Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Prinsipat -(prinseps -"birinci") - yeni ərazi monarxiyası ilə ənənəvi respublika sistemi arasında kompromis.
Bu məqaləni lazımdır. |
E.ə 30-cu illərdən sonra Oktavianın vəziyyəti çətin olaraq qalırdı. Onun qarşısında bir neçə məsələ dururdu: Roma cəmiyyətinin sabitləşdirilməsi, ənənələrə və əski polis-respublika quruluşuna söykənərək onun yeni şəraitə uyğunlaşdırılması.
Yeni sistem - prinsipat adını aldı (prinseps -"birinci") Prinsipat təzə ərazi monarxiya ilə ənənəvi respublika sistemi arasında kompromis oldu.
Oktavianın birinci vəzifəsi öz hakimiyyətini möhkəmlətmək idi. E.ə 30 -29 illərdə o Şərqdə idi, sonra Romaya qayıtdı. Onun bütün hərəkətləri vətəndaş sülhünü simvolizə edirdi. O Misir üzərində qələbəsini triumf ilə qeyd etdi, Yanus məbədini bağladı və möhtəşəm tamaşalar və çörək paylanmaları keçirdi. Oktavianın şərəfinə qurbangahlar quruldu və dualar edildi. E.ə 13 yanvar 27 ildə Oktavian, imperator hakimiyyətinin hüquqi bazası olan, islahat keçirir. Senatın iclasında o respublikanın bərpasını və hakimiyyətin yenidən senata və xalqa qaytarılmasını elan edir. Əlbəttə ki hakimiyyətdən imtina ancaq formal idi.Bundan sonra Oktavian Qalliyanın əsas hissəsi və İspaniya, eləcə də Siciliya və Misir üzərində ali prokonsul imperisi alır. O faktiki olaraq bu əyalətlərdə olan demək olar ki Romanın bütün leqionlarının komandanı olur. Qalan əyalətlər formal olaraq senat tərəfindən idarə olunurdu. Bundan başqa e.ə 31-ci ildən o dəyişmədən konsul qalırdı, 36 -cı ildən isə, veto hüququ və tribunlar kolleqiyasının üzərində nəzarət hüququ verən tribun hakimiyyəti elementlərinə malik idi. imperisinin və tribun hakimiyyətinin kombinasiyası romalı imperatorların hakimiyyətlərinin hüquqi əsası oldu.
Oktavian Avqust (Auqustos -müqəddəs, möhtəşəm)adını daşıdı. Sezarda olduğu kimi bu adlar mənada daşımağa başladı və faktiki olaraq titula çevrildi.
E.ə 23-cü ildə Avqust konsulluqdan imtina etdi. Bunun əvəzinə o tam tribun hakimiyyəti aldı, prokonsul imperisi isə o zamana qədər bütün maqistratlardan üstün oldu. Onun həmçin senatı çağırmaq, iclaslar vaxtı isə iki konsulun arasında oturmaq hüququ vardı. Avqust bütün əsas kahin kolleqiyalarının üzvü idi, e.ə 12-ci ildən isə Romanın baş pontifiki(baş kahini) oldu. Nəhayət o birinci idi(senatın prinsepsi) və "dövlətin birinci vətəndaşı" sayılırdı.
Hüquqi amildən başqa Avqustun hakimiyyətinin güclü mənəvi-siyasi əsası da var idi. Təzə prinsepsin nüfuzu böyük idi: vətəndaş müharibəsinin sonunu, dövlətin bərpasını və (Pax romana)Roma dünyasının dəstəklənməsini onun adı ilə bağlayırdılar. Avqustun ətrafında kult ünsürləri yarandı. Onun şəxsi tanrıları (qeni(düha), laralar, penatlar)dövlət səviyyəsində qeyd olunurdu, onun adı ilə isə and içirdilər.
