Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Orta Dünya (ing. Middle-earth; Éndor (kv. Endor); Ennorat (sind. Ennorath)) — Con Tolkinin legendariumunda, icad etdiyi kainatda bir qitə, hadisələrin baş verdiyi əsas məkan. "Hobbit" və "Üzüklərin hökmdarında" hadisələr tam olaraq, "Silmarillion" və "Bitməmiş əfsanələr" əsərlərində isə qismən Orta Dünyada baş verir.
| Orta Dünya | |
|---|---|
 Üçüncü Dövrdə Orta Dünyanın şimal-qərbi | |
| Hobbit Üzüklərin hökmdarı Silmarillion | |
| Tip | Qitə |
| Ölkə | Ölkələr: Lotlorien, Şır, Erebor, Arnor, Qondor, Anqmar, Moria, Rohan, Mordor, Rivendel |
| Yaradıcı | C. R. R. Tolkin |
| Janr | Fentezi |
| Tanınmış yerləri | Beleriand, Eriador, Göy dağlar, Dumanlı dağlar, Rovanion, Dəmirli təpələr, Qarameşə, Hitlum və s. |
| Personajlar | , , , Qaladriel, Qandalf, Sauron, Saruman, Radaqast, Leqolas, Araqorn, və s. |
| Əhali | elflər, , qnomlar, , , , |
Tolkin, Orta Dünyanın və onun ayrı-ayrı ərazilərində baş verən hadisələrin bir neçə xəritəsini hazırlamışdı. O, sağ olanda, onların heç də hamısı dərc olunmamışdır. Əsas xəritələr “Hobbit”, “Üzüklərin hökmdarı”, “Silmarillion” və “Bitməmiş əfsanələrdə” nəşr olunan xəritələr idi. Birinci Dövrün hadisələrinin əksəriyyəti həmin dövrün sonunda Orta Dünyanın batmış adlı hissəsində baş verirdi. Beleriand xəritəsinin sağ kənarındakı Göy dağlar Orta Dünyanın İkinci və Üçüncü Dövrlərə aid xəritəsində yuxarı solundakı dağ silsiləsi həmin Göy dağlardı. Tolkinin Orta Dünya xəritələri dünyanın yalnız kiçik bir hissəsini əhatə edir, Run və Harad torpaqlarının geniş hissələri, eləcə də digər qitələr göstərilmir.
Tolkin dəfələrlə qeyd edib ki, Orta Dünya bizim Yer planetimizdə yerləşir (daha doğrusu, uzaq keçmişdə «yerləşirdi»). O, bu barədə həm “Üzüklərin hökmdarı” əsərində həm də məktublarında qeyd etmişdi. Onun sözlərinə görə, Üçüncü Dövr təxminən altı min il əvvəl başa çatmışdır. ətrafı indiki Şimal-Qərbi Avropadır (məsələn, Oksford kimi eyni çografi enlikdə yerləşir). Lakin o, bəzi məktublarda cavab olaraq öz hekayələrini «ikinci dərəcəli reallıqa» aid edib (ing. secondary or sub-creational reality, secondary belief). 1971-ci ilin yanvarında verdiyi müsahibəsində təsvir etdiyi hadisələr başqa bir dövrdə baş verdiyini hesab etmək olarmı sualına o, belə cavab vermişdi: «Xeyr.... amma digər bir təsəvvür səviyyəsində - bəli, olar». Buna baxmayaraq, o, hadisələrin Yer planetində baş verdiyini təsdiqləmişdir; Midqard və Orta Dünyanı müqayisə edərək demişdi: «Bəli, bunlar eyni sözdür. İnsanların əksəriyyəti Orta Dünyanın elmi fantastikadakı kimi başqa bir aləm və ya başqa bir planet olduğunu düşünməklə yanılırlar, bu sadəcə dəbdən çıxmış köhnə bir sözdür ki yaşadığımız dünyanı ifadə edirdi, hansı ki Okeanla əhatə olunmuş kimi təsəvvür edilirdi». 1971-ci ilin sonunda o, təsvir etdiyi hadisələri «Yer planetinin tarixində qısa bir epizod» olduğunu bir daha təsdiqləmişdir.
