarin burada e e V minilliyin sonundan son eneolit dovrunden meskunlasdigini mueyyen etmisdir Son eneolit dovrune aid yasayis binalari dordkunc formali yarimqazmalardan ve das temel uzerinde insa olunmus kerpic evlerden ibaret olmusdur Ovculartepesinin sakinleri ekincilik maldarliq baliqciliq ve diger teserrufat saheleri ile mesgul olmuslar 2010 cu ilde yasayis yerinden eneolit dovrune aid sahzade qebiri askar olunmusdur Ovcular tepesinin qedim sakinleri Ubeyd tayfalari ile elaqe saxlamisdir Tedqiqatlar Kur Araz medeniyyetinin tarixini deqiqlesdirmeye onu e e V minilliyin sonu ve IV minilliyin evvellerine aid etmeye imkan verir Saxsi memulati Eneolit keramikasi bitki ve qum qarisiqli gilden hazirlanmis qirmizi bicimlidir her iki terefden yaxsi hamarlanmisdir Bezi numunelerinin bir ve ya her iki uzu tund qirmizi rengle yaxud aciq rengli anqolbla ortulmusdur Bir cox hallarda xarici ve daxili sethlerinde daraqvari aletle islenmenin izleri saxlanmisdir Saxsilar esasen kupe kasa ve cam tipli qablara aiddir Kupelerin muxtelif tipli qulplari vardir Yerli duluscular mehz bu dovrden basalayaraq qablara qulp qoymaga baslamisdir Onlarin bezi numuneleri sonraki Kur Araz medeniyyeti dovrunun yarimsar formali qulplarini xatirladir Qablar coxsayli yapma certme basma ornamentlerle bezedilmisdir Abideden askarlanmis bikonik formali gil eyircek de keramika memulatina aiddir Qablarin bir qismi haricden anqoblanmis yapma ve basma ornamentle nahislanmisdir Bezi qablarin govdesi cizma agzinin kenari yapma ornamentle nahislanmisdir Badya ve kasa tipli qablar haricden sari rengli anqobla ortulmusdur Erken Tunc dovrune aid keramika boz ve qonur rengde bisirilmis gil memulatindan ibaretdir Onlar kupe kasa parca tipli qablarin muhtelif hisselerinden ibaretdir Harici sethi yahsi sigallanaraq qara rengle ortulmus ve cilalanmisdir Bu qrupa aid gil memulatinin bir qrupu cehrayi astarlidir Bu qablarin bezisi haricden qara iceriden ise cehrayi ve qehveyi rengle ortulerek cilalanmisdir Onlarin nahislanmasinda oval daire ve kannelyur ornamentden istifade edilmisdir Kur Araz medeniyyetine mehsus qablarin qulplari yarimsarsekillidir Den daslari boz rengli tufdan ve bazaltdan hazirlanmisdir Hevengler dairevi sarsekilli formada olub her terefden yahsi islenmis oturacagi yastilanmisdir Askar olunan arxeoloji materiallar I Kultepe Babek II Kultepe Babek I Kultepe Maxta Serur ve diger abidelerin materiallari ile benzerdir Das memulati Eneolit dovrunun das aletleri den daslari surtgecler hevengler obsidian ve caxmaqdasi lovhelerinden ibaretdir Ilk Tunc dovru ise esasen qara boz cehrayi rengli cilali ve cilasiz muxtelif qablar den daslari surtgecler hevengler obsidian ve caxmaqdasi lovheleri tunc bizle temsil olunmusdur IstinadlarN G Aliev I G Narimanov Kultura Severnogo Azerbajdzhana epohi pozdnego Eneolita Baku 2000 Baxseliyev V Azerbaycan arxologiyasi ali mektebler ucun vesait 6 cildde I cild Baki 2006 2020 01 11 at the Wayback Machine Ovcular tepesi 2021 10 17 tarixinde Istifade tarixi 2012 08 06 2011 12 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 08 06 Baxseliyev V Marro C Asurov S Ovcular tepesi Azerbaycan ve ingilis dillerinde 2016 03 05 at the Wayback Machine 2006 2008 ci il tedqiqatlarinin ilk neticeleri First Preliminary Report the 2006 2008 seasons Baki Elm 2010 Catherine Marro Veli Baxseliyev Sefer Asurov Excavation at Ovculartepesi Nakhchivan Azerbaijan Second Preliminary Report The 2009 2010 Seasons Anatolia Antiqua XIX 2011 s 53 100 A Q Seyidov Naxcivan tunc dovrunde Baki 2000 seh 65 69Xarici kecidlerNew facts about life of the people have been revealed during researches in Ovchulartepesi olu kecid Hemcinin bax