Bütün bunlarla birlikdə, polis-respublika siyasi sistemi, hüquqi cəhətdən demək olar ki tamamilə toxunulmamış qaldı. Senat, maqistratlar və xalq yığıcağı qalırdı. Komsialar qanun qəbul edirdilər və maqistratları seçirdilər. Bununla belə xalq yığıncağı prinsepsin sözünə baxırdı. Avqust Romanın təminatını əlində saxlayırdı. Lap əvvəldən prinsipat xalqın siyasi həyatdan uzaqlaşdırmaq kursunu tutdu. Nəhayət obyektiv olaraq belə romalı komisialar imperiyanın çoxmillionlu əhalisinin marağını əks etdirə bilmirdi.
Senat ilə münasibətlər daha qəliz idi. Senat Avqustun "berpa etdiyi" respublikanın təcəssümü idi, bundan başqa öz idarə aparatı olmayan prinsipat senatı istifadə etməyə məcbur idi. Hüquqi baxımdan imperator və senat ümimi sistemin iki ünsürü idi. Bu ünsürlərdən biri güclü idi, ancaq hələ ikincisini tamamilə tabe etmək üçün yetərincə güclü deyildi.
e.ə 27-ci ildən sonra əyalətlər prinsepslə senatın arasında bölüşdürüldü. Senat əyalətlərini senatın seçdiyi və propretorlar idarə edirdi, imperator əyalətlərinə isə Avqust pretorilərdən və konsulyarlardan olan təyin edirdi. Bütün yeni zəbt edilmiş əyalətlər imperatorun əyalətləri olduğu üçün nisbət getdikcə imperatorun xeyrinə dəyişirdi. Ordu bütövlüklə imperator əyalətlərində idi, lakin ona senator dərəcəsində olan şəxslər komandanlıq edirdi. Hər iki hakimiyyət qanun qəbul edə bilərdi: senat - , imperator isə - və dekretlər. Maliyyə məsələlərində də dualizm var idi: ümudövlət xəzinəsi - dən başqa, imperator xəzinəsi - də yarandı. Avqust senatın tərkibi üzərində nəzarəti də inhisara aldı. Təxminən 10 ildən bir o senat senzi keçirirdi (e.ə 28, 18, 8 və eramızın 4,14 illərində). Senatorların sayı 1000 dən 600 endi. Senatda qalma və irəli getmə birinci olaraq prinsepsdən asılı idi. O həmçin namizədləri irəli sürmək və geri çağırmaq hüququna malik idi. E.ə 36-cı ildə Avqust köhnə əyyanlarla barışdı.
Qaynaq
История Древнего Мира. Упадок Древних Обществ. Главная редакция восточной литературы. Москва 1989 səh. 49-55
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Prinsipat prinseps birinci yeni erazi monarxiyasi ile enenevi respublika sistemi arasinda kompromis Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin E e 30 cu illerden sonra Oktavianin veziyyeti cetin olaraq qalirdi Onun qarsisinda bir nece mesele dururdu Roma cemiyyetinin sabitlesdirilmesi enenelere ve eski polis respublika qurulusuna soykenerek onun yeni seraite uygunlasdirilmasi Yeni sistem prinsipat adini aldi prinseps birinci Prinsipat teze erazi monarxiya ile enenevi respublika sistemi arasinda kompromis oldu Oktavianin birinci vezifesi oz hakimiyyetini mohkemletmek idi E e 30 29 illerde o Serqde idi sonra Romaya qayitdi Onun butun hereketleri vetendas sulhunu simvolize edirdi O Misir uzerinde qelebesini triumf ile qeyd etdi Yanus mebedini bagladi ve mohtesem tamasalar ve corek paylanmalari kecirdi Oktavianin serefine qurbangahlar quruldu ve dualar edildi E e 13 yanvar 27 ilde Oktavian imperator hakimiyyetinin huquqi bazasi olan islahat kecirir Senatin iclasinda o respublikanin berpasini ve hakimiyyetin yeniden senata ve xalqa qaytarilmasini elan edir Elbette ki hakimiyyetden imtina ancaq formal idi Bundan sonra Oktavian Qalliyanin esas hissesi ve Ispaniya elece de Siciliya ve Misir uzerinde ali prokonsul imperisi alir O faktiki olaraq bu eyaletlerde olan demek olar ki