Adlanması
Middle-earth sözü - qədim ingiliscə middangeard sözündən orta ingiliscəyə keçən middel-erde sözünün müasir dildə tam tərcüməsidi, hansıki cənnətlə cəhənnəm arasında yerləşən real, insanların yaşadığı dünyanın adı idi. Tolkin bu termini Ⅷ əsrdə yaşamış ingilis rahibi Kinevulfun "Məsih" və "Helen" şeirlərindən götürmüşdü.
Eala Earendel engla beorohtast
Ofer middangeared monnum sended
Hail Earendel brightest of angels
Above Middle-earth sent unto men
Earendelə salam olsun, mələklərin ən parlaqı,
Orta Dünya üzərinə insanlara göndərildi.
"Məsih I" şeiri
Orta Dünya kvenya dilində Endor və ya Endore (kv. Endor, Endórë), «orta torpaq» adlanırdı, sindarin dilində eyni ad Ennorat (Sind. Ennorath) kimi səslənirdi. Orta Dünya vaxtilə Tərk edilmiş Torpaqlar, Xarici Torpaqlar, Böyük Torpaqlar kimi də adlandırılırdı.
İstinadlar
- Interview with J.R.R. Tolkien Arxivləşdirilib 2012-09-06 at Archive.today.
- Fellowship of the Ring, «Prologue» and Appendix D.
- Tolkien, Letters, ed. Humphrey Carpenter, nos. 151, 165, 183, 210, 211, 212, 294, 325.
- Letters, no. 211.
- Letters, no. 294.
- Letters, nos. 180, 200, 328.
- Rico Abrahamsen. Webwork by Varda. «Stages of Imagination» 2012-10-11 at the Wayback Machine.
- Middle-earth // Encyclopedia of Arda. 2022-01-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-03-25 – glyphweb.com vasitəsilə.
- Carpenter, 1981 Letters, #165 to the Houghton Mifflin Co., 30 June 1955
- Harper, Douglas. "Midgard". Online Etymological Dictionary; etymonline.com. 17 August 2011 tarixində . İstifadə tarixi: 12 March 2010.
- Carpenter, 1981 Letters, #297 draft for a letter to a 'Mr Rang', August 1967
- Gilliver, Peter; Marshall, Jeremy; Weiner, Edmund. The Ring of Words (1st). Oxford University Press. 2006. səh. 164. ISBN .
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Orta Dunya ing Middle earth Endor kv Endor Ennorat sind Ennorath Con Tolkinin legendariumunda icad etdiyi kainatda bir qite hadiselerin bas verdiyi esas mekan Hobbit ve Uzuklerin hokmdarinda hadiseler tam olaraq Silmarillion ve Bitmemis efsaneler eserlerinde ise qismen Orta Dunyada bas verir Orta DunyaUcuncu Dovrde Orta Dunyanin simal qerbiHobbit Uzuklerin hokmdari SilmarillionTip QiteOlke Olkeler Lotlorien Sir Erebor Arnor Qondor Anqmar Moria Rohan Mordor RivendelYaradici C R R TolkinJanr FenteziTaninmis yerleri Beleriand Eriador Goy daglar Dumanli daglar Rovanion Demirli tepeler Qaramese Hitlum ve s Personajlar Qaladriel Qandalf Sauron Saruman Radaqast Leqolas Araqorn ve s Ehali elfler qnomlar Tolkin Orta Dunyanin ve onun ayri ayri erazilerinde bas veren hadiselerin bir nece xeritesini hazirlamisdi O sag olanda onlarin hec de hamisi derc olunmamisdir Esas xeriteler Hobbit Uzuklerin hokmdari Silmarillion ve Bitmemis efsanelerde nesr olunan xeriteler idi Birinci Dovrun hadiselerinin ekseriyyeti hemin dovrun sonunda Orta Dunyanin batmis adli hissesinde bas verirdi Beleriand xeritesinin sag kenarindaki Goy daglar Orta Dunyanin Ikinci ve Ucuncu Dovrlere aid xeritesinde yuxari solundaki dag silsilesi