Romanin butun leqionlarinin komandani olur Qalan eyaletler formal olaraq senat terefinden idare olunurdu Bundan basqa e e 31 ci ilden o deyismeden konsul qalirdi 36 ci ilden ise veto huququ ve tribunlar kolleqiyasinin uzerinde nezaret huququ veren tribun hakimiyyeti elementlerine malik idi imperisinin ve tribun hakimiyyetinin kombinasiyasi romali imperatorlarin hakimiyyetlerinin huquqi esasi oldu Oktavian Avqust Auqustos muqeddes mohtesem adini dasidi Sezarda oldugu kimi bu adlar menada dasimaga basladi ve faktiki olaraq titula cevrildi E e 23 cu ilde Avqust konsulluqdan imtina etdi Bunun evezine o tam tribun hakimiyyeti aldi prokonsul imperisi ise o zamana qeder butun maqistratlardan ustun oldu Onun hemcin senati cagirmaq iclaslar vaxti ise iki konsulun arasinda oturmaq huququ vardi Avqust butun esas kahin kolleqiyalarinin uzvu idi e e 12 ci ilden ise Romanin bas pontifiki bas kahini oldu Nehayet o birinci idi senatin prinsepsi ve dovletin birinci vetendasi sayilirdi Huquqi amilden basqa Avqustun hakimiyyetinin guclu menevi siyasi esasi da var idi Teze prinsepsin nufuzu boyuk idi vetendas muharibesinin sonunu dovletin berpasini ve Pax romana Roma dunyasinin desteklenmesini onun adi ile baglayirdilar Avqustun etrafinda kult unsurleri yarandi Onun sexsi tanrilari qeni duha laralar penatlar dovlet seviyyesinde qeyd olunurdu onun adi ile ise and icirdiler Butun bunlarla birlikde polis respublika siyasi sistemi huquqi cehetden demek olar ki tamamile toxunulmamis qaldi Senat maqistratlar ve xalq yigicagi qalirdi Komsialar qanun qebul edirdiler ve maqistratlari secirdiler Bununla bele xalq yigincagi prinsepsin sozune baxirdi Avqust Romanin teminatini elinde saxlayirdi Lap evvelden prinsipat xalqin siyasi heyatdan uzaqlasdirmaq kursunu tutdu Nehayet obyektiv olaraq bele romali komisialar imperiyanin coxmillionlu ehalisinin maragini eks etdire bilmirdi Senat ile munasibetler daha qeliz idi Senat Avqustun berpa etdiyi respublikanin tecessumu idi bundan basqa oz idare aparati olmayan prinsipat senati istifade etmeye mecbur idi Huquqi baximdan imperator ve senat umimi sistemin iki unsuru idi Bu unsurlerden biri guclu idi ancaq hele ikincisini tamamile tabe etmek ucun yeterince guclu deyildi e e 27 ci ilden sonra eyaletler prinsepsle senatin arasinda bolusduruldu Senat eyaletlerini senatin secdiyi ve propretorlar idare edirdi imperator eyaletlerine ise Avqust pretorilerden ve konsulyarlardan olan teyin edirdi Butun yeni zebt edilmis eyaletler imperatorun eyaletleri oldugu ucun nisbet getdikce imperatorun xeyrine deyisirdi Ordu butovlukle imperator eyaletlerinde idi lakin ona senator derecesinde olan sexsler komandanliq edirdi Her iki hakimiyyet qanun qebul ede bilerdi senat imperator ise ve dekretler Maliyye meselelerinde de dualizm var idi umudovlet xezinesi den basqa imperator xezinesi de yarandi Avqust senatin terkibi uzerinde nezareti de inhisara aldi Texminen 10 ilden bir o senat senzi kecirirdi e e 28 18 8 ve eramizin 4 14 illerinde Senatorlarin sayi 1000 den 600 endi Senatda qalma ve ireli getme birinci olaraq prinsepsden asili idi O hemcin namizedleri ireli surmek ve geri cagirmaq huququna malik idi E e 36 ci ilde Avqust kohne eyyanlarla barisdi QaynaqIstoriya Drevnego Mira Upadok Drevnih Obshestv Glavnaya redakciya vostochnoj literatury Moskva 1989 seh 49 55Hemcinin baxQedim Roma Dominat