hemin Goy daglardi Tolkinin Orta Dunya xeriteleri dunyanin yalniz kicik bir hissesini ehate edir Run ve Harad torpaqlarinin genis hisseleri elece de diger qiteler gosterilmir Tolkin defelerle qeyd edib ki Orta Dunya bizim Yer planetimizde yerlesir daha dogrusu uzaq kecmisde yerlesirdi O bu barede hem Uzuklerin hokmdari eserinde hem de mektublarinda qeyd etmisdi Onun sozlerine gore Ucuncu Dovr texminen alti min il evvel basa catmisdir etrafi indiki Simal Qerbi Avropadir meselen Oksford kimi eyni cografi enlikde yerlesir Lakin o bezi mektublarda cavab olaraq oz hekayelerini ikinci dereceli realliqa aid edib ing secondary or sub creational reality secondary belief 1971 ci ilin yanvarinda verdiyi musahibesinde tesvir etdiyi hadiseler basqa bir dovrde bas verdiyini hesab etmek olarmi sualina o bele cavab vermisdi Xeyr amma diger bir tesevvur seviyyesinde beli olar Buna baxmayaraq o hadiselerin Yer planetinde bas verdiyini tesdiqlemisdir Midqard ve Orta Dunyani muqayise ederek demisdi Beli bunlar eyni sozdur Insanlarin ekseriyyeti Orta Dunyanin elmi fantastikadaki kimi basqa bir alem ve ya basqa bir planet oldugunu dusunmekle yanilirlar bu sadece debden cixmis kohne bir sozdur ki yasadigimiz dunyani ifade edirdi hansi ki Okeanla ehate olunmus kimi tesevvur edilirdi 1971 ci ilin sonunda o tesvir etdiyi hadiseleri Yer planetinin tarixinde qisa bir epizod oldugunu bir daha tesdiqlemisdir AdlanmasiMiddle earth sozu qedim ingilisce middangeard sozunden orta ingilisceye kecen middel erde sozunun muasir dilde tam tercumesidi hansiki cennetle cehennem arasinda yerlesen real insanlarin yasadigi dunyanin adi idi Tolkin bu termini esrde yasamis ingilis rahibi Kinevulfun Mesih ve Helen seirlerinden goturmusdu Eala Earendel engla beorohtast Ofer middangeared monnum sended Hail Earendel brightest of angels Above Middle earth sent unto men Earendele salam olsun meleklerin en parlaqi Orta Dunya uzerine insanlara gonderildi Mesih I seiri Orta Dunya kvenya dilinde Endor ve ya Endore kv Endor Endore orta torpaq adlanirdi sindarin dilinde eyni ad Ennorat Sind Ennorath kimi seslenirdi Orta Dunya vaxtile Terk edilmis Torpaqlar Xarici Torpaqlar Boyuk Torpaqlar kimi de adlandirilirdi IstinadlarInterview with J R R Tolkien Arxivlesdirilib 2012 09 06 at Archive today Fellowship of the Ring Prologue and Appendix D Tolkien Letters ed Humphrey Carpenter nos 151 165 183 210 211 212 294 325 Letters no 211 Letters no 294 Letters nos 180 200 328 Rico Abrahamsen Webwork by Varda Stages of Imagination 2012 10 11 at the Wayback Machine Middle earth Encyclopedia of Arda 2022 01 24 tarixinde Istifade tarixi 2022 03 25 glyphweb com vasitesile Carpenter 1981 Letters 165 to the Houghton Mifflin Co 30 June 1955 Harper Douglas Midgard Online Etymological Dictionary etymonline com 17 August 2011 tarixinde Istifade tarixi 12 March 2010 Carpenter 1981 Letters 297 draft for a letter to a Mr Rang August 1967 Gilliver Peter Marshall Jeremy Weiner Edmund The Ring of Words 1st Oxford University Press 2006 seh 164 ISBN 0 19 861069 6 Xarici kecidler